Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="108"/>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Nonnulla ad ſententias veterum pertinentia notantur, & eorum primum qui ens vnum
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg906"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              & immobile poſuerunt. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXV
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg906"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>QVANVIS ea quę de veterum ſententiis ad nos peruenere, ſatis ab Ariſtotele tractata fue­
                <lb/>
              rint, & ſedulò confutata, vt nihil de illarum falſitate ſit dubitandum, & quod tum illa tem­
                <lb/>
              pora ferebant, viuentibus atque florentibus earum patronis, hodie illorum dictis exploſis & ſe­
                <lb/>
              ctis extinctis, nihil neceſſe videatur ea retractare. </s>
              <s>Tùm etiam quòd à doctiſsimis viris hęc omnia
                <lb/>
              cum ſumma cura ac diligentia conſcripta ſunt: attamen & in hoc loco parcius quidem verſari
                <lb/>
              libitum eſt, vt ſiqua mihi ſuccurrant quæ ad explanationem Ariſtotelicę ſententiæ conducant, iis
                <lb/>
              ſtudioſos veri non defraudem. </s>
              <s>In primis autem omnes ad quatuor fontes referuntur. </s>
              <s>aut enim
                <lb/>
              ponitur vnum principium, atque id vel mobile, vel immobile. </s>
              <s>aut etiam plura, atque illa quidem
                <lb/>
              vel finita, vel infinita. </s>
              <s>De ſingulis ſeorſum aliqua dicamus. </s>
              <s>& cùm de ſumma rerum agant ij qui
                <lb/>
              ponunt vnum principium idque immobile; ſummouent enim fundamenta methodi naturalis;
                <lb/>
              cum illis item in primis agamus. </s>
              <s>Huius ſectæ patroni fuere complures, ſed de his potiſsimè vide­
                <lb/>
              tur meminiſſe Philoſophus. </s>
              <s>Xenophane, Meliſſo, Parmenide, Lycophrone, & Zenone. </s>
              <s>Hos om­
                <lb/>
              nes miris modis agitat Ariſtoteles, & eorum ſententias conuellendo & rationum fallacias
                <expan abbr="indicã-do">indican­
                  <lb/>
                do</expan>
              . </s>
              <s>Neque eo nomine ſolùm, quòd oppugnent euidentia motum, ſcilicet, & multitudinem quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg907"/>
                <lb/>
              ſunt affectiones ſubſtantiæ naturalis, & quorum cauſſas in hac methodo exploramus;
                <expan abbr="verumetiã">verumetiam</expan>
                <lb/>
              quia methodi rationem tollunt: quippe quòd vim principij ſubuertant. </s>
              <s>Itaque fruſtra ſcientia
                <lb/>
              quæretur, ſi nullum extet principium. </s>
              <s>Vnum enim eſſe poteſt, vt ſi Deus à quo vniuerſa pendent,
                <lb/>
              ante illa ſtatuatur quę pendent ab ipſo: atqui ſine illis erit quidem, non tamen principium. </s>
              <s>Scien­
                <lb/>
              tia verò ſine principiis non exiſtit: atque adeò, vt qui de ſcientia cogitat, in eius intelligentiam
                <expan abbr="cõ-tinuò">con­
                  <lb/>
                tinuò</expan>
              principia cadant: neque reuocetur in dubium, quin methodi principia ponenda ſint. </s>
              <s>idque
                <lb/>
              ab Ariſtotele vt perſpicuum acceptum fuiſſe nouimus. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Verumenimuerò etſi eorum rationes il­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg908"/>
                <lb/>
              lò ſpectant, vt rerum multitudinem
                <expan abbr="motumq́">motumque</expan>
              . </s>
              <s>tollant, non omnium tamen vna eſt
                <expan abbr="communisq́ue">communisque</expan>
                <lb/>
              reprehenſio. </s>
              <s>Nanque eiuſmodi ſunt, vel vt abſolutè tollant motum, & ſimul etiam cuncta natu­
                <lb/>
              ræ fundamenta demoliantur. </s>
              <s>vel conſtituta hypotheſi motus perperam colligantur. </s>
              <s>Quòd ſi na­
                <lb/>
              turam funditus euertunt, nulla ratio ſuppetit phyſico diſſerendi contra illos. </s>
              <s>& vniuerſa diſce­
                <lb/>
              ptatio primo philoſopho, aut dialectico deleganda. </s>
              <s>eſt enim non naturalis ſimpliciter. </s>
              <s>Neque
                <lb/>
              phyſicus, ſi ſe in ſuis cancellis continere velit, aut tales opiniones impugnare valet, aut etiam vi­
                <lb/>
              tia notare. </s>
