Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[71.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dreyzehend Bůch. Von ſchlechten künſten. Von nochgültigen erfarnuſſen/ Das lxiij. Capittel.
[72.] Was zů der ſchreibkunſt gehört/ Das lxiiij Capittel.
[73.] Von anſtreichungen vnnd zierung/ Das lxv Capittel.
[74.] Von wollüſten/ Das lxvj Capittel.
[75.] Von den farben/ geruchen vnd geſchmacken matery/ Das lxvj Capittel.
[76.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das vierzehend Bůch. Von heimlicher waarſagung. Ob die waarſagung ſeie/ vnnd ob ſie in allen din/ gen vorhanden/ Das lxviij Capittel.
[77.] Von feürigen wunderzeichen. Das lxix Capittel.
[78.] Von wunder zeichen die in dem lufft beſchehen/ Das lxx Capittel.
[79.] Von wunder zeichen ſo in waſſeren ſeind-Das lxxj Capittel.
[80.] Von wunder zeichen auff erden/ Das lxxij Capittel.
[81.] Von der gewechſen wunder zeichen-Das lxxiij Capittel.
[82.] Von wunderzeichen an wilden vnnd vnge/ zempten thieren/ Das lxxiiij Capittel.
[83.] Von wunderzeichen an zamen thieren/ Das lxxv Capittel.
[84.] Von wunderzeichen an menſchen-Das lxxvj Capittel.
[85.] Von wunderwercken ſo ſich in geburten zůtragend/ Das lxxvij Capittel.
[86.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünffzehend Bůch. Von künſtlicher waarſagung. Weiſſagung auß mancherlei ſachen/ Das lxxviij Capittel.
[87.] Von der Chiromantey/ oder wie man von der hand har ſoll waarſagen/ Das lxxix Capittel.
[88.] Von betrugnuß/ gaucklerei/ vnnd zauberey/ Das lxxx Capittel.
[89.] Von wunderzeichen/ Das lxxxi Capittel.
[90.] Von vogelſchawung oder weiſ/ ſagung/ Das lxxxij Capittel.
[91.] Von weiſſagung auß der eingeweiden beſichtigung/ Das lxxxiij Capittel.
[92.] Von ſtimmen vnnd gethöß ſo der natur zů wider/ Das lxxxiiij Capittel.
[93.] Von mancherlei ſtimmen/ Das lxxxv Capittel.
[94.] Von geſichten vnd geſpenſten auß falſchen vrſachen Das lxxxvj Capittel.
[95.] Von des gemüt weiſſagnng/ Das lxxxvij Capittel.
[96.] Weiſſagung deß vngewitters/ Das lxxxviij Capittel.
[97.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechßzehend Bůch. Von ſachen ſo über die natur zů verwunderen. Von ſiglen/ Das lxxxix Capittel.
[98.] Von nateürlicher Magia vnd waar ſagung/ Das xc. Capittel.
[99.] Von der kunſt magia nach Artefier vnd Mihinier art/ Das xcj Capittel.
[100.] Zů erſt beſchreibt er der Planeten Characteren alſo.
< >
page |< < (xlviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve">
              <pb o="xlviij" file="0104" n="104" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            Die Caſtell vnd bruntrog warend/ in wölche daß waſſer floß/ domitt man
              <lb/>
            es wider auß laſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve">Es war durch des radts erkantnuß beſchloſſen (wie Frõ
              <lb/>
            tinus ſagt) daß man daß waſſer nitt lieſſe abweyſſen dann auß dem Caſtell/
              <lb/>
            damitt nitt die bäch oder die teüchell zerriſſen wurden.</s>
            <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">Dañ es iſt offenbar/ daß auß vngeſtimme des waſſers/ die rören ſo auß
              <lb/>
            Metall (als vor geſagt) gemachet werden/ leichtlich brechen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve">darum̃ war es
              <lb/>
            von nöten/ daß man zů dem erſten daß waſſer durch die teüchel leiter in die
              <lb/>
            Caſtell/ vnnd auß diſem/ einen yeden außtheilet.</s>
            <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve">Es thůt Ioannes Baptiſta Albertus darzů/ man ſolle von dem ſepto
              <lb/>
            zaun oder landweer/ allwägen bey hundert ellenbogen das Caſtell oder ſpe
              <lb/>
            cum ſetzen ſo xxx ſchůlang/ vnnd xx breitt ſeyend/ vnnd die xv ſchů nide-
              <lb/>
            rer dañ der bach iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve">vnnd daß vm̃ zweyerley nutzung willen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve">die ein daß das
              <lb/>
            reiner waſſer harauß lauffe/ die ander daß mã des waſſers trib möge mehrẽ
              <lb/>
            oder minderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve">deßhalben machet er auch ein port bey dem eingang/ vnnd
              <lb/>
            ein möſchen gätter vnd türlin/ damitt wen der bauw einfalle/ daß mañ dẽ
              <lb/>
            wider erneüweren möchte on alle hindernuß des waſſers. </s>
            <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve">Der Calix ſoll die
