Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
[131.] Außzug vom ſibenzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von rechten künſten/ vnd künſtlichen dingen.
[132.] Außzug von dem achtzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani DoC tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von wunderbarlichen dingen/ vnnd vngläublichen ſachen.
[133.] Außzug vom neünzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Teüfel vnnd ſei/ nem geſpenſt.
[134.] Außzug vom zwenzigeſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den höchſten verſtendtnuſſen vnd Englen.
[135.] Außzug vom ein vndzwentzige ſten bůch der Subtiliteten/ Hieron. Cardani Doc/ tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von Gott vnd der gantzen welt.
[136.] Getruckt zů Baſel durch Heinrich Petri im Mertzen Anno Domini M. D. Lix.
< >
page |< < (xlvi) of 997 > >|
102xlviVon mancherley wunderbaren trib gegen dẽ ſelbigẽ orth. dañ alſo ſpringet es wider hinderſich wie ein ſtein/
doch nit ſo kräfftig/ o{der} wañ dz waſſer über dz port ghet/ dañ lauffet dz auß/
ſo fürghet.
Das waſſer auch ſo durch dz kaat vñ wůſt fleüffet/ lauffet lãgſa
mer von wegen {der} vngeleiche/ vnd der vermiſchũg.
alſo lauffet dz ſchneller
ſo durch das ſand kom̃et/ dann die ſtein.
aber am aller ſchnelleſten/ ſo durch
das getäfflet vnnd beſetzet lauffet.
deßhalben breittend ettliche diſes alſo/
welche des gemeinen gůts baß genieſſen wöllend.
Es iſt auch gewüß dz ein
kurtze rören ſo nider ſich ghet/ am aller mehrſten waſſer an ſich zeücht.
dann
wañ das waſſer außgelaſſen/ ob es wollangſam̃er lauffet/ iſt es deſſen ſo dz
feld beſitzet.
dañ diſer faal iſt ſchnell/ vnnd nim̃et mehr waſſer an ſich ſo frey
dohar fared/ diſes verhinderet auch das nitt ſo harnoch kom̃et.
Deßhalben ſeind allein noch zwey furnempſte ſtuck vorhanden/ nam̃lich
wie ein hoher fal/ den lauff des nachkommenden waſſers möchte fürderen.
dañ wo es diſes nitt fürderet/ nützet es auch nicht mehr waſſer zů ſchöpffen.
Vnnd das wir auch lernend/ ob das waſſer zů allen theilen in geleichem be-
wegt werde/ nam̃lich dz ſo zů obereſt vñ zů niderſt lauffet.
(Dañ wie Fronti
nus ſagr/ achtich on zeyffel waar ſein/ daß dz waſſer/ ſo auß hohen vñ ſchnel
len waſſeren abgefüeret wirt/ lauffe mitt gröſſerer krafft.)
Zů dem erſten ſe
tzend wir/ es habe das ſtill waſſer zů obereſt noch der höhe ein runde/ als es
ſich in dẽ eymerẽ erzeigt/ vñ nit in dem vmkreyß der erden/ weil man diſes
auch kümerlichen in gantzen landẽ ſpüret/ aber noch der höhe des geſchirs/
wañ aber das geſchirr nitt voll iſt/ ſo iſt es zů oberſt geleich.
deßhalbẽ erhal-
11warum das
waſſer imm
geſchir rũd.
tet dz zů auſſereſt/ diſes ſo in mitten iſt/ domitt es nitt über das port auß gã
tze.
wölches ſo lang nitt überlauffet/ biß die höhe geſtellet/ vñ die maaß der
rotunde nitt übertriffet.
Wañ aber diſes bewegt wirt/ behaltet es allein ſo
vyl runde/ ſo vyl es ſich an der breitte vñ lenge {der} gantzen erden vergleichen
mag.
Wañ es aber ſtill lauffet/ haltet es ſich mittelmeſſig gegẽ dem das ſtill
iſt/ vñ ſchnell lauffet.
doch will ich allwegen die wind vndandere hindernuſ-
ſen vorbehalten haben.
Es iſt aber kein argument/ dieweil der ſtecken zů ni
derſt vermercket wirt/ ſchneller getriben vñ hingefüeret werdẽ als in dem
7[Figure 7]A B C C/ dañ im B/ dz darüm̃ ſolte ſchneller lauffen zů niderſt dañ
zů obereſt.
dañ das C iſt etwas weitters von dẽ mittel vñ hy-
pomochlio/ deßhalbẽ acht ich es lauffe geleich.
Das aber auch
der trib in einem freyen waſſer helffe das waſſer an ſich zůzie
hen das harnach kom̃et/ iſt diſes mein můtmaſſung.
zů dem
erſten/ das die waſſer ſo durch den känel lauffen/ in einer mit
tel linien flieſſend zwiſchen der rechten vnnd haldechtigen li-
nien.
Als das waſſer ſo durch dẽ känel A B geleittet wirt/ dz
das ſolt mitt gantzem gewalt für lauffen durch B C.
vnnd
wo es gar kein trib hett/ durch B D.
welches wir an dem waſſer ſehen/ ſo be
ſeytz auß dem känel fallet/ vnnd nitt zů fordereſt.
Deßhalben wirt es noch
8[Figure 8]a b c e d f der mittleſten rechnung zů dem erſten durch B E lauf-
fen/ dẽnach ye mehr ſich wenden võ A/ C wie auch A B/
vnnd alſo zů dem F.
vnder dem F aber geſtrackt durch
die linien/ ſo geleichweytt ſthet B D.
Ein anders. dz waſſer ſo ſanfft dohar faret/ das iſt ge
leich/ ob es wol durch die ſtein lauffet.
welches aber mit
üngeſtüm̃e faret/ dz ſpringt vñ lauffet vngeleich.
wie auch Vergilius ſagt/

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index