Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
[131.] Außzug vom ſibenzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von rechten künſten/ vnd künſtlichen dingen.
[132.] Außzug von dem achtzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani DoC tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von wunderbarlichen dingen/ vnnd vngläublichen ſachen.
[133.] Außzug vom neünzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Teüfel vnnd ſei/ nem geſpenſt.
[134.] Außzug vom zwenzigeſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den höchſten verſtendtnuſſen vnd Englen.
[135.] Außzug vom ein vndzwentzige ſten bůch der Subtiliteten/ Hieron. Cardani Doc/ tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von Gott vnd der gantzen welt.
[136.] Getruckt zů Baſel durch Heinrich Petri im Mertzen Anno Domini M. D. Lix.
< >
page |< < (dxlix) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div749" type="section" level="1" n="71">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s17499" xml:space="preserve">
              <pb o="dxlix" file="0605" n="605" rhead="ſachen/ Das dreizehend bůch."/>
            in mehrtheil abſünderen/ die kürtzere in weniger/ namlich in eine minder.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s17500" xml:space="preserve">Wann wir auch lenger tiſch machen wöllen/ ſollẽ wir die lengere ſeytẽ in we
              <lb/>
            niger theil/ vnnd die kürtzere in mehrtheil/
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0605-01" xlink:href="fig-0605-01a" number="117">
                <variables xml:id="echoid-variables87" xml:space="preserve">a k l m b e q r g f ſ t h c n o p d 3</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0605-02" xlink:href="fig-0605-02a" number="118">
                <variables xml:id="echoid-variables88" xml:space="preserve">a g h b e m n f c k l d 4</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0605-03" xlink:href="fig-0605-03a" number="119">
                <variables xml:id="echoid-variables89" xml:space="preserve">a k b e m g f n h c l d 5</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0605-04" xlink:href="fig-0605-04a" number="120">
                <variables xml:id="echoid-variables90" xml:space="preserve">a b c d 1</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0605-05" xlink:href="fig-0605-05a" number="121">
                <variables xml:id="echoid-variables91" xml:space="preserve">a b c e d 2</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0605-06" xlink:href="fig-0605-06a" number="122">
                <variables xml:id="echoid-variables92" xml:space="preserve">a b c e d 3</variables>
              </figure>
            namlich eine mehr abtheilen. </s>
            <s xml:id="echoid-s17501" xml:space="preserve">Zům vierten/
              <lb/>
            wañ wir etwas wöllen zů der ſeyten thůn/
              <lb/>
            ſollen wir auß {der} ſeyten nem̃en. </s>
            <s xml:id="echoid-s17502" xml:space="preserve">ein exẽpel in
              <lb/>
            der erſtẽ figur. </s>
            <s xml:id="echoid-s17503" xml:space="preserve">der kurtzen ſeyten ſeyẽ zwo/
              <lb/>
            vnd {der} lengerẽ ſechs. </s>
            <s xml:id="echoid-s17504" xml:space="preserve">Ich wolt aber gern ein
              <lb/>
            figur machen die vier lenge vñ drey breitte
              <lb/>
            hette. </s>
            <s xml:id="echoid-s17505" xml:space="preserve">weil ich nun ein kürtzere ſeyten (nam
              <lb/>
            lich zwo) machen wolt/ daß es drey ſeyend/
              <lb/>
            vnd drey/ die zwey vm̃ eins übertreffen/ ſo
              <lb/>
            theil ich A C vnd B D in zwẽ geleiche theil/
              <lb/>
            alſo dz ein yeder eins ſeye. </s>
            <s xml:id="echoid-s17506" xml:space="preserve">darũb diuidier vñ
              <lb/>
