Qvemadmodvm uenas experimenti gratia tra
ctare conueniat, ſuperiore libro explicaui, nunc ag
grederer ad maius opus, id ipſum ſcilicet, quod no
bis parit metalla, niſi prius uenarum præparanda
rum rationes eſſent exponendæ: cùm enim natura
metalla plerunque procreare ſoleat impura & miſta
cum terris & ſuccis concretis, & lapidibus, neceſſe
eſt eas res foſſiles, pleraſque à uenis metallicis antea
quam excoquantur, quoad fieri poteſt, ſeparare. I
taque quibus modis uenæ diſcernantur, tundantur malleis, urantur, tundan
tur pilis, molantur in farinam, cribrentur, lauentur, torreantur, crementur
nunc dicam, exordiarque à prima laborandi ratione. Periti metallici cùm ue
nas fodiunt, mox in ipſis puteis aut cuniculis materiam metallicam diſcernunt
à terris, ſuccis concretis, lapidibus: precioſamque in alucris, uilem in uaſis re
ponunt. Quod ſi foſſor aliquis rerum metallicarum imperitus non fecerit,
aut peritus etiam neceſſitate, cui parendum fuit, coactus facere non potue
rit, quamprimum id quod effoſſum eſt, ex fodina fuerit extractum, omne lu
ſtrari debet, uenæque pars metalli diues diſcerni ab eius parte metalli exper
te, ſiue terra ſiue fuccus concretus, ſiue lapis fuerit. Nam uenam inutilem ſi
mul cum utili excoquere damnoſum eſt: ſiquidem impenſæ pereunt, quod
ex terris & lapidibus conflentur, recrementa tantummodo inania & inuti
lia: ex ſuccis concretis quidam impediant metallorum excoctionem, & da
mnum dent. At ſaxa, quæ ſunt ad uenam diuitem, etiam ipſa, ne quid metal
li pereat, ſunt tundenda, comminuenda, lauanda. Verùm ſi foſſores uel igna
ri, uel incauti uenas, dum eas cauarent, cum terris & ſaxis commiſcuerunt,
munus metalli rudis ſecernendi, uel uenæ præſtantis non uiri modo ſuſci
piunt, ſed etiam pueri uel mulieres: eam uerò miſturam in abacum longum,
cui totos ferè dies aſſident, inijciunt, & ab ea metallum ſeparant: ſeparatum
in alueos colligunt: collectum in uaſa inijciunt: quæ in officinam, in qua ue
næ excoqui ſolent, inuehuntur.
ctare conueniat, ſuperiore libro explicaui, nunc ag
grederer ad maius opus, id ipſum ſcilicet, quod no
bis parit metalla, niſi prius uenarum præparanda
rum rationes eſſent exponendæ: cùm enim natura
metalla plerunque procreare ſoleat impura & miſta
cum terris & ſuccis concretis, & lapidibus, neceſſe
eſt eas res foſſiles, pleraſque à uenis metallicis antea
quam excoquantur, quoad fieri poteſt, ſeparare. I
taque quibus modis uenæ diſcernantur, tundantur malleis, urantur, tundan
tur pilis, molantur in farinam, cribrentur, lauentur, torreantur, crementur
nunc dicam, exordiarque à prima laborandi ratione. Periti metallici cùm ue
nas fodiunt, mox in ipſis puteis aut cuniculis materiam metallicam diſcernunt
à terris, ſuccis concretis, lapidibus: precioſamque in alucris, uilem in uaſis re
ponunt. Quod ſi foſſor aliquis rerum metallicarum imperitus non fecerit,
aut peritus etiam neceſſitate, cui parendum fuit, coactus facere non potue
rit, quamprimum id quod effoſſum eſt, ex fodina fuerit extractum, omne lu
ſtrari debet, uenæque pars metalli diues diſcerni ab eius parte metalli exper
te, ſiue terra ſiue fuccus concretus, ſiue lapis fuerit. Nam uenam inutilem ſi
mul cum utili excoquere damnoſum eſt: ſiquidem impenſæ pereunt, quod
ex terris & lapidibus conflentur, recrementa tantummodo inania & inuti
lia: ex ſuccis concretis quidam impediant metallorum excoctionem, & da
mnum dent. At ſaxa, quæ ſunt ad uenam diuitem, etiam ipſa, ne quid metal
li pereat, ſunt tundenda, comminuenda, lauanda. Verùm ſi foſſores uel igna
ri, uel incauti uenas, dum eas cauarent, cum terris & ſaxis commiſcuerunt,
munus metalli rudis ſecernendi, uel uenæ præſtantis non uiri modo ſuſci
piunt, ſed etiam pueri uel mulieres: eam uerò miſturam in abacum longum,
cui totos ferè dies aſſident, inijciunt, & ab ea metallum ſeparant: ſeparatum
in alueos colligunt: collectum in uaſa inijciunt: quæ in officinam, in qua ue
næ excoqui ſolent, inuehuntur.