Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (cclxvi) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div377" type="section" level="1" n="45">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s8701" xml:space="preserve">
              <pb o="cclxvi" file="0322" n="322" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            hatt faſt alle glider wie andere fiſch/ die leberen/ gall/ miltze/ magen/ einge
              <lb/>
            weid/ hertz/ vnd wonet an den felſen. </s>
            <s xml:id="echoid-s8702" xml:space="preserve">Dem ſeye wie im wölle/ es iſt gwüß/ er
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0322-01" xlink:href="note-0322-01a" xml:space="preserve">Ein fiſch hin-
                <lb/>
              deret die Ga-
                <lb/>
              leen.</note>
            hinderet die ſchiff etwas/ wann er daran hanget. </s>
            <s xml:id="echoid-s8703" xml:space="preserve">daß er aber diſe auffhalte/
              <lb/>
            zeiget Rondelletius durch ein erfarung an/ namlich er habe ein galeen geſe
              <lb/>
            hen/ in wöllicher der Cardinal von Tornauw ghen Rom gefaren/ ſo in al-
              <lb/>
            lem lauff ſtill gehalten. </s>
            <s xml:id="echoid-s8704" xml:space="preserve">wie man auch diſen fiſch erwütſchet/ habe man ein
              <lb/>
            malzeytt darauß gemachet. </s>
            <s xml:id="echoid-s8705" xml:space="preserve">Bellonius hatt vor jhm geſchriben/ er hinderet
              <lb/>
            etwas/ wöllicher gewüß die waarheit angezeiget. </s>
            <s xml:id="echoid-s8706" xml:space="preserve">Oppianus zeiget vor allen
              <lb/>
            anderen dergeleichen an. </s>
            <s xml:id="echoid-s8707" xml:space="preserve">es iſt auch Plinius/ wölcher auch mancherley mei
              <lb/>
            nungen hatt/ nitt weitt von diſer meinung. </s>
            <s xml:id="echoid-s8708" xml:space="preserve">Die vrſach iſt/ weil der ſchiffna
              <lb/>
            gel oder deichel weitt von dem hypomochliẽ ſthet. </s>
            <s xml:id="echoid-s8709" xml:space="preserve">diſes iſt der obereſt theil
              <lb/>
            deß vorderen ſchiffs/ von wöllichem der ſchiffnagel noch dem gantzen Dia
              <lb/>
            metro vnd breitte vnderſcheiden. </s>
            <s xml:id="echoid-s8710" xml:space="preserve">wann man nun deß wiſelins gantz lenge
              <lb/>
            darzů thůt/ iſt der ſchwantz an ſtatt eines würbels vnnd vmbwendun/ gal
              <lb/>
            ſo dz von nötten nach der proportz deß gantzen ſchiffs lenge mitt dẽ fiſch ſich
              <lb/>
            ſo lang das ſchiff iſt/ zů bewegen. </s>
            <s xml:id="echoid-s8711" xml:space="preserve">Es bewegt wol nit/ ſonder hinderet die be
              <lb/>
            wegung. </s>
            <s xml:id="echoid-s8712" xml:space="preserve">deßhalben in dẽ er ſich vmbkeeret/ haltet er das ſchiff auff.</s>
            <s xml:id="echoid-s8713" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <figure number="29">
            <variables xml:id="echoid-variables24" xml:space="preserve">a b</variables>
          </figure>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s8714" xml:space="preserve">Alſo ſeye A B deß ſchiffs lenge/ A das vorder theil im ſchiff/ B {der} ſchiff
              <lb/>
            nagel/ deß wiſelein lenge biß zů auſſereſt an ſchwantz B C. </s>
            <s xml:id="echoid-s8715" xml:space="preserve">deß ſchwantz
              <lb/>
            krafft ſoll in der ſiebenden zaal geendet werdẽ/ die krafft aber durch wöl
              <lb/>
            che das ſchiff bewegt wirt/ ſoll tauſent mal tauſet haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s8716" xml:space="preserve">deßhalben weil
              <lb/>
            die proportz nach deß ſchwantz bewegung zů dem A vnzaalbarlich/ iſt ſie
