Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (cij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div154" type="section" level="1" n="23">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3569" xml:space="preserve">
              <pb o="" file="0158" n="158" rhead="Von mancherley wunderbaren"/>
            vnnd ſolliches nider geſeſſen iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3570" xml:space="preserve">Diſen anlaß nemmen ſie/ es begegne im tag
              <lb/>
            oder zů nacht/ vnnd reichend es mitt langen ſpieſſen/ ann wöllichen zů for-
              <lb/>
            dereſt garn an den hocken hangend. </s>
            <s xml:id="echoid-s3571" xml:space="preserve">wann die wöllen anfahen hinderſich zů
              <lb/>
            weichen/ lauffend ſie darzů/ vnnd leſend es mitt dem garn zůſamen/ vnnd
              <lb/>
            fliehend eylend wider zů ruck. </s>
            <s xml:id="echoid-s3572" xml:space="preserve">Es entpfahend ſie auch von ſtundan jre wey-
              <lb/>
            ber/ vnnd erquicken die widerumb mitt dem feüwr vnnd der ſpeyß inn den
              <lb/>
            heüßlenen/ ſo ſie mitt jnen gebracht/ damitt ſie deſter ſtercker wider fiſchen
              <lb/>
            mögend.</s>
            <s xml:id="echoid-s3573" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3574" xml:space="preserve">Es ſoll auch niemands irren daß der Monſterus ſagt/ es ſeye diſes kraut
              <lb/>
            wie die Poleyen/ wölliches Boethius Algen nennet. </s>
            <s xml:id="echoid-s3575" xml:space="preserve">dañ die geſtad machen
              <lb/>
            ſolliches. </s>
            <s xml:id="echoid-s3576" xml:space="preserve">Dann in Schotten wirt es mitt dem gemeinen meerkraut vermi-
              <lb/>
            ſchet/ aber in Sudinen mitt dem kraut deß geſtads. </s>
            <s xml:id="echoid-s3577" xml:space="preserve">Man liſet auch ſolches
              <lb/>
            an dem ſelbigen gantzen geſtad zůſamen/ aber nitt mitt garnen/ ſonder was
              <lb/>
            an dem geſtad beliben iſt/ als vmb Helen/ oder inn Pomern vnnd Schwa
              <lb/>
            ben/ oder wölliches lange zeytt mitt dem kaadt bedecket worden/ wirt auß
              <lb/>
            gegraben/ als vmb Dantze. </s>
            <s xml:id="echoid-s3578" xml:space="preserve">Der weiß Agſtein iſt gar köſtlich. </s>
            <s xml:id="echoid-s3579" xml:space="preserve">Es iſt aber di
              <lb/>
            ſes ſo vil/ das allein der zoll/ den man von den Sudinen auffhebt/ mehr dã
              <lb/>
            ſibentauſet goldkronen bringt.</s>
            <s xml:id="echoid-s3580" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3581" xml:space="preserve">Darumb iſt bekannt/ daß er nitt allein von dem ſchlechten meerſchaum
              <lb/>
            wirt/ dann ſonſt wüchße er allenthalben/ ſonder von der großen Walfiſch
              <lb/>
            ſchaum. </s>
            <s xml:id="echoid-s3582" xml:space="preserve">Dann es iſt nitt vngleüblich/ daß eben diſes/ wölches inn dem In-
              <lb/>
            diſchen meer/ mitt ſampt dem waſſer wie ein großer bach/ auffdas land ge-
              <lb/>
            worffen/ vnd zů köſtlichem biſem zůſamen wach ſet/ gegẽ Mitnacht zů Ag-
              <lb/>
            ſtein wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3583" xml:space="preserve">diſes beduncket mich der waarheit gantz gemäß mit vil gewüſſen
              <lb/>
            vrſachen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3584" xml:space="preserve">darumb nennen wir inn vnſerer ſprach (als wann wir es riedten)
              <lb/>
            die beide Biſem. </s>
            <s xml:id="echoid-s3585" xml:space="preserve">Dz Indiſch aber die hũds biſem o{der} Orientiſche biſem/ diſe
              <lb/>
            aber Giallẽ dz iſt gäl biſem. </s>
            <s xml:id="echoid-s3586" xml:space="preserve">Darũb zeigt ſolches an/ dz an keinẽ orth in vnſe
              <lb/>
            rẽ meerẽ eines dergleichẽ gefundẽ wirt/ dieweil keine meerkelber vorhanden.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3587" xml:space="preserve">wiewol we{der} an dẽ bitumẽ o{der} gſchwäbletẽ bech/ noch ſchum etwas manglet. </s>
            <s xml:id="echoid-s3588" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Wann diſes auch allein von dẽ ſchaum oder auß dẽ bitumen vñ ſchwäblech
              <lb/>
            tig kreiden entſtünd/ wurde man vil ein größerẽ hauffen finden. </s>
            <s xml:id="echoid-s3589" xml:space="preserve">Demnach
              <lb/>
            das vil Meerkälber vorhanden/ wo man den Agſtein oder Ambra findet. </s>
            <s xml:id="echoid-s3590" xml:space="preserve">
              <lb/>
            dieweil auch das waſſer inn ſollichen feißten leiben gekochet/ etwas auß jnẽ
              <lb/>
            füret/ wie auß vns der harn/ vß wölches menge etwas entſthen muß. </s>
            <s xml:id="echoid-s3591" xml:space="preserve">Man
              <lb/>
            findet aber nicht anderſt in dem Mediterraniſchen o{der} Mitlendiſchen meer
              <lb/>
            das feißt wirt/ ſonder allein ſtein/ oder bletter/ oder anders dergleichenn. </s>
            <s xml:id="echoid-s3592" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Vber diſes alles habend die Meerkelber ein abſcheühen ab deß bibergeil ge
              <lb/>
            ſchmack/ dieweil ſolliches deß Agſteins natur faſt zů wider/ es werden auch
              <lb/>
            diſe von ſollichen verreüchet/ als etwan vor geſagt.</s>
            <s xml:id="echoid-s3593" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3594" xml:space="preserve">Man wirt nitt bald ein andere matery finden/ auß wölcher diſer werden
              <lb/>
            möcht/ dann dieweil die beüm/ fiſch vnnd bletter/ nitt möchten durch deß
              <lb/>
            meers getrib durchſichtig werden. </s>
            <s xml:id="echoid-s3595" xml:space="preserve">Zů erſt wurde der beümen hartz nitt wol
              <lb/>
            in ſollichen kalten landen ſchmecken/ demnach wie möcht ſolliches von den
              <lb/>
            beümen in das meer kommen/ wann die beüm nitt an dem meer ſtündend?
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3596" xml:space="preserve">Vnnd das größeſt/ es wurde alſo wenig in dem großen meer gar zů nichten
              <lb/>
            werden/ daß man ein ſollichen hauffen nitt möchte zůſamen leſen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3597" xml:space="preserve">Dieweil
              <lb/>
            man auch diſes allein nach den winden/ wölliche es von mitten deß meers
              <lb/>
            harzů wäyen/ zůſamen liſet/ mag es nitt geſein/ daß ſolliches auß dem bit-
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>