Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (lij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve">
              <pb o="" file="0108" n="108" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            abgeſün{der}t werden/ von wegen des mangels/ wölches dañ auch beſchicht.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2012" xml:space="preserve">dañ wann die teüchel zůlang lauffen/ werden die bäch erſchöpffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s2013" xml:space="preserve">Wölche
              <lb/>
            aber kein mangel an dem waſſer habẽ/ ob ſie wol teüchel oder känel haben/
              <lb/>
            lauffend ſie eintweders für vnd für in das meer/ oder haben nit nach ihrer
              <lb/>
            größe teüchel/ oder nit für vnd für/ wie auch die känel nit. </s>
            <s xml:id="echoid-s2014" xml:space="preserve">oder ſie ghand
              <lb/>
            an von dem ſchnellen zůlauff der waſſeren/ wie von den ſchneẽ harkom̃en. </s>
            <s xml:id="echoid-s2015" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Inn dem meer aber nützet gar vyl die verhinderung des gegenlauffenden
              <lb/>
            waſſers/ vnd des außlauffenden vnd einlauffenden. </s>
            <s xml:id="echoid-s2016" xml:space="preserve">auß diſen vrſachẽ wer
              <lb/>
            den die flüß ſelten erſchöpffet/ wiewol zů zeiten allſam̃en.</s>
            <s xml:id="echoid-s2017" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2018" xml:space="preserve">Das waſſer wirt am aller mehrſten verderbt in den ſoden vnd ciſternen.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2019" xml:space="preserve">
              <note position="left" xlink:label="note-0108-01" xlink:href="note-0108-01a" xml:space="preserve">wie das waſ-
                <lb/>
              ſer verbeſſert
                <lb/>
              roerde.</note>
            es hilfft auch etwan der rägen vnnd heiſſe zeit darzů/ als wir vorgeſagt ha-
              <lb/>
            bend. </s>
            <s xml:id="echoid-s2020" xml:space="preserve">Wann man es aber gar will leüteren/ ſo laß den leim vnnd was wüſt
              <lb/>
            iſt daruon/ damitt es reyn werde. </s>
            <s xml:id="echoid-s2021" xml:space="preserve">demnach erneüwere diſes mitt ſtätigem
              <lb/>
            ſchöpffen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2022" xml:space="preserve">dañ es laufft für vnd für widerumb auß den aderen herzů. </s>
            <s xml:id="echoid-s2023" xml:space="preserve">dem-
              <lb/>
            nach laß inn den ſod ein irrden geſchirr/ das voll ſaltz/ eſſig/ bydrargiro o-
              <lb/>
            der queckſylber iſt/ vnd verſtopff es wol mitt dem kalck ſo in öl bereitet iſt/
              <lb/>
            vnnd laß es ein zeit lang darinnen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2024" xml:space="preserve">Ettlich thůnd fiſchlein darein/ wann
              <lb/>
            die lebendig bleibend/ reinigend ſie das waſſer/ wann ſie ſterbend/ ſo ver-
              <lb/>
            derbend ſie es. </s>
            <s xml:id="echoid-s2025" xml:space="preserve">Es ſeind ettlich die ſagend man möge es inn den geſchirren
              <lb/>
            reinigen/ wann man den vmbkreiß/ daran das waſſer ſtoßt/ mitt mandel-
              <lb/>
            kernen reibe/ doch iſt vyl gewüſſer/ daß das böß waſſer mitt der zeit ſich
              <lb/>
            ſelbs leütere/ vnnd widerumb gůt werd/ wölches ſo man es durch ſechet/
              <lb/>
            gantz gůt wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2026" xml:space="preserve">Doch bedunckt es gantz ſchwerlich zůſein/ das man das on
              <lb/>
            alle bewegung erhalten möge/ wo es nitt durch ein feüwrige krafft erquick
              <lb/>
            etwirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2027" xml:space="preserve">Wölches aber durch das tropffen härfür kommet/ das wirt erhal
              <lb/>
            ten/ dann es iſt ein werme darbey. </s>
            <s xml:id="echoid-s2028" xml:space="preserve">darumb wirt es auch verderbt/ wañ es
              <lb/>
            gar verreücht. </s>
            <s xml:id="echoid-s2029" xml:space="preserve">Deßhalben laßt die feüwrige werme kein faulung zů/ wie
              <lb/>
            auch inn dem gebratenen/ dann ſie verhinderet des luffts würckung. </s>
            <s xml:id="echoid-s2030" xml:space="preserve">wöl-
              <lb/>
            ches aber bewegt wirt/ erhaltet ſich durch ſein kälte. </s>
            <s xml:id="echoid-s2031" xml:space="preserve">dann was treffenlichẽ
              <lb/>
            kalt iſt/ das faulet nitt/ es ſey mitt der that alſo/ oder möge ſonſt alſo wer-
              <lb/>
            den. </s>
            <s xml:id="echoid-s2032" xml:space="preserve">Es mag aber kein feücht ding gar kalt ſein. </s>
            <s xml:id="echoid-s2033" xml:space="preserve">dañ was kalt/ das iſt dick/
              <lb/>
            vnnd was bewegt wirt/ mag des luffts wirckung nitt annemmen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2034" xml:space="preserve">wölches
              <lb/>
            aber langſam bewegt wirt/ das leidet nicht von einer kleinen werme/ vnd
              <lb/>
            wirt durch ein große nit verderbt/ dann es verreücht/ vnd werden dempff
              <lb/>
            darauß. </s>
            <s xml:id="echoid-s2035" xml:space="preserve">In dem aber das allgemach entſpringt/ ſeind feüwrige dämpff.</s>
            <s xml:id="echoid-s2036" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2037" xml:space="preserve">Die vrſach aber der ſchnellen feülung/ auch inn den weyeren/ iſt die er-
              <lb/>
            den. </s>
            <s xml:id="echoid-s2038" xml:space="preserve">dann die werden vermiſchet/ darumb ſeind auch die trüben waſſer ehe
              <lb/>
            faul. </s>
            <s xml:id="echoid-s2039" xml:space="preserve">wölche lauter ſeind/ die werden vorhin trüb/ ehe dann ſie faulend. </s>
            <s xml:id="echoid-s2040" xml:space="preserve">da-
              <lb/>
            rumb iſt bey der faulung des waſſers ein vermiſchung. </s>
            <s xml:id="echoid-s2041" xml:space="preserve">Wann aber dz waſ-
              <lb/>
            ſer bewegt wirt/ reyniget es ſich/ vnnd treybt alles ſo jhm nit zůgehört hin
              <lb/>
            weg/ als man inn den lauteren bronnen ſihet. </s>
            <s xml:id="echoid-s2042" xml:space="preserve">dann was ſchwer iſt/ das falt
              <lb/>
            zůboden/ was leicht iſt/ das treibt es zů obereſt auff die ſeiten. </s>
            <s xml:id="echoid-s2043" xml:space="preserve">was jm aber
              <lb/>
            faſt vermiſchet iſt/ als das ſaltz inn dem meer/ das mag es nit abſünderen.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2044" xml:space="preserve">dann es mag diſes auffkein orth legen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2045" xml:space="preserve">Wann das aber etwas weiters lauf-
              <lb/>
            fet/ leüteret es ſich/ dañ das do vermiſchet iſt/ wirt allgemach von der vor-
              <lb/>
            lauffenden dünnen materien verlaſſen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2046" xml:space="preserve">darũb iſt diſes/ ſo am aller ſchnel-
              <lb/>
            ſten laufft/ am lautereſten. </s>
            <s xml:id="echoid-s2047" xml:space="preserve">Wann man aber das mit ſchüttenen verlegt/
              <lb/>
            dringet es vyl ſtercker härfür/ nitt das es ein größere krafft überkomme/
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>