1
hominis, ſemen eſt prius, quàm homo ille: ſimpliciter tamen homo eſt ſemine prior, ſicut actus
& perfectum priora ſunt poteſtate & imperfecto. Itaque generatio hominis vt homo eſt, non
eget ſemine, cùm ſit homo ſimpliciter ſemine prior. Igitur alium modum productionis habe
bit nimirum per creationem. Memini etiam me legiſſe apud quoſdam ſcriptores hac via con
firmari poſſe creationem: ſiquidem hæc quæ natura ſunt, alicuius rei gratia fiant à natura: ergo
prius aliquam notionem extitiſſe in effectore neceſſe eſt: in hoc igitur rei facienda ratio ex qua
res extitêre: quapropter creatio. Hæc quidem ingeniosè excogitata: veruntamen eiuſmodi, quę
Ariſtotelis principijs aduerſentur huic tu rei nunc cauſſas accipe. Nam quantum eſt de prima
ratione, videtur in ea committi peccatum à ſecundum quid ad ſimpliciter. Etenim ex actioni
bus quæ Deo manifeſtè tribuuntur (ex ijs enim quę à quoque ſani iudicij facilè dabuntur, noſtram
diſceptationem, quoad licebit, peragemus) aliquæ ſunt ipſius propriæ, vt contemplari ſeipſum,
nobis enim liquet hoc in nobis ipſis experientibus contemplationem externæ rei nullius egêre:
aliæ cum corpore communicantes, vt mouere & ambulare: ac verum quidem eſt actiones pro
prias imitari eſſentiam; de communibus aliter ſentiendum eſt. Ex illo igitur quòd aliquæ fun
ctiones ſine corpore exercentur, quæ ſanè propriæ ſunt; infertur, omnes ſine corpore exerceri
poſſe, quanuis ſint communes. & ex eo, quòd agit contemplando ſine corpore, concluditur ip
ſum prorſus ſine corpore agere quodcunque & ſimpliciter. conuenientiam igitur, & ſimilitudi
nem actionum omnium, quas Deo tribuunt, vel ſenſu, vel inductione iudicare oportebat. At
qui non licet. Nec quiſquam Peripateticus aliam Dei propriam actionem cognouit quàm ſui
contemplationem. Eodem propemodum vitio ſecunda ratio laborat. Damus enim planè
Deum eſſe ens primum, omnium abſolutiſsimum, nullius indigum, & non egêre ſubiecto ad
agendum: ſed addimus ad præſtandum propriam actionem quam dicimus eſſe contemplatio
nem: quòd ſi fuerit actio communis, adhuc exquiret phyſicus confirmationem talis aſſumpti
quam à ſenſu peti poſſe negamus. In tertia verò ratione duo ſeſe offerunt ſpectanda, quorum
primum eſt. Impetrare, vt aliquid ſit à Deo Peripateticè, non modo eſt per motum, velut ea,
quę generantur aſsiduè, quę ex iugi cęli conuerſione producuntur, illam verò Deus ſolus præ
ſtat: verùm quoque eſt eſſe perfectum, quod ſcilicet ſine ipſo non exiſtat in actu ſecundo, nec
proprio munere fungatur ſine præſentia Dei; veluti Legatus eſt homo quidem per ſe; ſed per
eius virtutem, qui legauit, in dignitate conſtitutus eſt, & fungitur legatione. Alterum eſt, quod
ratio phyſica conuincit, aliquid eſſe æternum per ſe præter Deum O. M. Quibus poſitis in ar
gumento duplex vitium latet. ſiquidem in argumento vitium illud quod eſt ex ignotis proce
dere committatur a, dum ſumitur nihil præter Deum eſſe per ſe æternum; ſed omnia vel per
motum extitiſſe, vel creationem; idque inter phyſicos ſenſum perſequentes & Theologos à lu
mine Diuino illuſtratos eſt maximè controuerſum, accipiunt Theologi nullum eſſe huiuſmodi.
concluditur à phyſico tale rerum genus reperiri. Cùm igitur id aſſumant Theologi quod à phy
ſico dubitatur, immò cui concluditur oppoſitum: patet hîc eſſe progreſſum ex ignotis qui mo
dus eſt non probandi propoſitum. Deinde cùm phyſici probent eſſe tertium genus eorum ſci
licet, quæ cùm ſint æterna; pendent tamen à Deo; ineſt in argumento fallacia conſequentis.
