Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (xliiij) of 997 > >|
100xliiijVon mancherlei wunderbaren es iſt auch der brauch noch beſſer/ dañ ſolliche beſcherden.
Das ander aber nützet nicht/ als wañ die waſſer in dem Augſtmonat vn-
11Waſſer im
Augſten vn
geſund.
geſünder werden/ eintweders das der menſchen leib blöder ſeind/ oder
das erterich aller werme entſetzet.
Solliches zeiget an/ das man zů der ſelbi
ge zeytt nicht nützlichen ſäyet/ die bletter dürr werden an krüteren vñ beü
men.
es fallend auch die regen wañ die brunnen gar erſigen ſeind. das regen
waſſer aber iſt halb faul.
weil auch die hitz des ſommers die fiſch tödet vnnd
das waſſer verzeeret/ verderbet ſie auch ſolliches.
zů dẽ verderbt die waſſer
die krafft des hunds ſtern.
vnnd ob wol der lauff vnd bewegũg des waſſers
mitt gewüſſen reglen begriffen/ vnnd mã vermeinet es lige wenig doran/
iſt doch ein treffenliche kunſt darhinder/ vñ wañ man es erkennet/ ein groſ
ſer gewün darbey.
dañ weil das erterich durch das waſſer fruchtbar/ vnnd
aber nitt allenthalben waſſer iſt/ füeret man diſes mitt den känelen dohin/
wölche ſolliches auß den bechen dohin leytten.
Deßhalben ligt dem gemei-
nen gůt etwas daran.
Weil aber vyl hie zů bedencken/ begibt ſich offt das auß einem kleinen fä
ler einem ein groſſer ſchaden entſthet/ dem anderẽ ein groſſer nutz.
Deßhal-
ben iſt der oberkeytt vnnd dem vnderthonen vyl hieran gelegen.
Damitt wir aber ſolliches beſchriben/ müeſſen wir vorhin zwey ſtück ſetzẽ.
22Des waſſers
lauff.
zum erſten daß das waſſer außhin laufft/ noch dem das loch groß iſt.
das an
der/ noch dẽ es ſtarck getriben wirt.
dañ ob wol die andere ding geleich/ iſt
doch des waſſers minder/ ſo durch ein eng loch allgemach dohar lauffet.
Her
gegen iſt deſſen mehr/ ſo durch gröſſere vnnd weyttere örther ſtarck dohar
faret.
Das loch ſoll zů oberſt vnnd zů niderſt ein proportz haben vnd gleich
4[Figure 4]c a b d e f ſein.
deßhalben iſt es auch gantz einfaltig. Dañ laſſe ſein das a
b noch der höhe ſtande/ a c nach der viereckechte/ alſo dz a b zů
niderſt ſeye/ vnd das orth durch wölche dz waſſer laufft/ zwey
lot waſſer außlaſſe.
Ich ſag wañ die gelegenheyt nitt geendert
wirt/ wañ b d/ de/ ef/ geleich ſeind dem a b/ dz noch einer höhe
an einem yeden orth zwey lot werden aus flieſſen/ alſo das durch das a d fier
lot/ durch das a e ſechs ſechs lot/ durch das a f acht lot/ alſo auch von den ü-
brigẽbe/ derẽ ſeyend wie vyl es wölle.
dañ ſonſt auß dẽ vorgendẽ/ luffe durch
b d zwey lot/ vnnd durch d e/ vnnd durch e f/ wañ die ſeytten vnnd die hö-
he ſo groß werend als a c.
Das waſſer aber ſo da lauffet durch a b/ verhinderet vnnd fürderet das
nitt/ ſo durch b d fleüſſet.
auch das durch b d kommet/ das nitt/ ſo durch d
e.
alſo verſtand auch von den anderen. deßhalben iſt offenbar wie vyl faltig
ſein/ oder waß für ein proportz a f haben wirt gegen a b/ oder a d/ oder ei-
nen anderen/ alſo wirt auch das flieſſend waſſer ein proportz haben/ nach {der}
breitte a f/ oder a d.
nach der höche aber a c gegen zweyen loten.
Es entſthat aber der ſtarck lauff des waſſers/ das es eintweders hoch hi-
nab fallet oder das es getriben wirt/ o{der} dz es angãgẽ iſt/ o{der} dz daß orth eng
iſt.
Deßhalben ſehend wir in den weinfaſſen/ dz die geſchirr ehe erfüllet wer
den durch die rören trächter/ ſo in der mitte vnnd zů niderſt geleich ſeind/
dann die ſo zů oberſt ſtond.
Darumb můß man ſehen warumb diſes in den faſſen beſchicht/ vnnd a-
ber in den weytten waſſeren das gegentheil geſpüret wirt.
Dann ye tieffer
das waſſer iſt/ wie auch in den flüſſen/ ye langſamer er lauffet.
Deßhalben

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index