Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
[131.] Außzug vom ſibenzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von rechten künſten/ vnd künſtlichen dingen.
[132.] Außzug von dem achtzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani DoC tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von wunderbarlichen dingen/ vnnd vngläublichen ſachen.
[133.] Außzug vom neünzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Teüfel vnnd ſei/ nem geſpenſt.
[134.] Außzug vom zwenzigeſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den höchſten verſtendtnuſſen vnd Englen.
[135.] Außzug vom ein vndzwentzige ſten bůch der Subtiliteten/ Hieron. Cardani Doc/ tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von Gott vnd der gantzen welt.
[136.] Getruckt zů Baſel durch Heinrich Petri im Mertzen Anno Domini M. D. Lix.
< >
page |< < (dl) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div749" type="section" level="1" n="71">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s17517" xml:space="preserve">
              <pb o="dl" file="0606" n="606" rhead="Von mancherley wunderbaren"/>
            zwen geleich theil/ vnnd werden mit dem Gnomone oder winckelmeß die fi
              <lb/>
            gur G M N L D B haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s17518" xml:space="preserve">wann nun diſe zů dem anderen theil gefüget/
              <lb/>
            machet es ein quadraten oder viereckechte figur/ ſo ye drey ſeyten hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s17519" xml:space="preserve">Vñ
              <lb/>
            in der vierten figur ſeye A B achte/ vnd A C vier vnd ein halbs/ ſo wirt die
              <lb/>
            proportz als ſechßzechen zü neün ſein/ vnd ſeind derẽ radices vier vnd drey/
              <lb/>
            ſo an einem vnderſcheiden. </s>
            <s xml:id="echoid-s17520" xml:space="preserve">wañ wir nun A B vnd C D in vier geleiche theil
              <lb/>
            diuidieren/ vnd A C/ auch B D in drey/ vnd mit dem winckelmeß/ werden
              <lb/>
            wir ein figur haben wölche auff den anderen theil gezogen/ ein quadratẽ be
              <lb/>
            ſtim̃et/ wölches yede ſeyten ſechs haltet. </s>
            <s xml:id="echoid-s17521" xml:space="preserve">Wann diſes nit der ſeyten proportz/
              <lb/>
            wöllend wir doch nach hin zů kom̃en/ als in der viertẽ figur. </s>
            <s xml:id="echoid-s17522" xml:space="preserve">es ſeye A B ach
              <lb/>
            te/ A C drey mit einem acht theil/ ſo iſt die proportz wie lxiiij zů xxv. </s>
            <s xml:id="echoid-s17523" xml:space="preserve">diſe zaal
              <lb/>
            haben ein radicem acht vnd fünff/ es mag aber deren vnderſcheid nit zů ei-
              <lb/>
            nem gezogen werden/ es ſeyen dann die zaalen zů den brüchen gebracht/ dar
              <lb/>
            umb mag ein zůſamẽ fügung diſen tiſch nit zů einẽ rechtẽ quadratẽ machen.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s17524" xml:space="preserve">weil aber fünff vnnd acht die nechſte proportz bey dreyenn zů
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0606-01" xlink:href="fig-0606-01a" number="123">
                <variables xml:id="echoid-variables93" xml:space="preserve">b d a e c</variables>
              </figure>
            zweyen/ dann ich zeüch acht durch zwey/ ſo werden xvj/ vnd
              <lb/>
            dann fünff durch drey/ ſo werden fünffzechen/ ſo ein kleinen
              <lb/>
            vnderſcheid haben/ darumb diuidier ich A B in drey/ vnnd
              <lb/>
            A C in zwey wie vorhin/ vnd auch alſo die ſeyten ſo dargegen
              <lb/>
            über ſthond/ ſo hab ich ein figur ſo fünff lenge vnd ein vier-
              <lb/>
            theil haltet/ vnnd in der breitte vier/ mit xj theilen von xvj.</s>