Etenim negabit phyſicus ille quem nos in hac methodo imitamur. Quicquid eſt à Deo, aut eſſe
per motum, aut per creationem. ſed tertium modum adijciet vt puta eſſe formaliter eo, ſ. poſito
vt hoc ſit, non effectiuè. ita cùm diuiſionis membra non omnia fuerint accepta: conſtat nullam
eſſe vim argumenti illius hypothetici ex diuiſione conſtructi. Iam verò ſi datur id, quod acce
pimus, eſſe aliquod æternum per ſe pręter Deum O. M. patet profectò parum poſſe apud reni
tentem id quod adſcribitur de æterna illa creatione, & quòd eiuſdem immò maioris virtutis eſt ex
ęterno creare, quàm ex initio cuiuſpiam temporis. ſiquidem ibi ſemper exiſtat materia, quę ſup
ponatur; nec requiratur vlla mutatio vt ſint; cùm per ſe exiſtant ab æterno quæ vtraque in noua
creatione conſtitui neceſſe fuit. Neque aliud certè arguet quod oratio ponatur ab æterno, niſi
quòd ex Deo ſint aliqua formaliter, quod non negamus, ſed planè volumus eſſe creationem. In
quarta ratione notemus, in omni generatione duo principia requiri, actum ſcilicet & poteſtatem,
& poteſtas quidem eſt ſingularis, & æqualiter reſpiciens eſſe & non eſſe. Actus eſt determina
tus & poſitus eſt ineſſe: quapropter æternus eſt per ſe. nec, quatenus actus, vnquam generationi
redditur obnoxius b. Itaque generatur hic homo qui quidem ex ſemine procreatur. homo vt
actus æternus eſt. Inde igitur creatio non inferetur: at illud, quod ad extremum propoſuimus;
ſatis foret iis qui Peripateticè profitentur; ſi rationis illius autor ſe illa Peripatetica non habere
teſtatus eſſet. Verùm quia nihil eſt non Peripateticum, quod ratione, quæ iudicium ſenſus non
euertat, approbari poteſt; officium quoque Peripatetici videtur eſſe vim explorare rationis illius.
Igitur, cùm ſumitur ea quæ ſunt natura, eſſe alicuius rei gratia; fatemur in iis, quæ fiunt: cum
etiam in natura ſit id, cuius gratia ſint nonnulla. Cùm etiam ponitur eorum quæ ſunt alicuius
gratia notionem, ſeu rationem quandam in effectore antecedere; notionem ſanè damus in iis
hominis, ſemen eſt prius, quàm homo ille: ſimpliciter tamen homo eſt ſemine prior, ſicut actus
& perfectum priora ſunt poteſtate & imperfecto. Itaque generatio hominis vt homo eſt, non
eget ſemine, cùm ſit homo ſimpliciter ſemine prior. Igitur alium modum productionis habe
bit nimirum per creationem. Memini etiam me legiſſe apud quoſdam ſcriptores hac via con
firmari poſſe creationem: ſiquidem hæc quæ natura ſunt, alicuius rei gratia fiant à natura: ergo
prius aliquam notionem extitiſſe in effectore neceſſe eſt: in hoc igitur rei facienda ratio ex qua
res extitêre: quapropter creatio. Hæc quidem ingeniosè excogitata: veruntamen eiuſmodi, quę
Ariſtotelis principijs aduerſentur huic tu rei nunc cauſſas accipe. Nam quantum eſt de prima
ratione, videtur in ea committi peccatum à ſecundum quid ad ſimpliciter. Etenim ex actioni
bus quæ Deo manifeſtè tribuuntur (ex ijs enim quę à quoque ſani iudicij facilè dabuntur, noſtram
diſceptationem, quoad licebit, peragemus) aliquæ ſunt ipſius propriæ, vt contemplari ſeipſum,
nobis enim liquet hoc in nobis ipſis experientibus contemplationem externæ rei nullius egêre:
aliæ cum corpore communicantes, vt mouere & ambulare: ac verum quidem eſt actiones pro
prias imitari eſſentiam; de communibus aliter ſentiendum eſt. Ex illo igitur quòd aliquæ fun
ctiones ſine corpore exercentur, quæ ſanè propriæ ſunt; infertur, omnes ſine corpore exerceri
poſſe, quanuis ſint communes. & ex eo, quòd agit contemplando ſine corpore, concluditur ip
ſum prorſus ſine corpore agere quodcunque & ſimpliciter. conuenientiam igitur, & ſimilitudi
nem actionum omnium, quas Deo tribuunt, vel ſenſu, vel inductione iudicare oportebat. At
qui non licet. Nec quiſquam Peripateticus aliam Dei propriam actionem cognouit quàm ſui
