Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
< >
page |< < (ccccxli) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div622" type="section" level="1" n="58">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14232" xml:space="preserve">
              <pb o="ccccxli" file="0497" n="497" rhead="ſachen/ Das zehend bůch."/>
            A B ein geſchirr F ſthůnd/ bey dem orth E/ vnd das feüwr vff
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0497-01" xlink:href="fig-0497-01a" number="60">
                <variables xml:id="echoid-variables48" xml:space="preserve">L H G H K</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0497-02" xlink:href="fig-0497-02a" number="61">
                <variables xml:id="echoid-variables49" xml:space="preserve">F</variables>
              </figure>
              <figure xlink:label="fig-0497-03" xlink:href="fig-0497-03a" number="62">
                <variables xml:id="echoid-variables50" xml:space="preserve">E A B C D</variables>
              </figure>
            einẽ eyſenen roſt C D. </s>
            <s xml:id="echoid-s14233" xml:space="preserve">Des hůts löcher warẽd H H an dem vn
              <lb/>
            deren theil/ vnnd giengen durch das lär orth känelin G/ doch
              <lb/>
            war diſes weit gnůg/ in wölchem ſich der rauch ſamlet. </s>
            <s xml:id="echoid-s14234" xml:space="preserve">Die hö-
              <lb/>
            le Liſt für vñ für voll kaltes waſſer. </s>
            <s xml:id="echoid-s14235" xml:space="preserve">alſo beſchicht dz der rauch
              <lb/>
            nit verbrinnet/ vñ mehr feüchte zůſam̃en kom̃et. </s>
            <s xml:id="echoid-s14236" xml:space="preserve">Er zeigt an/
              <lb/>
            wañ man wolgeſtoßenen zim̃et in waſſer legt/ mache er zůerſt
              <lb/>
            das waſſer ſchön vñ ſchwach/ demnach milchfarb/ wölches an
              <lb/>
            geruch vnd geſchmack dem zim̃et faſt gleich iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14237" xml:space="preserve">zůletſt wirt es
              <lb/>
            etwz verbreñet vnd ſchwartzlecht. </s>
            <s xml:id="echoid-s14238" xml:space="preserve">Wañ aber auch des geſchirs
              <lb/>
            boden F in wenig waſſer ſteth/ ſo verbrinnet es minder.</s>
            <s xml:id="echoid-s14239" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14240" xml:space="preserve">Deßhalben můß man ein treffenlich hitz zů zeitẽ brauchen/
              <lb/>
            wann es von nöten iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14241" xml:space="preserve">wölches ſich dann in denen dingen be-
              <lb/>
            gibt ſo ein metalliſche ſubſtantz an jnen habẽ/ als der alet/ calchãt oder Vi-
              <lb/>
            triol vnd Arſenick. </s>
            <s xml:id="echoid-s14242" xml:space="preserve">Wann aber die ſubſtantz trocken vnd ſubtyl iſt/ ſo bald
              <lb/>
            brennet/ můß man ein milte hitz haben/ vnd waſſer brauchen/ als inn dem
              <lb/>
            zimmet/ negelin/ pfeſſer vnd Imber. </s>
            <s xml:id="echoid-s14243" xml:space="preserve">wañ die ſubſtantz ſubteyl vñ feücht/
              <lb/>
            můß man ein ſubteyle werme brauchen/ vnd bedarff keines bad. </s>
            <s xml:id="echoid-s14244" xml:space="preserve">Wañ aber
              <lb/>
            die ſubſtantz etwas dicker/ vnd vyl ſaffts hatt/ můß man werme vnd ſ
              <unsure/>
            eüch
              <lb/>
            te haben/ als in dem Indiſchen balſam vnd wurtzlẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s14245" xml:space="preserve">von dem hatt Geßner
              <lb/>
            ein exempel von der nießwurtzen geben/ welches meinung ich auff dz kür-
              <lb/>
            tzeſt wil anzeigen.</s>
            <s xml:id="echoid-s14246" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s14247" xml:space="preserve">Nim ein pfund ſchwartzẽ nießwurtz ſo klein zerſchnitten iſt/ vnd laß es
              <lb/>
            über nacht oder lenger in waſſer ligen. </s>
