1nibus ſubiecti, aut paſſionis, quæ nullo modo ſunt accidentalia concluſioni,
v. g. in prima Euclidis demonſtratione per definitionem ſubiecti probantur
tres lineæ eſſe æquales, quia nimirum ſint ſemidiametri circulorum æqua
lium, quæ eſt ipſarum definitio. & in 4. primi probantur baſis, & anguli
vnius trianguli æquales eſſe baſi, & angulis alterius trianguli per formalem
definitionem paſſionis, videlicet æqualitatis, quæ traditur in octauo axio
mate ſic, quæ ſibi mutuo congruunt, ea inter ſe ſunt æqualia. probat igitur
Euclides in quarta baſim, & angulos vnius trianguli eſſe æqualia baſi, & an
gulis alterius trianguli, quia oſtendit, quod, ſi baſis illa huic baſi, & illi an
guli hiſce angulis ſuperponantur, congruunt; ex qua congruentia mutua,
quæ eſt æqualitatis definitio, infert æqualitatem ipſarum baſium, necnon
angulorum. eadem deinde æqualitatis definitione totam demonſtrationem
concludit, ſcilicet totum triangulum toti triangulo æquale eſſe, quia vnum
alteri congruat. Aſtronomi quoque demonſtrant eclypſim de Luna, per in
terpoſitionem terræ inter Lunam, & Solem, quæ interpoſitio eſt definitio
cauſalis ipſius eclypſis, ſcilicet paſſionis. huiuſmodi ſexcentas reperies apud
Geometras, Arithmeticos, Aſtronomos, cæterosque; Mathematicas demon
ſtrationes: ita vt meritò dixerit Ariſt. Mathematicas alias omnes natura
les ſcientias, quæ diſputabilibus rationibus traduntur ex hac parte antecel
lere. aſſumunt igitur terminos conuertibiles, quia adhibent ſæpè definitio
nes ad demonſtrandum. Reliqua logici expoſitores declarant.
v. g. in prima Euclidis demonſtratione per definitionem ſubiecti probantur
tres lineæ eſſe æquales, quia nimirum ſint ſemidiametri circulorum æqua
lium, quæ eſt ipſarum definitio. & in 4. primi probantur baſis, & anguli
vnius trianguli æquales eſſe baſi, & angulis alterius trianguli per formalem
definitionem paſſionis, videlicet æqualitatis, quæ traditur in octauo axio
mate ſic, quæ ſibi mutuo congruunt, ea inter ſe ſunt æqualia. probat igitur
Euclides in quarta baſim, & angulos vnius trianguli eſſe æqualia baſi, & an
gulis alterius trianguli, quia oſtendit, quod, ſi baſis illa huic baſi, & illi an
guli hiſce angulis ſuperponantur, congruunt; ex qua congruentia mutua,
quæ eſt æqualitatis definitio, infert æqualitatem ipſarum baſium, necnon
angulorum. eadem deinde æqualitatis definitione totam demonſtrationem
concludit, ſcilicet totum triangulum toti triangulo æquale eſſe, quia vnum
alteri congruat. Aſtronomi quoque demonſtrant eclypſim de Luna, per in
terpoſitionem terræ inter Lunam, & Solem, quæ interpoſitio eſt definitio
cauſalis ipſius eclypſis, ſcilicet paſſionis. huiuſmodi ſexcentas reperies apud
Geometras, Arithmeticos, Aſtronomos, cæterosque; Mathematicas demon
ſtrationes: ita vt meritò dixerit Ariſt. Mathematicas alias omnes natura
les ſcientias, quæ diſputabilibus rationibus traduntur ex hac parte antecel
lere. aſſumunt igitur terminos conuertibiles, quia adhibent ſæpè definitio
nes ad demonſtrandum. Reliqua logici expoſitores declarant.
