Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[101.] Der ringen aber alſo.
[102.] Der ſigillen alſo.
[103.] Von Precantationen/ geſegnen/ oder be beſchwerungen/ Das xcij Capittel.
[104.] Von Geſpenſten/ Geiſteren/ oder Teüfflen vnnd todten/ Das xciij Capittel.
[105.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ſiebenzehend Bůch. Von Sachen ſo wirdig zů beſchreiben. Von mancherlei ſitten der völckeren/ Das xciiij Capittel.
[106.] Von mancherlei ſpraachen/ Das xcv Capittel.
[107.] Von Stetten vnd anderen namhaff ten dingen/ Das xcvj Capittel.
[108.] Von ſchatzen/ Das xcvij Capittel.
[109.] Libereien bücher vnd mancherlei exempel der alten koſtlichkeit/ Das xc viij Capittel.
[110.] Em aufflöſung von dem end har/ durch wölche man der erfundenen dingen gebrauch haben mag. Das xcix. Capittel.
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
< >
page |< < (xliiij) of 997 > >|
100xliiijVon mancherlei wunderbaren es iſt auch der brauch noch beſſer/ dañ ſolliche beſcherden.
Das ander aber nützet nicht/ als wañ die waſſer in dem Augſtmonat vn-
11Waſſer im
Augſten vn
geſund.
geſünder werden/ eintweders das der menſchen leib blöder ſeind/ oder
das erterich aller werme entſetzet.
Solliches zeiget an/ das man zů der ſelbi
ge zeytt nicht nützlichen ſäyet/ die bletter dürr werden an krüteren vñ beü
men.
es fallend auch die regen wañ die brunnen gar erſigen ſeind. das regen
waſſer aber iſt halb faul.
weil auch die hitz des ſommers die fiſch tödet vnnd
das waſſer verzeeret/ verderbet ſie auch ſolliches.
zů dẽ verderbt die waſſer
die krafft des hunds ſtern.
vnnd ob wol der lauff vnd bewegũg des waſſers
mitt gewüſſen reglen begriffen/ vnnd mã vermeinet es lige wenig doran/
iſt doch ein treffenliche kunſt darhinder/ vñ wañ man es erkennet/ ein groſ
ſer gewün darbey.
dañ weil das erterich durch das waſſer fruchtbar/ vnnd
aber nitt allenthalben waſſer iſt/ füeret man diſes mitt den känelen dohin/
wölche ſolliches auß den bechen dohin leytten.
Deßhalben ligt dem gemei-
nen gůt etwas daran.
Weil aber vyl hie zů bedencken/ begibt ſich offt das auß einem kleinen fä
ler einem ein groſſer ſchaden entſthet/ dem anderẽ ein groſſer nutz.
Deßhal-
ben iſt der oberkeytt vnnd dem vnderthonen vyl hieran gelegen.
Damitt wir aber ſolliches beſchriben/ müeſſen wir vorhin zwey ſtück ſetzẽ.
22Des waſſers
lauff.
zum erſten daß das waſſer außhin laufft/ noch dem das loch groß iſt.
das an
der/ noch dẽ es ſtarck getriben wirt.
dañ ob wol die andere ding geleich/ iſt
doch des waſſers minder/ ſo durch ein eng loch allgemach dohar lauffet.
Her
gegen iſt deſſen mehr/ ſo durch gröſſere vnnd weyttere örther ſtarck dohar
faret.
Das loch ſoll zů oberſt vnnd zů niderſt ein proportz haben vnd gleich
4[Figure 4]c a b d e f ſein.
deßhalben iſt es auch gantz einfaltig. Dañ laſſe ſein das a
b noch der höhe ſtande/ a c nach der viereckechte/ alſo dz a b zů
niderſt ſeye/ vnd das orth durch wölche dz waſſer laufft/ zwey
lot waſſer außlaſſe.
Ich ſag wañ die gelegenheyt nitt geendert
wirt/ wañ b d/ de/ ef/ geleich ſeind dem a b/ dz noch einer höhe
an einem yeden orth zwey lot werden aus flieſſen/ alſo das durch das a d fier
lot/ durch das a e ſechs ſechs lot/ durch das a f acht lot/ alſo auch von den ü-
brigẽbe/ derẽ ſeyend wie vyl es wölle.
dañ ſonſt auß dẽ vorgendẽ/ luffe durch
b d zwey lot/ vnnd durch d e/ vnnd durch e f/ wañ die ſeytten vnnd die hö-
he ſo groß werend als a c.
Das waſſer aber ſo da lauffet durch a b/ verhinderet vnnd fürderet das
nitt/ ſo durch b d fleüſſet.
auch das durch b d kommet/ das nitt/ ſo durch d
e.
alſo verſtand auch von den anderen. deßhalben iſt offenbar wie vyl faltig
ſein/ oder waß für ein proportz a f haben wirt gegen a b/ oder a d/ oder ei-
nen anderen/ alſo wirt auch das flieſſend waſſer ein proportz haben/ nach {der}
breitte a f/ oder a d.
nach der höche aber a c gegen zweyen loten.
Es entſthat aber der ſtarck lauff des waſſers/ das es eintweders hoch hi-
nab fallet oder das es getriben wirt/ o{der} dz es angãgẽ iſt/ o{der} dz daß orth eng
iſt.
Deßhalben ſehend wir in den weinfaſſen/ dz die geſchirr ehe erfüllet wer
den durch die rören trächter/ ſo in der mitte vnnd zů niderſt geleich ſeind/
dann die ſo zů oberſt ſtond.
Darumb můß man ſehen warumb diſes in den faſſen beſchicht/ vnnd a-
ber in den weytten waſſeren das gegentheil geſpüret wirt.
Dann ye tieffer
das waſſer iſt/ wie auch in den flüſſen/ ye langſamer er lauffet.
Deßhalben

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index