            <s xml:id="echoid-s14248" xml:space="preserve">demnach ſeüd ſie in dem ſelbigẽ waſ-
              <lb/>
            ſer/ vnnd ſchaum ſie für vnd für wol/ ſecht es demnach ab/ vnd behalt di-
              <lb/>
            ſes waſſer. </s>
            <s xml:id="echoid-s14249" xml:space="preserve">Darnach thůn über die ſelbigen wurtzlen widerumb ſo vyl lau-
              <lb/>
            ter waſſer/ laß es ob einanderẽ ſthan/ ſeüds/ verſchaums/ ſechts durch/ vñ
              <lb/>
            behalt es. </s>
            <s xml:id="echoid-s14250" xml:space="preserve">thůn daſſelbig noch ein mal/ biß du entpfindeſt dz gar kein bitter
              <lb/>
            keit mehr in der wurtzẽ iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14251" xml:space="preserve">diſes beſchicht wañ man ſie ſieben o{der} acht malẽ ab
              <lb/>
            geſottẽ hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14252" xml:space="preserve">Darnach thůn daſſelbig waſſer alles zůſam̃en/ vñ thůn es vff
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0497-01" xlink:href="note-0497-01a" xml:space="preserve">Gůte p
                <gap/>
                <lb/>
              zůbereiten.</note>
            ein glůt damit es nit ſeüd/ doch dz es faſt nach ſiede/ vnd in der diche wie ein
              <lb/>
            honig werde. </s>
            <s xml:id="echoid-s14253" xml:space="preserve">wann es alſo zůſam̃en geloffen/ ſo thůn ein halb lot hartz dar-
              <lb/>
            ein/ vñ rür es wol vndereinanderẽ/ demnach minderen dz feür allgemach/
              <lb/>
            nach dem vñ es dick wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14254" xml:space="preserve">wañ es nun als dick wie ein wachs wordẽ (welches
              <lb/>
            dañ blad beſchicht) ſo thůn es vom feüwr/ vñ behalt es. </s>
            <s xml:id="echoid-s14255" xml:space="preserve">die farb iſt ſchwartz-
              <lb/>
            lecht wie ein eyſen/ iſt bitter vñ faſt ſcharpff. </s>
            <s xml:id="echoid-s14256" xml:space="preserve">mã gibt diſes einer erbß groß/
              <lb/>
            ein ſtũd nach dẽ nachteſſen/ welches gar fein purgiert. </s>
            <s xml:id="echoid-s14257" xml:space="preserve">wañ mã au
              <unsure/>
            ch deſſen
              <lb/>
              <handwritten xlink:label="hd-0497-4" xlink:href="hd-0497-4a" number="20"/>
            ein klein mehr nim̃et/ purgiert es nur zůuyl obẽ vnd vndẽ hinauß. </s>
            <s xml:id="echoid-s14258" xml:space="preserve">darumb
              <lb/>
            wol zůnerwũderẽ/ dz in diſem ſafft ſo vyl krafft ſolle ſein/ welche in zehẽ mal
              <lb/>
            ſo vyl wurtzel küm̃erlich iſt/ ſo doch die wurtzel faſt ſchedlich/ vnd der ſafft
              <lb/>
            gar noch vnſchedlich iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14259" xml:space="preserve">doch iſt offenbar dz diſes auch in anderẽ beſchicht/
              <lb/>
            als in {der} coloquint/ wild cucumeren/ treibkernerẽ/ Rhabarbarẽ/ Agarico/
              <lb/>
            vñ anderẽ artzneyẽ/ ſo mit purgierẽ zů ghet. </s>
            <s xml:id="echoid-s14260" xml:space="preserve">darũb müſſen wir diſes hãdels
              <lb/>
            krafft bedenckẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s14261" xml:space="preserve">dañ die nießwurtz iſt alſo ſtarck/ wañ man ſie über nacht in
              <lb/>
            wein legt/ purgiert {der} wein zimlich wol/ dz alſo allein die ſelbe wurtzel/ wañ
              <lb/>
            man ſich offt purgiert/ der geſtalt gnůg iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s14262" xml:space="preserve">die übrige artzney ſoll mã min{der}
              <lb/>
            libertreibẽ/ nach dem vnd ſie ſchwecher ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s14263" xml:space="preserve">es zeigt aber {der} geſchmack vnd
              <lb/>
            geruch die ſchwach heit an/ wie auch die vollkom̃ene kochũg. </s>
            <s xml:id="echoid-s14264" xml:space="preserve">wañ ein tropff
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>