48
Tex. 30. (Rurſus quemadmodum monſtrant Lunam, quod ſphærica ſit per aug
menta: ſi enim quod ita augetur, eſt ſphæricum; augetur autem Luna; planŭm quod
ſphærica) Illius demonſtrationis, quæ ab effectu procedit, affert exemplum
ex aſtronomia; Aſtronomi enim demonſtrant Lunam eſſe ſphæricam ab ef
fectu ipſius ſphæricitatis, qui eſt illuminatio ſphærica: ſic enim ratiocinan
tur: ea, quæ ſphæricè illuminantur ſunt ſphærica, Luna ſphæricè illumina
tur, ergo ſphærica eſt: quæ argumentatio fuſius explicanda eſt; quod ait,
quod ita augetur, ideſt, ſphæricè, eſt ſphæricum, ideſt, quia lumen nouæ Lu
næ augetur ſphæricè, hoc eſt, ad eum modum, quo quæuis ſphæra obiecta
corpori luminoſo ſolet illuminari. illuminatio porrò Lunæ in ſe ſemper eſt
eadem, quia ſemper dimidium Lunæ quod Solem aſpicit, illuminatur; dici
tur tamen augeri reſpectu oculi noſtri, quia ſcilicet initio facto à nouilunio
pars illuminata incipit quotidie magis vergere ad oculum noſtrum, ita vt
in dies maiorem, ac maiorem illuminationem videamus, donec opponatur
Soli, in qua oppoſitione totum ferè Lunæ illuminatum conſpicitur. Vt autem
huius illuminationis non iniucundam facias experientiam; cape ſphæram
quampiam ſolidam manu, cum qua recede ad medium cubiculi, & pone lu
men ſeorſum ad partem aliquam: deinde brachio extenſo oppone ſphæram
lumini, quo ſitu nihil de illuminatione videbis, quamuis dimidium ferè il
lius illuminetur. poſtea conuerte te ipſum ibidem paulatim, ita vt aliquid
illuminationis oculo tuo appareat; & videbis partem illam illuminationis,
falcatæ, ſeu nouæ Lunæ ſimilem. Deinde adhuc magis te conuerte, & cer
nes illuminationem dimidiatæ Lunæ ſimilem: verte adhuc te ipſum donec
ſit ſphæra ita lumini oppoſita, vt inter ipſam, & lumen oculus tuus ſit me
dius; apparebit tunc tota illuminatio, quæ erit inſtar plenilunij. perge
menta: ſi enim quod ita augetur, eſt ſphæricum; augetur autem Luna; planŭm quod
ſphærica) Illius demonſtrationis, quæ ab effectu procedit, affert exemplum
ex aſtronomia; Aſtronomi enim demonſtrant Lunam eſſe ſphæricam ab ef
fectu ipſius ſphæricitatis, qui eſt illuminatio ſphærica: ſic enim ratiocinan
tur: ea, quæ ſphæricè illuminantur ſunt ſphærica, Luna ſphæricè illumina
tur, ergo ſphærica eſt: quæ argumentatio fuſius explicanda eſt; quod ait,
quod ita augetur, ideſt, ſphæricè, eſt ſphæricum, ideſt, quia lumen nouæ Lu
næ augetur ſphæricè, hoc eſt, ad eum modum, quo quæuis ſphæra obiecta
corpori luminoſo ſolet illuminari. illuminatio porrò Lunæ in ſe ſemper eſt
eadem, quia ſemper dimidium Lunæ quod Solem aſpicit, illuminatur; dici
tur tamen augeri reſpectu oculi noſtri, quia ſcilicet initio facto à nouilunio
pars illuminata incipit quotidie magis vergere ad oculum noſtrum, ita vt
in dies maiorem, ac maiorem illuminationem videamus, donec opponatur
Soli, in qua oppoſitione totum ferè Lunæ illuminatum conſpicitur. Vt autem
huius illuminationis non iniucundam facias experientiam; cape ſphæram
quampiam ſolidam manu, cum qua recede ad medium cubiculi, & pone lu
men ſeorſum ad partem aliquam: deinde brachio extenſo oppone ſphæram
lumini, quo ſitu nihil de illuminatione videbis, quamuis dimidium ferè il
lius illuminetur. poſtea conuerte te ipſum ibidem paulatim, ita vt aliquid
illuminationis oculo tuo appareat; & videbis partem illam illuminationis,
falcatæ, ſeu nouæ Lunæ ſimilem. Deinde adhuc magis te conuerte, & cer
nes illuminationem dimidiatæ Lunæ ſimilem: verte adhuc te ipſum donec
ſit ſphæra ita lumini oppoſita, vt inter ipſam, & lumen oculus tuus ſit me
dius; apparebit tunc tota illuminatio, quæ erit inſtar plenilunij. perge