              <lb/>
            doch größer dann deß winds proportz gegen dem ſchiff. </s>
            <s xml:id="echoid-s8717" xml:space="preserve">Wann nun das
              <lb/>
            ſchiff in dẽ waſſer hanget/ wirt er das ſchiff vmbtreiben. </s>
            <s xml:id="echoid-s8718" xml:space="preserve">vnd ob wol die
              <lb/>
            bewegung gantz langſam/ weil ſich doch der ſchwantz zům offteren malẽ
              <lb/>
            bewegt/ wirt vyl waſſer gegen dẽ ſchiff lauffen. </s>
            <s xml:id="echoid-s8719" xml:space="preserve">deßhalben theilt das vorder
              <lb/>
            theil bie wällen nit/ vnd wirt das ſchiff auffgehaltẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s8720" xml:space="preserve">wañ aber {der} ſchiffdeichel
              <lb/>
            möchte vmbgetriben werden/ köntte man ſolliches vyl baß anzeigen. </s>
            <s xml:id="echoid-s8721" xml:space="preserve">dann
              <lb/>
            nach deſſen bewegung/ als wañ auch der deichel o{der} die achs ſich endert/ wirt
              <lb/>
            auch das ſchiff ſtill gehaltẽ vnd geſtellet/ weil er můß die wällen nach {der} gan
              <lb/>
            tzen lenge abtreiben/ alſo daß es ſich vyl ringer ließ vmbkeeren/ dann für zů
              <lb/>
            faren. </s>
            <s xml:id="echoid-s8722" xml:space="preserve">auß diſem iſt bekannt/ daß die größeren vnnd ſterckeren leichtlicher
              <lb/>
            mögen auffhalten. </s>
            <s xml:id="echoid-s8723" xml:space="preserve">diſes iſt auch die vrſach/ daß ein růder mehr mag auffhal
              <lb/>
            ten/ dann ſechs treiben mögen/ wie dann das ſprichwortt bey den Venedi-
              <lb/>
            geren lauttet. </s>
            <s xml:id="echoid-s8724" xml:space="preserve">Zwar wann man in dem geſtrackten lauff hinderſich hielte/
              <lb/>
            möchte es gar nitt ſchaden/ wann man aber das ſchiff vmbtreibt/ ſo hinde-
              <lb/>
            ret es aller mü vnd arbeitt. </s>
            <s xml:id="echoid-s8725" xml:space="preserve">Es iſt auch bekanndt daß etlich durch jhr růde-
              <lb/>
            ren dem ſchiff an ſeinem lauff mehr ſchaden dann nutz ſein mögend. </s>
            <s xml:id="echoid-s8726" xml:space="preserve">Wann
              <lb/>
            auch yemand mitt gantzem gewalt das růder anſetzet/ vorab ſo er dohinden
              <lb/>
            im ſchiff iſt/ mag er das ſchiff ſtill ſtellen. </s>
            <s xml:id="echoid-s8727" xml:space="preserve">Wölliches die erfarne ſchiff leüth
              <lb/>
            thůnd/ damitt ſie auß der ſchweren dienſtbarkeit entrinnẽ mögen/ wiewol
              <lb/>
            ſie auch mit großem gewün ſolliches erfunden haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s8728" xml:space="preserve">Damitt wir aber wi
              <lb/>
            derum̃ zů dẽ gefider kom̃en/ ſo were jhnen ſolches an dẽ haupt nicht nütz. </s>
            <s xml:id="echoid-s8729" xml:space="preserve">da
              <lb/>
            rumb haben diſe keine/ dañ die gar ſeltzame thier. </s>
            <s xml:id="echoid-s8730" xml:space="preserve">ſie ſeind auch allwegen ein
              <lb/>
            andern geleich/ die beſytz/ oder in {der} mitte/ oder auff dẽ rucken/ oder vnden
              <lb/>
            am bauch ſthond/ wie man am Gobion o{der} meergroppen ſicht/ wölcher faſt
              <lb/>
            allein ſein gefider in mittẽ am bauch hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s8731" xml:space="preserve">dañ er hatt alſo ein krum̃en leib/
              <lb/>
            dz der bauch faſt an ſtatt eines rucken iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s8732" xml:space="preserve">er wirt auch durch diſes zeichẽ von
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>