Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="7"/>
                <arrow.to.target n="marg68"/>
                <lb/>
              buit imbecillitati ſenſuum humanorum. </s>
              <s>Minus enim, inquit, diuinam partem contemplari
                <lb/>
              contingit quòd non multum illius pateat ſenſui, cuius beneficio tum de ea ipſa parte diuina,
                <lb/>
              tum de ijs, quę noſſe cupimus, facultas cogitandi, & indagandi nobis ſuppetat. </s>
              <s>Sed ad alias
                <lb/>
              quoque artes translatum eſt ab Ariſtotele huiuſmodi pręceptum, quippe qui clariſsimè teſtetur,
                <lb/>
              deficiente aliquo ſenſu deperire item cum eo aliquam ſcientiam, vt viſu deficiente colorum,
                <lb/>
              auditu verò ſonorum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Quapropter ſi ſaluo homine ſenſus vniuerſi tollerentur, continuo quo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg69"/>
                <lb/>
              que omni ſcientia priuaremur. </s>
              <s>Idem quoque monſtrat ſcientiæ cuiuſque principia colligi per
                <lb/>
              inductionem, & à ſenſu deduci. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Pertinet & eadem norma ad illa principia, quibus vtitur ci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg70"/>
                <lb/>
              uilis philoſophus, nam ſiue reſpiciant rerum veritatem, atque naturam, ſiue actionem; in ſen­
                <lb/>
              ſum neceſſariò reſoluuntur: quando ad rerum veritatem pernoſcendam requiratur inductio,
                <lb/>
              quæ eſt de ſenſilibus; ad actionem verò conſuetudo,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              quæ exoritur ex frequenti vſu ſingula­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg71"/>
                <lb/>
              rium. </s>
              <s>Valeat ergo Parmenides, qui iudicium ſenſus omnino detrectat & ita pręcipit impuden­
                <lb/>
              tiſsime, licet habuerit aſſeclam Hippocratem, qui neſcio qua ratione ductus
                <foreign lang="grc">τῆς γνώμησιν</foreign>
              , id
                <lb/>
              eſt menti non ſenſui fidere nos voluit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg51"/>
              g Primo
                <lb/>
              de part.
                <lb/>
              an. cap. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg52"/>
              h 2. Met.
                <lb/>
              T. 15.
                <lb/>
                <lb/>
              Galen. 2.
                <lb/>
              de temp.
                <lb/>
              c. 2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg53"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg54"/>
              a 4. Mete­
                <lb/>
              or. </s>
              <s>T. 29.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg55"/>
              b 2. Phyſ.
                <lb/>
              T. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg56"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg57"/>
              c 8. Phyſ.
                <lb/>
              T. 22.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg58"/>
              d 8. Phyſ.
                <lb/>
              T. 26.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg59"/>
              e Galen.
                <lb/>
              </s>
              <s>ad Hiero­
                <lb/>
              nem.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <lb/>
              4. Met. T. 9.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg60"/>
              f 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg61"/>
              g 1. de Ge­
                <lb/>
              ner. 7. T.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg62"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg63"/>
              h 3. De cę­
                <lb/>
              lo T. 61.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg64"/>
              i 3. de Ge­
                <lb/>
              ner. </s>
              <s>an. </s>
              <s>c.
                <lb/>
              10.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg65"/>
              k Lib. de
                <lb/>
              plac. cap. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg66"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg67"/>
              l 1. de par
                <lb/>
              t. an cap. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg68"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg69"/>
              a 1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg70"/>
              b 2. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg71"/>
              c 1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Neu faxit Deus (inquit ille) vt pateat tibi ſemita ſenſus</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Neue oculus fallax, aut lingua auriſúe ſonora
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg72"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg72"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Decipiat, varium ratio det rebus honorem
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Quantò rectius vetus ille quidem inter Latinos, ſed elegantiſsimus & iudicio eruditiſsimus
                <lb/>
              poëta cecinit ea de ſenſu?</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Communis dedicat eſſe</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Senſus, cui niſi prima fides fundata valebit
                <emph.end type="italics"/>