            <s xml:id="echoid-s17525" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s17526" xml:space="preserve">Wann du nun die Rhomben oder viereckechten figurẽ zů
              <lb/>
            quadraten bringen wilt/ oder die Rhomboidẽ zů tiſchen/ magſt du diſes on
              <lb/>
            arbeit zů wegen bringẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s17527" xml:space="preserve">als zů einẽ exempel. </s>
            <s xml:id="echoid-s17528" xml:space="preserve">ich zeüch im Rhombo A B C D
              <lb/>
            ſchnůrſchlecht zů dẽ C E/ vnd ſchneyd den trigonũ A C E ab/ füg darnach
              <lb/>
            die ſeyt A C zů B D/ alſo das A in das B fallet vnd C in dz D/ ſo hab ich dẽ
              <lb/>
            quadraten/ vnd alſo in der anderẽ figur vom Rhomboide/ vnd lernẽ auch
              <lb/>
            auß dem quadraten in der dritten figur ein Rhombũ machen/ es werde deß
              <lb/>
            Rhombi ſeyten wie ſie welle/ wann die gerade linien A C auß dẽ eck gezogẽ/
              <lb/>
            wölche durch A C zů dem B A zůſamen gethon. </s>
            <s xml:id="echoid-s17529" xml:space="preserve">Ich weiß wol dz der Rhom
              <lb/>
            bus A B C D nit mag zů einem vollkom̃nen quadraten werden/ dañ die li-
              <lb/>
            nien E C wirt zů beiden theil kürtzer ſein dann A B vnd C D.</s>
            <s xml:id="echoid-s17530" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s17531" xml:space="preserve">Du magſt eines ey geſtalt bald beſchreiben/ wañ du eintweders mit einẽ
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0606-01" xlink:href="note-0606-01a" xml:space="preserve">Eyes fi
                <unsure/>
              gur.</note>
            faden ein circkel macheſt/ vnd dañ zwo federen allgemach zů beiden orthen
              <lb/>
            oben hinauß zeüchſt vnd mit dintẽ auß dem papeyr eines eyes figur beſchrei
              <lb/>
            beſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s17532" xml:space="preserve">Oder nach beſſer. </s>
            <s xml:id="echoid-s17533" xml:space="preserve">thůn ein ſtecken vmb dz papeyr ſo faſt eines cylin{der}s
              <lb/>
            geſtalt hat/ namlich allenthalbẽ rund/ vnd ſetz deß circkels fůß in dz A/ be-
              <lb/>
            ſchreib alſo ein circkel auff dẽ papeyr. </s>
            <s xml:id="echoid-s17534" xml:space="preserve">weil dañ B C ein gerade linien/ vnd {der}
              <lb/>
            geraden A D vnd A E geleich/ aber A D vnd A E lengere bogen dann die
              <lb/>
            geraden linien ſeind/ wann nun die krum̃e linien A D vnd A E auff dẽ pa-
              <lb/>
            peyr außgeſtreckt/ wölche dem A B vnd A C geleich warend/ werden ſie len
              <lb/>
            ger/ vnd die mitleſtẽ ſich allgemach an der größe zů A D vnd A E necherẽ/
              <lb/>
            wie auch nach der gelegenheit. </s>
            <s xml:id="echoid-s17535" xml:space="preserve">deßhalben wann man ein linien durch deren
              <lb/>
            auſſereſte theil zeücht/ hat ſie eines eyes geſtalt. </s>
            <s xml:id="echoid-s17536" xml:space="preserve">Der Durerus leeret auff
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0606-02" xlink:href="note-0606-02a" xml:space="preserve">Sonnen liniẽ
                <lb/>
              zů beſchrei-
                <lb/>
              ben</note>
            vyl weg die Helicas oder Sonnen linien beſchreibẽ/ aber es thůt mir keiner
              <lb/>
            gnůg/ ia er kom̃et auch gar nit zũ zeyl/ wölches dañ in diſem handel (als et-
              <lb/>
            wan ſonſt gemeldet) dz fürnẽbſt ſein ſolte. </s>
            <s xml:id="echoid-s17537" xml:space="preserve">Deßhalben iſt der beſt weg ſo mit
              <lb/>
            den ſtundaurẽ geordnet wirt/ wie der zeiger gleich dahar fart/ alſo ſoll </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>