Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div157" type="section" level="1" n="24">
          <pb file="0163" n="163"/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div162" type="section" level="1" n="25">
          <head xml:id="echoid-head31" xml:space="preserve">Hieronymi Cardani Doctors
            <lb/>
          der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/
            <lb/>
          derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/
            <lb/>
          Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn.</head>
          <head xml:id="echoid-head32" xml:space="preserve">Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/
            <lb/>
          Das xvij. Capittel.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3708" xml:space="preserve">ICH hab geſagt es ſeyẽ ſtein/ ſo mã anzündet
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0163-01" xlink:href="note-0163-01a" xml:space="preserve">koolſtein.</note>
            vñ die breñen/ wölche wir kolẽ neñẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3709" xml:space="preserve">derẽ ha
              <lb/>
            bẽ wir ein theil zů Leon gſehẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3710" xml:space="preserve">ſy ſeind dẽ ko
              <lb/>
            lẽ gleich vñ ſtinckẽ/ ſeind aber ſchwerer. </s>
            <s xml:id="echoid-s3711" xml:space="preserve">doch
              <lb/>
            brauchẽ ſolche allein die eiſẽ ſchmid. </s>
            <s xml:id="echoid-s3712" xml:space="preserve">dã es iſt
              <lb/>
            kein zweifel/ ſie machẽ dz feüwr etwz kreffti
              <lb/>
            ger/ wie wir in dẽ büchern {der} ſubtilitet ange-
              <lb/>
            zeiget. </s>
            <s xml:id="echoid-s3713" xml:space="preserve">Aber in Schottẽ/ dz iſt zů auſſerſt in
              <lb/>
            Britaniẽ gegẽ Mitnacht/ brauchet man di-
              <lb/>
            ſes allenthalbẽ/ auß mangel deß holtzes. </s>
            <s xml:id="echoid-s3714" xml:space="preserve">wir
              <lb/>
            haben vor geſagt dz bitumẽ dariñ begriffen
              <lb/>
            ſeie. </s>
            <s xml:id="echoid-s3715" xml:space="preserve">Die Schottlẽdiſche vnd Engellẽdiſche
              <lb/>
            ſtein aber/ wölche võ dañen in Franckreich
              <lb/>
            gfürt werdẽ ſeind leicht vñ lauter/ gebẽ auch ein glaſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3716" xml:space="preserve">etlich aber habẽ mehr
              <lb/>
            erdẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3717" xml:space="preserve">Ich hab geſehẽ ein kleinẽ wagẽ mitt acht bar ochſſen hinweg fürẽ/ wöl-
              <lb/>
            ches nit allein anzeigt dz ſie ſchwer geweſen/ ſon{der} auch {der} ochſſen blödigkeit.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3718" xml:space="preserve">Wañ mã aber diſe ſo weit füret/ zeigẽ ſie gnůgſam jrẽ treffenlichẽ nutz an in
              <lb/>
            dẽ eyſen ſchmittẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3719" xml:space="preserve">Man findet aber zům offterẽ mal (wie ich es geſechẽ) farbẽ
              <lb/>
            dariñen/ vñ ſchier wie guldene o{der} ſilbere ſchüppen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3720" xml:space="preserve">Solches macht (wie ge-
              <lb/>
            ſagt) dz bitumẽ o{der} geſchwäblete kreyden dariñen iſt/ wölches vß mechtiger
              <lb/>
            hitz verbrent/ vñ alle feüchte feißtigkeit vn{der} {der} erdẽ verzeret/ deßhalbẽ wer
              <lb/>
            den etwan Metall o{der} ſchüppẽ von Metall dariñen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3721" xml:space="preserve">Daß meer gſtad bringt
              <lb/>
            mancherley figurẽ in den ſteinẽ/ vñ vil mehr dañ andre örther in {der} welt/ an
              <lb/>
            bergẽ o{der} flieſſendẽ waſſern. </s>
            <s xml:id="echoid-s3722" xml:space="preserve">vñ diſes võ dreierley vrſach wegẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3723" xml:space="preserve">Die erſt/ weil
              <lb/>
            vil berg zů niderſt im meer/ an wölchẽ allerley geſtein wachßen/ ſo werffen
              <lb/>
            die wällẽ ſolche an dz gſtad. </s>
            <s xml:id="echoid-s3724" xml:space="preserve">Es wachſen auch vil vß krafft deß ſaltz o{der} bewe
              <lb/>
            gung/ wölche alle mitt {der} zeytt durch deß meers ab vñ zů lauffen/ o{der} wañ dz
              <lb/>
            meer erligt/ am gſtad bleibẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3725" xml:space="preserve">dañ dz ſaltz treibt die ſtein zůſamẽ vnd erhaltet
              <lb/>
            die/ weil es ein großẽ theil feißtes in jm hatt/ darzů trücknet vñ wermet es. </s>
            <s xml:id="echoid-s3726" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Es macht aber die bewegũg einẽ ſchaum/ wölcher mitt dẽ ſand vermiſchet/
              <lb/>
            mancherley figurẽ {der} ſteinẽ fürbringt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3727" xml:space="preserve">Demnach ſeind auch villerley theil {der}
              <lb/>
            thier/ nãlich bein/ zän/ haut vnd ſtein/ ſo in den fiſchẽ wachſſen/ alſo auch
              <lb/>
            {der} gewechßẽ/ als wurtzlen/ bletter/ frücht/ ſtöck/ rindë/ ſafft (als {der} Agſtein)
              <lb/>
            wölches alles durch bewegung (wie geſagt) vnd deß ſaltz natur/ zů ſteinetz
              <lb/>
            wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3728" xml:space="preserve">Deßhalbẽ findet mã mãcherley figurẽ/ villerley gattung/ vñ ſo wun{der}
              <lb/>
            bar geſtein am geſtad deß meers. </s>
            <s xml:id="echoid-s3729" xml:space="preserve">man findet aber {der} ſchweren weniger/ weil
              <lb/>
            deß waſſers bewegung ſolliche minder erleidet. </s>
            <s xml:id="echoid-s3730" xml:space="preserve">darumb ſeind auch weniger
              <lb/>
            metall dann ſtein/ vorab weil kleine ſtücklin deß metall vnder treffenlichẽ
              <lb/>
            vil ſteinen verborgen ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s3731" xml:space="preserve">Man findet auch vmb gleicher vrſach nitt vil
              <lb/>
            einerley gattung/ dann wo das meer erlägen iſt.</s>
            <s xml:id="echoid-s3732" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>