At machinarum, quæ pilis aquas hauriunt, item ſex ſunt formæ nobis no
tæ: quarum prima ſic ſe habet. Sub ſummo terræ corio uel cuniculo foditur
cauerna, ac undique robuſtis tignis & aſſeribus ſubſtruitur, ne ruinis uel ho
mines opprimantur uel machina frangatur. In ea cauerna ſubſtructa collo
catur rota, in axi angulato incluſa. Axis autem codaces ferrei in dimidiatis
catillis item ferreis uerſantur: qui in tignis admodum robuſtis incluſi ſunt.
Rota uerò plerunque alta eſt pedes quatuor et uiginti, rarò triginta, nihil diſ
ſimilis ad molendum frumentum fabricatæ: niſi quod paulò ſit anguſtior:
axi ab altera parte tympanum eſt in medio circuncirca excauatum, in quod mul
tæ fibulæ ferreæ quater curuatæ ſunt infixæ: in quib. quia annuli inhærent ca
tena ductaria per fiſtulas extrahitur ex lacuna, rurſusque in eandem demitti
tur per tigna excauata uſque ad ad imum libramentum: orbis eſt ferreus cir
cum axiculum ferreum: cuius uterque codax in craſſi ferri, ad tignum affixi, ca
tillo uerſatur: in quo tympano catena inuoluta aquas pilis hauſtas per fiſtu
las effert. Quæque fiſtula quinque ferreis circulis palmum latis & digitum craſ
ſis cingitur: qui æqualia eius ſpacia diuidunt & muniunt, eorum primus ei
communis eſt cum fiſtula antecedente in qua includitur: ultimus cum con
ſequente, quæ in ea includitur: quæque fiſtula, excepta prima, ſumma parte ex
trinſecus circumcirca longitudine digitorum ſeptem craſsitudine trium ex
cauata eſt, ut in eam quæ antecedit, inſeri poſſit: quæque, excepta ultima, ima
parte interius circumcirca pari longitudine, ſed craſſitudine palmi, reſecta
eſt ut eam quæ ſequitur recipere poſſit: quæque ferreis fibulis ad putei tigna
affigitur, ut immobilis maneat. Per has continentes fiſtulas aquæ pilis cate
næ ductariæ ex lacuna extrahuntur uſque ad cunículum: ubi per ſupremæ fi
ſtulæ aperturam exprimuntur in canalem per quem effluunt. Pilæ uerò quæ
ducunt aquam, implicantur annulis ferreis catenæ ductariæ: diſtatque una ab
altera pedibus ſex: conſtant ex caudæ equinæ pilis corio inſutis, ne ferreis
tympani fibulis euellantur: tantæ ſunt ut utraque manu capi poſſint. Si autem
hæc machina ſub ſummo terræ corio fuerit collocata, riuus, qui eius circun
agit rotam, per ſubdiales canales deducitur: ſi ſub cuniculo, per ſubterrane
os. Itaque rotæ pinnæ, ab impetu fluminis percuſſæ, progredientes uerſant ro
tam: atque unà cum ea tympanum: quo modo catena ductaria extracta pilis
per fiſtulas exprimit aquas. Huius machinæ rota ſi alta fuerit pedes quatu
or & uiginti ex puteo, alto pedes ducentos & decem, extrahit aquas: ſi pedes
triginta, ex puteo alto pedes ducentos & quadraginta. Sed huic opus eſt ri
uo cui maior uis aquarum ſit.
tæ: quarum prima ſic ſe habet. Sub ſummo terræ corio uel cuniculo foditur
cauerna, ac undique robuſtis tignis & aſſeribus ſubſtruitur, ne ruinis uel ho
mines opprimantur uel machina frangatur. In ea cauerna ſubſtructa collo
catur rota, in axi angulato incluſa. Axis autem codaces ferrei in dimidiatis
catillis item ferreis uerſantur: qui in tignis admodum robuſtis incluſi ſunt.
Rota uerò plerunque alta eſt pedes quatuor et uiginti, rarò triginta, nihil diſ
ſimilis ad molendum frumentum fabricatæ: niſi quod paulò ſit anguſtior:
axi ab altera parte tympanum eſt in medio circuncirca excauatum, in quod mul
tæ fibulæ ferreæ quater curuatæ ſunt infixæ: in quib. quia annuli inhærent ca
tena ductaria per fiſtulas extrahitur ex lacuna, rurſusque in eandem demitti
tur per tigna excauata uſque ad ad imum libramentum: orbis eſt ferreus cir
cum axiculum ferreum: cuius uterque codax in craſſi ferri, ad tignum affixi, ca
tillo uerſatur: in quo tympano catena inuoluta aquas pilis hauſtas per fiſtu
las effert. Quæque fiſtula quinque ferreis circulis palmum latis & digitum craſ
ſis cingitur: qui æqualia eius ſpacia diuidunt & muniunt, eorum primus ei
communis eſt cum fiſtula antecedente in qua includitur: ultimus cum con
ſequente, quæ in ea includitur: quæque fiſtula, excepta prima, ſumma parte ex
trinſecus circumcirca longitudine digitorum ſeptem craſsitudine trium ex
cauata eſt, ut in eam quæ antecedit, inſeri poſſit: quæque, excepta ultima, ima
parte interius circumcirca pari longitudine, ſed craſſitudine palmi, reſecta
eſt ut eam quæ ſequitur recipere poſſit: quæque ferreis fibulis ad putei tigna
affigitur, ut immobilis maneat. Per has continentes fiſtulas aquæ pilis cate
næ ductariæ ex lacuna extrahuntur uſque ad cunículum: ubi per ſupremæ fi
ſtulæ aperturam exprimuntur in canalem per quem effluunt. Pilæ uerò quæ
ducunt aquam, implicantur annulis ferreis catenæ ductariæ: diſtatque una ab
altera pedibus ſex: conſtant ex caudæ equinæ pilis corio inſutis, ne ferreis
tympani fibulis euellantur: tantæ ſunt ut utraque manu capi poſſint. Si autem
hæc machina ſub ſummo terræ corio fuerit collocata, riuus, qui eius circun
agit rotam, per ſubdiales canales deducitur: ſi ſub cuniculo, per ſubterrane
os. Itaque rotæ pinnæ, ab impetu fluminis percuſſæ, progredientes uerſant ro
tam: atque unà cum ea tympanum: quo modo catena ductaria extracta pilis
per fiſtulas exprimit aquas. Huius machinæ rota ſi alta fuerit pedes quatu
or & uiginti ex puteo, alto pedes ducentos & decem, extrahit aquas: ſi pedes
triginta, ex puteo alto pedes ducentos & quadraginta. Sed huic opus eſt ri
uo cui maior uis aquarum ſit.