contemplationem. Eodem propemodum vitio ſecunda ratio laborat. Damus enim planè
Deum eſſe ens primum, omnium abſolutiſsimum, nullius indigum, & non egêre ſubiecto ad
agendum: ſed addimus ad præſtandum propriam actionem quam dicimus eſſe contemplatio
nem: quòd ſi fuerit actio communis, adhuc exquiret phyſicus confirmationem talis aſſumpti
quam à ſenſu peti poſſe negamus. In tertia verò ratione duo ſeſe offerunt ſpectanda, quorum
primum eſt. Impetrare, vt aliquid ſit à Deo Peripateticè, non modo eſt per motum, velut ea,
quę generantur aſsiduè, quę ex iugi cęli conuerſione producuntur, illam verò Deus ſolus præ
ſtat: verùm quoque eſt eſſe perfectum, quod ſcilicet ſine ipſo non exiſtat in actu ſecundo, nec
proprio munere fungatur ſine præſentia Dei; veluti Legatus eſt homo quidem per ſe; ſed per
eius virtutem, qui legauit, in dignitate conſtitutus eſt, & fungitur legatione. Alterum eſt, quod
ratio phyſica conuincit, aliquid eſſe æternum per ſe præter Deum O. M. Quibus poſitis in ar
gumento duplex vitium latet. ſiquidem in argumento vitium illud quod eſt ex ignotis proce
dere committatur a, dum ſumitur nihil præter Deum eſſe per ſe æternum; ſed omnia vel per
motum extitiſſe, vel creationem; idque inter phyſicos ſenſum perſequentes & Theologos à lu
mine Diuino illuſtratos eſt maximè controuerſum, accipiunt Theologi nullum eſſe huiuſmodi.
concluditur à phyſico tale rerum genus reperiri. Cùm igitur id aſſumant Theologi quod à phy
ſico dubitatur, immò cui concluditur oppoſitum: patet hîc eſſe progreſſum ex ignotis qui mo
dus eſt non probandi propoſitum. Deinde cùm phyſici probent eſſe tertium genus eorum ſci
licet, quæ cùm ſint æterna; pendent tamen à Deo; ineſt in argumento fallacia conſequentis.
Etenim negabit phyſicus ille quem nos in hac methodo imitamur. Quicquid eſt à Deo, aut eſſe
per motum, aut per creationem. ſed tertium modum adijciet vt puta eſſe formaliter eo, ſ. poſito
vt hoc ſit, non effectiuè. ita cùm diuiſionis membra non omnia fuerint accepta: conſtat nullam
eſſe vim argumenti illius hypothetici ex diuiſione conſtructi. Iam verò ſi datur id, quod acce
pimus, eſſe aliquod æternum per ſe pręter Deum O. M. patet profectò parum poſſe apud reni
tentem id quod adſcribitur de æterna illa creatione, & quòd eiuſdem immò maioris virtutis eſt ex
ęterno creare, quàm ex initio cuiuſpiam temporis. ſiquidem ibi ſemper exiſtat materia, quę ſup
ponatur; nec requiratur vlla mutatio vt ſint; cùm per ſe exiſtant ab æterno quæ vtraque in noua
creatione conſtitui neceſſe fuit. Neque aliud certè arguet quod oratio ponatur ab æterno, niſi
quòd ex Deo ſint aliqua formaliter, quod non negamus, ſed planè volumus eſſe creationem. In
quarta ratione notemus, in omni generatione duo principia requiri, actum ſcilicet & poteſtatem,
& poteſtas quidem eſt ſingularis, & æqualiter reſpiciens eſſe & non eſſe. Actus eſt determina
tus & poſitus eſt ineſſe: quapropter æternus eſt per ſe. nec, quatenus actus, vnquam generationi
redditur obnoxius b. Itaque generatur hic homo qui quidem ex ſemine procreatur. homo vt
actus æternus eſt. Inde igitur creatio non inferetur: at illud, quod ad extremum propoſuimus;
ſatis foret iis qui Peripateticè profitentur; ſi rationis illius autor ſe illa Peripatetica non habere
teſtatus eſſet. Verùm quia nihil eſt non Peripateticum, quod ratione, quæ iudicium ſenſus non
euertat, approbari poteſt; officium quoque Peripatetici videtur eſſe vim explorare rationis illius.
Igitur, cùm ſumitur ea quæ ſunt natura, eſſe alicuius rei gratia; fatemur in iis, quæ fiunt: cum
etiam in natura ſit id, cuius gratia ſint nonnulla. Cùm etiam ponitur eorum quæ ſunt alicuius
gratia notionem, ſeu rationem quandam in effectore antecedere; notionem ſanè damus in iis