              ,</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Haud erit occultis de rebus, quò referentes</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Confirmare animos quicquam ratione queamus
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Nollem hic multus eſſe: veruntamen ad ſe rapit me Galenus
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              & eorum inſcitiam redarguens,
                <arrow.to.target n="marg73"/>
                <lb/>
              qui fidem facere ſtudent ex ijs quæ adhuc ignorantur, cum ceteroquin ea quæ ſumuntur ad de­
                <lb/>
              monſtrationem vel euidentia ſint oportet, vel antea demonſtrata: & rerum ſenſilium legitimum
                <lb/>
              iudicem clamans eſſe ſenſum, vt pote tactum primarum qualitatum. </s>
              <s>Nam ſi alia via, inquit,
                <lb/>
              ſuccurrat, qua illæ noſcuntur, eam quæſo demonſtrent. </s>
              <s>inauditam enim ſapientiam promit­
                <lb/>
              tunt, immo, ſi verum fateri licet, ſtuporem potius, ſi quidem rerum ſenſilium meliorem ſe iu­
                <lb/>
              dicem habere putent, quàm ſit ipſe ſenſus. </s>
              <s>ac ſi de rebus ſenſilibus demonſtrationes inquirunt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg74"/>
                <lb/>
              iam de niue diſputandum erit, ſit ne candida cenſenda, quemadmodum omnibus apparet: an
                <lb/>
              atra potius, vt prędicabat Anaxagoras; & de pice ſimiliter: neque enim, ſi viſui de albo, quod
                <lb/>
              viderit, fides habenda non eſt, de nigro ſine demonſtratione credendum erit. </s>
              <s>Omnia igitur quæ
                <lb/>
              ſenſui apparent, ſi iam fide carere dicunt: nec cygnum eſſe album fateantur, niſi prius id ratio­
                <lb/>
              ne conſpexerint, neque diem neque Solem. </s>
              <s>ad eundem modum & de voce auribus fidem ab­
                <lb/>
              rogent & de odore naribus & de omni tactili ipſi ſenſui tactus. </s>
              <s>Quæ ſanè nihil diſtant ab hæ ſi­
                <lb/>
              tationibus & nugis Pyrrhonianis. </s>
              <s>Aequum verò fuerat eos qui optimam ſectam in philoſophia
                <lb/>
              delegiſſent, quæ primas qualitates per elementa principiaque ponit, non tam deſciuiſſe à com­
                <lb/>
              muni hominum ſenſu, vt, quæ omnis demonſtrationis principia ſunt & quæ ſenſui mentique
                <lb/>
              patent, non cognoſcerent. </s>
              <s>Et profecto quiſquis de his addubitat, fruſtra de alijs inquirit, vt po­
                <lb/>
              te nil ſibi relinquens, vnde ſit incepturus. </s>
              <s>Sed illud vnum prauorum dogmatum principium eſt,
                <lb/>
              nihil de demonſtratione prius meditatum ſimul res ipſas inquirere: veluti, quid nam demon­
                <lb/>
              ſtratio ſit, demonſtrare tentare. </s>
              <s>Placet ſanè mihi Diogenes, qui cùm de motu interrogaretur,
                <lb/>
              nihil quidem reſpondit, ſed ſurgens ambulauit, per ipſam euidentiam ſophiſtæ ſenſum expro­
                <lb/>
              brans, & planè, qui hæc non norunt egent ſenſu, ne dicam pœna,
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              vt ſiquis ignem calidum eſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg75"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg76"/>
                <lb/>
              ſe non ſentiat, conijciatur in ignem. </s>
              <s>Non eſt ocium nunc de fide ſenſibus adhibenda diſputare.
                <lb/>
              </s>
              <s>Satis ſit hunc rerum naturalium eſſe debere normam, & regulam qua cuncta exploremus,
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              ne­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg77"/>
                <lb/>
              que ab eius iudicio ne latum quidem vnguem diſcedemus. </s>
              <s>Ei primò vel omnium maximè ſeſe
                <lb/>
              offert motus:
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              nos ad contemplationem primus excitauit, cuius cum principia quęrerentur
                <lb/>
              effectum eſt, vt naturalis omnium prima philoſophia ſtatueretur: nec vero quòd omnes ſcientiæ
                <lb/>
              motum adhibeant, vel cogitando, vel ex motu ratiocinando, vel etiam ficto motu ad maiorem
                <lb/>
              explicationem, veluti mathematici, dum ex fluxu puncti lineam ex huius item fluxu ſuperfi­
                <lb/>
              ciem, & ex ſuperficiei fluxu corpus efformant. </s>
              <s>Neque hæc eò dicimus, quominus arbitremur
                <lb/>
              magnam quoque rationem mentis eſſe habendam: ſed, vt ſeligamus illud mentis iudicium de
                <lb/>
              rebus abſtruſis quas ſenſus attingere nequit, quod futurum ſit rectum. </s>
              <s>tale autem erit, ſi illa acci­
                <lb/>
              piat, quæ nihil euertant eorum, quæ per ſe & propriè ſentiuntur, hoc eſt in quorum ſenſione
                <lb/>
              nullus error committitur, quod tum euenit, cum omnia ritè diſpoſita ſunt, vt optimè ſenſio fiat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quod ſi minus liceat, vt inueſtigatione cęleſtium corporum,
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              locorum ignotorum, & ſubſtan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg78"/>
                <lb/>
              tiarum quæ ſunt liberę & ſolutæ à materia, quorum aliqua nullo pacto ſubiiciuntur ſenſibus; </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>