Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
< >
page |< < (ccccxxxv) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div611" type="section" level="1" n="57">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14050" xml:space="preserve">
              <pb o="ccccxxxv" file="0491" n="491" rhead="ſachen/ Das zehend bůch."/>
            An der ſeytten aber zů vndereſt iſt vyl ein weitters vnnd nideres thürlein.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s14051" xml:space="preserve">In mitten deß boden hatt es ein ſchlecht eyßen getter/ durch welches man
              <lb/>
            die eſchen hinauß thůt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14052" xml:space="preserve">Alſo iſt bekant daß das thürlein/ durch welches mã
              <lb/>
            holtz anlegt/ an dem oberen theil iſt/ das ander aber an dem anderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s14053" xml:space="preserve">man
              <lb/>
            kan auch dabey an brat ſpißen fleiſch braten/ wann man die ſpiß an der ſeytẽ
              <lb/>
            deß thürlein ordnet/ da man die eſchen harauß nimmet. </s>
            <s xml:id="echoid-s14054" xml:space="preserve">dañ daſelbſten bra
              <lb/>
            tet das fleiſch bey den kolen/ vnnd treibt das feür in dem oberen boden/
              <lb/>
            wann man das rad recht ſtellet/ den ſpiß hin vmb. </s>
            <s xml:id="echoid-s14055" xml:space="preserve">doch mag man dann zů
              <lb/>
            mal nit ſo vyl holtz erſparen/ dieweil das feür můß lufft haben.</s>
            <s xml:id="echoid-s14056" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14057" xml:space="preserve">Es hatt das feür ein ſolliche krafft daß es mit der lenge/ wann es einge-
              <lb/>
            ſchloſſen erſticket/ wann es aber nit erſticken mag/ brichet es harauß. </s>
            <s xml:id="echoid-s14058" xml:space="preserve">darũb
              <lb/>
            thůnd im diſe recht/ welche in große büchſen vnd feür ſtück kuglen ſtoßen/
              <lb/>
            dañ ſie lůgen daß die kugel die rören nit gar außfüllen/ ſonder laſſen etwas
              <lb/>
            lär dariñen. </s>
            <s xml:id="echoid-s14059" xml:space="preserve">Wie ghet es aber zů daß ſich das feür alſo gegen deß vichfůter
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0491-01" xlink:href="note-0491-01a" xml:space="preserve">Feür kert ſich
                <lb/>
              zů dem jü@@r,</note>
            bucket/ vnnd wann ein leüchter der ein eng mundloch hatt (wie Galenus
              <lb/>
            ſagt) nit gar auß geleſchet/ wider anghet ſo man ein flam̃en darüber hebt/
              <lb/>
            alſo daß wir dem ding das weder leben hat noch natürlich iſt/ die entpfindt
              <lb/>
            lichen ſinn müßen zůeignen. </s>
            <s xml:id="echoid-s14060" xml:space="preserve">So vyl das fůter belanget/ iſt ein verborgener
              <lb/>
            handel. </s>
            <s xml:id="echoid-s14061" xml:space="preserve">dañ ſo vyl den flam̃en belanget/ dieweil die bewegung etwas ſcherpf
              <lb/>
            fer/ wirt er durch die vmligende werme gefürderet. </s>
            <s xml:id="echoid-s14062" xml:space="preserve">dann der lufft wirt dar
              <lb/>
            gegen über alſo ſubteil/ wann er zů beiden ſeyten etwermet/ daß er feüwr er
              <lb/>
            wecket. </s>
            <s xml:id="echoid-s14063" xml:space="preserve">In dem fůter aber iſt etwas ſchwerer/ dieweil wir ſehen/ daß das
              <lb/>
            feüwr darzů faret. </s>
            <s xml:id="echoid-s14064" xml:space="preserve">dañ ſolliches mag mit keinẽ natürlichen affect vnd begir
              <lb/>
            den beſchehen/ dieweil ſie keinen haben/ ſonder durch ein beſondere krafft/
              <lb/>
            dañ es iſt ein bewegte qualitet vnd eigenſchafft in einer anderen ſubſtantz.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s14065" xml:space="preserve">Deßhalben můß diſes ongefahr beſchehen/ nit vmb deß fůters willen/ ſon-
              <lb/>
            der man entpfindet in dem fůter einer ſichtbaren neigung/ dieweil es ange
              <lb/>
            zündet wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14066" xml:space="preserve">Wann es ſonſt ein vrſach hatt/ můß es der blaſt ſein/ vnd daß
              <lb/>
            der lufft gegen dem fůter warm iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14067" xml:space="preserve">weil auch von etlichen ein dampff ghet
              <lb/>
            an dem ſelbigen theil/ wie auß dem bäch. </s>
            <s xml:id="echoid-s14068" xml:space="preserve">dann die werme zeücht/ vnd ghet
              <lb/>
            der dampff an/ vnnd faret alſo das feüwr hindurch. </s>
            <s xml:id="echoid-s14069" xml:space="preserve">wir habend angezeigt
              <lb/>
            daß weder das feüwr nach der flamm beleibe. </s>
            <s xml:id="echoid-s14070" xml:space="preserve">darumb mag es ſich nit neigẽ/
              <lb/>
            ſonder es wirt ein neüwes. </s>
            <s xml:id="echoid-s14071" xml:space="preserve">Alſo mag es ſich nach diſe vier wegẽ neigen/ vnd
              <lb/>
            nit daß des feüwrs natur zů dem fůter fare. </s>
            <s xml:id="echoid-s14072" xml:space="preserve">Was aber für ein vnderſcheid
              <lb/>
            in der krafft ſo das feüwr hatt/ wañ es hinauff oder beſeytz faret/ weiſt mẽck
              <lb/>
            lich wol/ der ein hand darüber vnnd darneben haltet. </s>
            <s xml:id="echoid-s14073" xml:space="preserve">dann die hand wirt
              <lb/>
            vyl heißer die auch hoch ob dem flammen iſt/ dann wann ſie beſeytz nur zwẽ
              <lb/>
            finger dar von iſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s14074" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14075" xml:space="preserve">Weil ich aber ſolliches bedacht/ bedunckt mich es habe ein zehenfaltige
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0491-02" xlink:href="note-0491-02a" xml:space="preserve">Der Alten
                <lb/>
              bad.</note>
            proportz/ oder nach darbey/ wann daß feüwr bey einanderen iſt/ als an ei-
              <lb/>
            ner kertzen. </s>
            <s xml:id="echoid-s14076" xml:space="preserve">darumb wann man ein hafen auff den anderen ſetzet (wie etwã
              <lb/>
            vorgeſagt (wirt einer von dem anderẽ warm/ daß ſie etwan all ſieden. </s>
            <s xml:id="echoid-s14077" xml:space="preserve">wann
              <lb/>
            mã aber diſes fein temperiert/ wirt mã ſehen was die altẽ für ein rechnung
              <lb/>
            gehabt/ als ſie bey einẽ feüwr zů nidereſt ein heiß bad/ in der mitte ein lau-
              <lb/>
            wes/ vnnd zů obereſt ein kaltes zů bereitet haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s14078" xml:space="preserve">dañ mã ſetzet alſo drey ge
              <lb/>
            ſchirr voll waſſers auff oder einanderẽ/ daß ſie durch ein feüwr/ doch nit ei-
              <lb/>
            nerley geſtalt alle getẽperiert werdẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s14079" xml:space="preserve">dañ deß indereſtẽ waſſer iſt ſiedet heiß/
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>