              <lb/>
            weyß/ das waſſer auß dem ſtarcken flieſſenden waſſer abzů laſſen/ auch die
              <lb/>
            rören dardurch es laufft enderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve">dann ye mehr es auß einem groſſen vnnd
              <lb/>
            ſchnellen waſſer genom̃en/ ye ein beſſeren wäg es auch geleyttet wirt/ ſo ſoll
              <lb/>
            er auch die weyß mehren/ wölchen die rören/ ſo jñ der wag vnnd gſtracks ge
              <lb/>
            ſtellet iſt/ behaltet.</s>
            <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">Mitt diſen worten zeiget er an daß die rören auß dem Calice kom̃en. </s>
            <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">faſt
              <lb/>
            geleich wie auch Frontinus ſagt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">In etlichen wie die Calices in einem zim̃li-
              <lb/>
            chen mäß verzeichnet warend/ hatt man geleich ettliche gröſſere geſchir/ vn
              <lb/>
            der die rören gethan. </s>
            <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">auß dem volget/ daß das waſſer nitt in ſeiner ordenli-
              <lb/>
            chen weitte eingeſchloſſen/ ſonder durch ein änge ſtraß außgetrucket ward/
              <lb/>
            vnnd alſo leichtlich den nächſten teüchel det weytter war/ darbey erfüllet.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">Deßhalben wañ der Calix vnnd kelch verzeichnet wirt/ ſoll man auch fleyſ
              <lb/>
            ſig vermercken/ daß man auch der nächſten rören oder teüchel weitte verzei
              <lb/>
            chue/ wölches dañ/ wie vor geſagt/ auch des radts erkätnus begriffen hatt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Die rören war nitt minder dañ xij finger lang/ dañ das waſſer wirt alſo ge-
              <lb/>
            zemmet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve">vnnd ye länger die rören iſt/ ye mehr des waſſers außlauff verhin-
              <lb/>
            deret wirt.</s>
            <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">Deßhalben iſt der Calix ein geſchirr/ in wölchẽ das waſſer geſam̃let wirt/
              <lb/>
            das nicht mangle/ oder nicht überbleibe wañ es gröſſer wäre/ dañ es ſein ſol
              <lb/>
            te. </s>
            <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">Das Caſtell aber iſt ein verwarung/ welches diſes alles behaltet/ das
              <lb/>
            nicht darauß lauffet/ dañ durch die rören.</s>
            <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">Diſes iſt auch zů mercken/ daß das waſſer nitt lauffet/ es ſeye dañ das or-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0104-01" xlink:href="note-0104-01a" xml:space="preserve">waſſers von
                <lb/>
              vnd zů eyt-
                <lb/>
              tung.</note>
            th niderer zů welchem es lanffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">die alten machtẽd diſen vnderſcheyd/ auff
              <lb/>
            hundert ſchü allweg anderthalben ſchů. </s>
            <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">zů vnſerẽ zeyttẽ hatt man ein ſubti
              <lb/>
            lere rechnũg/ die aber gar kom̃lich iſt/ das erterich zů wäſſeren/ nam̃lich all
              <lb/>
            wägẽ auff ſech ßhundert ſchritt/ allein ein daumẽ breitt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">es ſpringt aber dẽ dz
              <lb/>
            waſſer nit/ vñ wirt nit gnůg kalt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">darum̃ iſt dz ein kom̃licher/ dz an{der} gemei
              <lb/>
            ner. </s>
            <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">Aber wie ich geſagt hab/ in dẽ teüchlẽ vñ jrdinẽ rören iſt ein ye{der} vnder-
              <lb/>
            ſcheid genůgſam̃. </s>
            <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">dan man kan das orth/ dar in ſie lauffen etwas niderer gra
              <lb/>
            ben/ aber in den känelen vnnd bächen nitt alſo.</s>
            <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve">Der Frontinus zeiget an/ es ligend die rören vnd teüchel baß vnder der
              <lb/>
            erdẽ/ dieweil ſie weder hitz nach kälte nach anderẽ zůfälen vnderworffẽ ſind.</s>
            <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>