Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[101.] Der ringen aber alſo.
[102.] Der ſigillen alſo.
[103.] Von Precantationen/ geſegnen/ oder be beſchwerungen/ Das xcij Capittel.
[104.] Von Geſpenſten/ Geiſteren/ oder Teüfflen vnnd todten/ Das xciij Capittel.
[105.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ſiebenzehend Bůch. Von Sachen ſo wirdig zů beſchreiben. Von mancherlei ſitten der völckeren/ Das xciiij Capittel.
[106.] Von mancherlei ſpraachen/ Das xcv Capittel.
[107.] Von Stetten vnd anderen namhaff ten dingen/ Das xcvj Capittel.
[108.] Von ſchatzen/ Das xcvij Capittel.
[109.] Libereien bücher vnd mancherlei exempel der alten koſtlichkeit/ Das xc viij Capittel.
[110.] Em aufflöſung von dem end har/ durch wölche man der erfundenen dingen gebrauch haben mag. Das xcix. Capittel.
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
< >
page |< < (ciiij) of 997 > >|
161ciiijſachen/ Das vierdt bůch. weder von der Sonnẽ hitz/ wölche getemperiert iſt/ nach von der jrrdiſchen
die nitt mag zůſamen gebracht werden/ gekochet wirt.
Wie ghat es aber zů/ daß inn dem land Potoſſen ſo vil ſilbers/ daß man
11Ertzgrůben. alle monat für ſechßmal hunderttauſet gulden ſilber mag auß der grůben
bringen/ namlich biß inn die ſechtzigtauſet pfund ſilbers/ on das man von
India bringet.
Es iſt wol ein vngleüblicher handel wann man jhm zů dem
erſten nachgedencket/ ſo man aber diſes fleiſſig erwigt/ iſt es nitt mehr.
Dañ
zů dem erſten iſt bekannt/ das diſes ein lange zeytt iſt verborgen gelegen/ al
ſo das es zů einem lauteren ſilber zůſamen geloffen iſt.
darumb werdend die
betrogen/ wölliche vermeinend/ es werde alſo ein beſtand haben.
Dann al-
les vnder dem himmel/ ſo züſamen getragen vnnd zůgenommen/ werdend
zů letſt erſchöpffet.
Demnach iſt diſes land vnebenn vnnd vngeleich. vnnd ob wol an einem
orth ein vngleüblicher hauffen/ wann man es aber mitt der größe deßſelbi-
genn ſtrichs vergleichet/ wöllicher an der breitte 65.
grad haltet/ vnd auch
ein zim̃liche lenge/ ſo wirt nitt mehr ſilber da ſein/ dann inn Teütſchenn
landen.
Dieweil auch das ſelbig gantz land in der hitzigen zona ligt/ iſt kein
wunder wann alle wäſſerige feüchtigkeit vßgekochet/ das ſo vil ſilber wirt.
Darzů wann wir vns nitt verwundern daß Italia ſo vil eyſen hatt/ das
yhenes ſilber nitt der tauſigeſt theil mag genennet werdenn/ weil doch Ita
lia kümerlich an der größe der vierzigeſt theil deß ſelbigen lands/ was ver-
wundern wir vns dann ab dem ſilber?
Du ſprichſt aber/ das ſilber iſt voll-
kommen.
Ich bekenn es/ es iſt aber auch ein großer vnderſcheid zwiſchenn
einem vnnd ſechzigtauſet.
daſelbſten vergleicht ſich auch der himmel an der
proportz dem ſilber/ wie gſagt/ Italien aber dem eyſenn.
dann es iſt nitt gar
zů warm/ vnnd iſt nitt kalt.
Es iſt Potoſſen ein hoher berg/ yhenſidt doch
nitt weytt von dem Capricorniſchen circkel zwiſchen der ſtatt Platta/ vnd
dem land Chile/ doch etwas näher Platte gegen Nidergang/ da es am al-
ler weytteſten von Hiſpanien iſt.
Es iſt aber diſes wol zů verwundern/ das man ſagt/ es werde das ſilber
durch keine blaaßbelg weich.
wie man auch alle ſorg hieran angewendet/ vñ
auß vorgender Fürſten handlung iſt vnderricht wordenn/ hatt man die ge-
ſchirr inn wölchen man gewhont das ſilber zů ſchmeltzen/ mitt ſampt dem
ſilber ſo oben auffgelegt/ vnnd vnden mitt kolen gefüllet/ vnnd mitt lö-
cheren durch boret/ wann der wind wäyet/ zů oberſt auff den berg geſetzet/
vnnd alſo geſchmeltzet/ vnnd demnach widerumb inn kleinen geſchirrenn
mitt den blaaßbelgen geleüteret.
Wiewol deſſen vrſach ſchwer zů erfinden/
wöllend wir ſie nitt vnderlaſſen.
Es beduncket mich aber es beſchehe diſes darumb/ weil von dem auſſer-
lichen vnnd mechtigen kaltẽ lufft/ die innerliche werme ſich zůſamen thůt/
vnd alſo mitt größerem gwalt das ſilber ſchmeltzet/ wölches mitt dem kath
vermiſchet/ nitt mocht anderer gſtalt zerlaſſen werdẽ.
Solliches anzeigung
iſt/ das diſes allein in dem kalten land/ zů obereſt auff dem gebirg/ vnd da
der lufft im kelteſten iſt/ beſchicht.
Deßhalben wie kein wind wäyet/ mocht
das ſilber nitt geſchmeltzet werden/ alſo das ſich die Spanier der winden ge
brauchen zů ſchiffen/ vnd ſilber zů bekommen.
Es hatt mir ein wundartzet inn Schottland mein gůtter freünd ange-
zeiget/ dz die ſchwerter bey dem ſpitz das gelt an ſich ziehend/ alſo das all-

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index