              <s>Neque enim illi ſuccurrere poteſt aliquid notius motu, aut multitudine, quo conuin­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg909"/>
                <lb/>
              cat aduerſarios; iam enim hæc negabunt illi. </s>
              <s>oportet autem eum qui docendus eſt, aut de ſenten­
                <lb/>
              tia demouendus, in aliquibus principiis conuenire. </s>
              <s>Neque inſtantia poteſt afferri, ſi vniuerſa ne­
                <lb/>
              gentur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Neque item vitia reprehendere licebit, quòd idem ſit principium quo verum firmatur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg910"/>
                <lb/>
              & falſum deſtruitur. </s>
              <s>Atqui non conſentiunt de principiis; multò igitur minus de iis quæ princi­
                <lb/>
              pia conſequuntur. </s>
              <s>Si verò conſtituta hypotheſi motus falsò deducantur, vt in Zenonis diſputa­
                <lb/>
              tione contingit, aliquid ad ipſas dicere licebit. </s>
              <s>Quanquam neque omnium
                <expan abbr="rationũ">rationum</expan>
              quibus Zeno
                <lb/>
              vſus eſt, eadem eſt ratio: nanque etiam ſi diſputationis eiuſce finem ſpectes, & ipſa non naturalis
                <lb/>
              eſt; at inter plures rationes quibus ea continetur, vniuerſas tollentes motum & multitudinem;
                <lb/>
              aliqua proponitur quæ ſyllogiſmum pſeudographon imitatur, & eſt aliqua ex parte non natura­
                <lb/>
              lis: nanque etſi motum euertere conatur; at id efficit aſſumendo nonnulla principia methodi na­
                <lb/>
              turalis, vt ſubſtantiam ſenſilem, ſpatium, & terminos,
                <expan abbr="aliaq́">aliaque</expan>
              . </s>
              <s>huiuſmodi, & iis abutendo ſeſe impli­
                <lb/>
              cat abſurdis. </s>
              <s>Proinde vt ſyllogiſmus pſeudographos, quòd Geometriæ principiis abutitur, à
                <lb/>
              Geometra diſſoluendus eſt, ita aliquam rationem Zenonis à phyſico diſſolui oportebit. </s>
              <s>Quam­
                <lb/>
              obrem diſceptatio quæ cum Zenone, ſuſcipitur ab Ariſtotele, quanuis diſtruat motum, eſt planè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg911"/>
                <lb/>
              naturalis: ſunt & aliquæ rationes Parmenidis eiuſdem modi. </s>
              <s>Sed nunc cum illis agamus qui na­
                <lb/>
              turam omnem è medio tollunt. </s>
              <s>Horum principes fuere Xenophanes, Meliſſus, & Xenophanis
                <lb/>
              auditor habitus Parmenides. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Ac Xenophanes quidem & Meliſſus paullò imperitiores (plus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg912"/>
                <lb/>
              enim vidit Parmenides) poſuere illud vnum infinitum. </s>
              <s>Vtriuſque rationes ab Ariſtotele recitan­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s>Meliſsi ratio cuique perſpicua quam potius ſoriten, ſeu ſyllogiſmum acerualem nuncupaue­
                <lb/>
              ris quo conſequens ad conſequens adiungitur,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              & quodammodo aggregatur. </s>
              <s>Xenophanis ra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg913"/>
                <lb/>
              tio minus trita, & peruulgata. </s>
              <s>Ponit ipſe æternum ens æquale, infinitum, vnum planè, ſui ſimile
                <lb/>
              & immobile. </s>
              <s>Æternum ſanè, quia nihil ex nihilo fieri putat. </s>
              <s>Nunc igitur ſiue omnia facta ſunt,
                <lb/>
              ſiue nihil eſt factum quod ſit, ex vtroque ſequitur id quod eſt, eſſe æternum. </s>
              <s>Nam ſi nihil eſt fa­
                <lb/>
              ctum, æternum igitur: ſin omnia facta eſſe dixerimus, ea ex nihilo facta eſſe oportebit. </s>
              <s>id verò
                <expan abbr="">cum</expan>
                <lb/>
              fieri nequeat ordine Naturæ, efficitur, vt nihil omnino factum ſit, itaque æternum. </s>
              <s>Idem quoque
                <lb/>
              maius aut minus eſſe non poteſt. </s>
              <s>Nam ſi maius fit, aliquo accedente factum erit. </s>
              <s>At id fieri ne­
                <lb/>
              quit; ſiquidem ſic fiet ex minore: Sed in minore non eſt maius. </s>
              <s>non igitur ex minore fiet maius.
                <lb/>
              </s>
              <s>ergo ex nihilo: quod ſanè fieri non poteſt. </s>
              <s>Itaque æternum & infinitum igitur. </s>
              <s>quandò æternum </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>