Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (xviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div48" type="section" level="1" n="10">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s889" xml:space="preserve">
              <pb o="xviij" file="0074" n="74" rhead="Von mancherley wunderbaren"/>
            iſt es vnbeweglich. </s>
            <s xml:id="echoid-s890" xml:space="preserve">wañ aber das waſſer ſo groß wäre als die erden/ dieweil
              <lb/>
            es bewegt wirt/ wurde es on zweyfel auß eigener bewegung/ darzů weil es
              <lb/>
            von den winden getriben/ auff dem erdboden nicht ſichers laſſen. </s>
            <s xml:id="echoid-s891" xml:space="preserve">weil doch
              <lb/>
            diſes welches ſo klein iſt auß vylfaltiger beſchedigũg küm̃erlichen vns frey
              <lb/>
            laſſet. </s>
            <s xml:id="echoid-s892" xml:space="preserve">Alle element aber/ wie etwan vor mehr geſagt/ ſeind von natur kalt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s893" xml:space="preserve">weil aber die erden dick iſt/ wirt es auß langem ſchein der ſoñen/ wie auch dz
              <lb/>
            eyſen ſo gegen der Sonnen ſthet/ erhitziget. </s>
            <s xml:id="echoid-s894" xml:space="preserve">Man vermeinet auch es ſeye
              <lb/>
            der lufft vmb vns warm/ von wägen der dämpffen vnnd vylfaltigen wi-
              <lb/>
            derſcheins der Sonnen. </s>
            <s xml:id="echoid-s895" xml:space="preserve">Das waſſer wirt bewegt vnnd dämpffet obſich/ võ
              <lb/>
            wägen ſeiner dicken vnnd vnbeſtändigen ſubſtantz/ vnnd enderet die hitz
              <lb/>
            ſo von der Sonnen kom̃et/ deßhalben meinet man es ſeye kälter dañ ande-
              <lb/>
            re elementen ſeind/ wölchem doch nitt alſo.</s>
            <s xml:id="echoid-s896" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s897" xml:space="preserve">Der lufft iſt von natur der kälteſt/ alſo das er auch das waſſer zůſam̃en
              <lb/>
            vnnd gefrieren machet/ wañ er dorauff bewegt wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s898" xml:space="preserve">Dañ des luffts kälte
              <lb/>
            iſt ſtercker dañ des waſſers vnnd der erden/ weil er auch reiner iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s899" xml:space="preserve">welcher a-
              <lb/>
            ber vm̃ vns iſt/ ſcheinet etwan wermer/ von wägen der dämpffen. </s>
            <s xml:id="echoid-s900" xml:space="preserve">diſes zei-
              <lb/>
            get an das er auch ſchwer iſt/ ob er wol von natur überauß leycht iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s901" xml:space="preserve">Dann
              <lb/>
            man vermeynet die blaaſen ſeyẽd ſchwerer/ wañ ſie voll dañ wañ ſie lär ſind/
              <lb/>
            nitt darum̃ das der lufft in inen/ ſonder gar vyl donſt iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s902" xml:space="preserve">darumb ſeind ſie
              <lb/>
            auch nach ſchwerer zů gantz hitzigen zeytten. </s>
            <s xml:id="echoid-s903" xml:space="preserve">deßhalben zeiget auch die hitz
              <lb/>
            einen rägen an/ dann es bedeütet das der lufft mitt dämpffen gar erfüllet
              <lb/>
            ſeye. </s>
            <s xml:id="echoid-s904" xml:space="preserve">Die kälte des erterichs aber iſt mächtiger dañ der anderẽ allẽ/ ob ſie wol
              <lb/>
            kleiner iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s905" xml:space="preserve">Darum̃ hatt auch das eyß ein theil der erden/ vnnd iſt im gleich.</s>
            <s xml:id="echoid-s906" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s907" xml:space="preserve">Die erden aber iſt gantz/ vnnd ſeind die berg jren geleich/ von wägen j-
              <lb/>
            rer dicke.</s>
            <s xml:id="echoid-s908" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s909" xml:space="preserve">Dañ wir habend angezeigt/ das an ettlichen ohrten zů oberſt in der erdẽ
              <lb/>
            metall ligt/ darumb ſeye ſie auch vnrein vnnd achte man ſie minder kalt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s910" xml:space="preserve">Alſo iſt das waſſer wañ ein kalte zeytt iſt/ von wägen gemelter vrſachen vn
              <lb/>
            der allen elementen minder kalt/ wañ es aber warm iſt/ am aller kelteſten. </s>
            <s xml:id="echoid-s911" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Dañ der Elementen qualiteten ſeind entpfindlich/ zum theil des geſtirns
              <lb/>
            halben/ zum theil auß jrer eigenen ſubſtantz es kület aber die bewegung das
              <lb/>
            ſelbig (wie ich geſagt hab) darumb das es die ſtreymen der Sonnen etwas
              <lb/>
            ſchwächer. </s>
            <s xml:id="echoid-s912" xml:space="preserve">Die ein ſubſtantz/ wie gemeldet/ iſt dick/ als der erden/ wölche
              <lb/>
            auch die aller ſchwereſt iſt/ die ander iſt dünn/ als des luffts/ die iſt auch
              <lb/>
            leycht. </s>
            <s xml:id="echoid-s913" xml:space="preserve">deßhalben iſt die mittleſte zwiſchen beyden qualiteren des waſſers.</s>
            <s xml:id="echoid-s914" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s915" xml:space="preserve">Diſer vnderſcheid iſt nitt allein in den gantzen Elementen/ ſonder auch
              <lb/>
            in jren abtheylungen. </s>
            <s xml:id="echoid-s916" xml:space="preserve">Es ſeind etliche theil nach der länge von Auffgang
              <lb/>
            in Nidergang/ ettliche nach der breitte/ von Mittnacht gegen Mittag/ o{der}
              <lb/>
            von dem Antarctiſchen Polo. </s>
            <s xml:id="echoid-s917" xml:space="preserve">ettliche nach der tieffe/ dann der lufft iſt rein
              <lb/>
            vnder dem himmel/ dicker zů niderſt auff der erden.</s>
            <s xml:id="echoid-s918" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s919" xml:space="preserve">Deßhalben ſeind groſſe mächtige lãdſchafften in dem lufft/ wie auch im
              <lb/>
            meer vnnd auff erden. </s>
            <s xml:id="echoid-s920" xml:space="preserve">Es iſt aber die erden wie ein ſchwam̃ vollen waſſers.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s921" xml:space="preserve">
              <note position="left" xlink:label="note-0074-01" xlink:href="note-0074-01a" xml:space="preserve">wie ſ@ch die
                <lb/>
              erden vnnd
                <lb/>
              das waſſer
                <lb/>
              zů ſammen
                <lb/>
              halten.</note>
            Wo auch das ſelbig einfallet/ do verſammlen ſich die waſſer/ wie in einem
              <lb/>
            ſchwomm/ der mitt waſſer begoſſen iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s922" xml:space="preserve">Allein der obertheil iſt von der Son
              <lb/>
            nen auffgetrocknet.</s>
            <s xml:id="echoid-s923" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s924" xml:space="preserve">Deßhalben iſt das erterich/ in denen landen ſo gegen Mittnacht ligen
              <lb/>
            gar naß/ es ſeind auch alle berg voller bronnen. </s>
            <s xml:id="echoid-s925" xml:space="preserve">dann die erden hatt von im
              <lb/>
            ſelbs das waſſer an ſich gezogen. </s>
            <s xml:id="echoid-s926" xml:space="preserve">das iſt auch ein anzeigung/ daß das waſſer
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>