            zertheil ich nach dẽ dritten gebott das A B
              <lb/>
            vnd C D in drey geleiche theil/ darnach ſetz
              <lb/>
            ich das richtſcheit (diſes iſt ein inſtrument
              <lb/>
            auß metall o{der} holtz von den werckmeiſterẽ
              <lb/>
            bereittet/ wölches ein grad eck haltet eigent
              <lb/>
            lich nach den geſtrackten linien/ breit vnnd
              <lb/>
            dick/ damit es ſich nit biege/ wölches gſtalt
              <lb/>
            wir vorhin an {der} ſeyten angezeigt) auff das
              <lb/>
            G vnd E/ vnd verzeichnen alſo den punc-
              <lb/>
            ten M in deß richtſcheit eck/ vnd ſetze dann
              <lb/>
            auch dz richtſcheit auff F vnd S/ vnd ver-
              <lb/>
            zeichnen N. </s>
            <s xml:id="echoid-s17507" xml:space="preserve">wañ man nun gerade linien G
              <lb/>
            M vnd M N/ vnd N L zeücht/ vnd die fi
              <lb/>
            gur G M N L/ D B abſchneidet/ wañ die
              <lb/>
            rechte linien M N ob dẽ A G zůſamen kom̃et/ wirt dz L D
              <lb/>
            mit derẽ auff M N fallen/ vnd haſt du alſo/ wañ diſe zůſa-
              <lb/>
            men kom̃en/ wz du gefragt haſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s17508" xml:space="preserve">Alſo wañ du auch begerſt dz
              <lb/>
            in der fünfften figur auß A B C D/ wölches ſeyten A B vñ
              <lb/>
            C D ſechs ſeyen/ vnd A C auch B D vier/ jx lenge machen/
              <lb/>
            wirt der vnderſcheid zwiſchen jx vnd vj/ iij ſein. </s>
            <s xml:id="echoid-s17509" xml:space="preserve">weil ich auch diſes will len-
              <lb/>
            ger machen/ ſůch ich wie offt ich drey in ſechs haben möge/ nãlich A B vnd
              <lb/>
            C D {der} lengeren ſeytẽ/ vnd ſich dz es der halb theil iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s17510" xml:space="preserve">deßhalbẽ theil ich A B
              <lb/>
            vñ D C durch gleiche theil/ vñ durch dz dritt gebott A C vñ B D in iij theil
              <lb/>
            vñ ſetz dañ dz richtſcheit o{der} winckelmeß auff die punctẽ K vñ E/ deßgleichẽ
              <lb/>
            auff dz H vñ L/ vnd find die punctẽ M vñ N. </s>
            <s xml:id="echoid-s17511" xml:space="preserve">dañ zeüch ich liniẽ/ vnd theil
              <lb/>
            A B C D in zwo figur A C M N H B vñ E C D H N M. </s>
            <s xml:id="echoid-s17512" xml:space="preserve">vñ ſetz dañ EM
              <lb/>
            auff N H/ ſo fallet A K eigentlich auff E M/ vnd wirt ein figur die jx len
              <lb/>
            ge hat/ auch in {der} breite wie E C/ dz iſt ij vñ ein viij theil. </s>
            <s xml:id="echoid-s17513" xml:space="preserve">Dz fünfft iſt/ wã du
              <lb/>
            begerſt etwz zů einẽ rechtẽ quadraten zů bringẽ/ ſo můß die proportz {der} langẽ
              <lb/>
            ſeytẽ zů dẽ kurtzẽ/ wie zweyer quadratẽ zal ſein/ wölcher vrſprũg in einẽ vn-
              <lb/>
            derſcheiden. </s>
            <s xml:id="echoid-s17514" xml:space="preserve">Ein exempel in {der} dritten figur. </s>
            <s xml:id="echoid-s17515" xml:space="preserve">A B ſeye vier vnd ein halbs/ A
              <lb/>
            C ſeye deren zwey/ ſo iſt die proportz wie neün zů vier. </s>
            <s xml:id="echoid-s17516" xml:space="preserve">deren zalen radices vñ
              <lb/>
            vrſprung ſeind zwey vnnd drey/ ſo an dem einen vnderſcheiden. </s>
            <s xml:id="echoid-s17517" xml:space="preserve">deßhalben
              <lb/>
            theilẽ wir nach dẽ drittẽ gebott A B vnd C D in drey theil/ A C vnd B D </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>