Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="10"/>
              eſſentiam rei cuiuſpiam reſpicere videatur; cùm etiam ab hac & ab illa, & re & mente ſeuocari
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg95"/>
                <lb/>
              poſsint. </s>
              <s>Oportet igitur vt accidentia ſint per ſe & hæc, vel ſint generis vel alicuius partis eius.
                <lb/>
              </s>
              <s>quanquam & valent ad hoc ſeparatim, vt ſenſus ad animal dignoſcendum; vel etiam coniun­
                <lb/>
              ctim plura, quæ aliquod commune præſentent,
                <foreign lang="grc">συνδρομήν</foreign>
              Græci vocant, ideſt concurſum; &
                <lb/>
              ſpeciatim medici ſigna habent, quæ pathognomonica appellant, quorum auxilio certa genera ve­
                <lb/>
              nantur: pluribus ſenſibus vnà de eadem re
                <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan>
              facientibus,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              neque vno ſufficiente, cùm ſin­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg96"/>
                <lb/>
              gula communius aliquod offerant. </s>
              <s>Proptereà, quanquam notitia ſubſtantiæ tempore acciden­
                <lb/>
              tis notitiæ præfertur; aut agitur de doctrina diſtincta, aut præcedere tempore accipiendum pri­
                <lb/>
              uatiuè quòd vnà, nec poſterius ſubſtantia noſcatur: nam ſiquid antecedit, tametſi non tempo­
                <lb/>
              re; id eſt, vt aiunt, inſtans naturæ: eſt enim accidens ratio per quam ſubſtantia recipitur à ſenſu.
                <lb/>
              </s>
              <s>Confert item accidens ad cognoſcendum quid eſt, quòd ex eius natura quę multiplex eſt, vel ma­
                <lb/>
              teriam, vel
                <foreign lang="grc">ἐξ ἀφαιρὲσεως</foreign>
              , vel etiam
                <foreign lang="grc">χωρικὴ</foreign>
              , nouimus eſſe triplex definitionum genus, quod
                <lb/>
              vteretur materia ſenſili, quòd materia intelligenda, vel abiiceret omnino materiam. </s>
              <s>Et hoc in
                <lb/>
              philoſophia Peripatetica tritiſsimum. </s>
              <s>Nam cùm ipſa ſit de rebus ſenſilibus principia ſenſilia
                <lb/>
              ſumere cogitur. </s>
              <s>At, inquies, materia prima ſenſilis non eſt: & tamen eſt principium rerum ſen­
                <lb/>
              ſilium. </s>
              <s>Conſueuerunt maiores noſtri reſpondere cauſſas accipi non omnes, ſed propinquas;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg97"/>
                <lb/>
              has enim ſolas eſſe ſenſiles, quippe quòd in ſingularibus proximè inſideant. </s>
              <s>At verò quod docet
                <lb/>
              aliquando philoſophus monet me, vt ſenſile communius accipiam, ac dicam ſenſile nonmodo
                <lb/>
              id quod ſenſui poteſt ſubiici, ſed quod quoquo pacto reſpicit materiam. </s>
              <s>Proptereà neque
                <lb/>
              Deus, cùm ſit auctor motus, effugit
                <expan abbr="hãc">hanc</expan>
              conſiderationem: hoc enim modo ſunt cauſſæ ſenſilium,
                <lb/>
              & cadunt in ſenſum; quia ſunt principia ſenſilium: vt quanuis per ſe non ſentiantur, quia fa­
                <lb/>
              ciant ſenſilia, ad ſenſilia referantur, vel vt ferrum, quo fit ſanitas, ad ſanitatem; vnde item ſa­
                <lb/>
              num vocatur. </s>
              <s>Et rerum quidem ſenſilium ſemper & propriè ſcientia ponitur vt ſubiecti: ho­
                <lb/>
              rum verò ſcientia propriè non eſt. </s>
              <s>itaque nec ea per ſe ſentiantur oportet; verum ſat eſt, vt ſen­
                <lb/>
              tiantur eo qui dictus eſt, modo: nec ob id tollitur quin rerum ſenſilium ſit ſcientia naturalis.
                <lb/>
              </s>
              <s>& talia ſunt etiam remotiſsima à ſingularibus, & vniuerſalia maximè, quod ſanè multi philoſo­
                <lb/>
              phi præſertim Platonici
                <expan abbr="neglexerũt">neglexerunt</expan>
              , quia numeros auctores rerum naturalium fecerint, vel Ideas
                <lb/>
              quas extra materiam eſſe voluere. </s>
              <s>Parum ab his abfuere Pythagorici. </s>
              <s>Nanque etſi numeros
                <lb/>
              accepere qui eſſet in ſenſilibus, & eos vt numero ſpectarunt, numerorum conditiones illis attri­
                <lb/>
              buentes,
                <expan abbr="eaſq́ue">eaſque</expan>
              ad res ſenſiles applicantes, neque illa obſeruarunt, quæ in numeris inſunt, qua­
                <lb/>
              tenus materia fundantur, quod eum facere oportebat, qui naturalis ſcientiæ principia veſtiga­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg98"/>
                <lb/>
              ret. </s>
              <s>Eiuſdem quoque notæ ſunt, qui puncta, plana, & figuras rerum naturalium principia po­
                <lb/>
              nunt, è quorum etiam numero fuit Plato, quanquam hi minus errarunt, quòd illa ſtatuerunt,
                <lb/>
              è quibus ratio probabilis reddi poſſet aliquorum, quæ conducerent ad motum. </s>
              <s>Ita eueniet, vt
                <lb/>
              in phyſicis demonſtrationibus componendis à primis vſque ad vltimas cauſſas procedere liceat,
                <lb/>
              & accipere item illa quæ ſunt nota natura & ſecundum rationem, non ſecundum ſenſum, & ea
                <lb/>
              tamen ſint principia ſenſilium, nec à phyſica methodo aliena. </s>
              <s>Neque enim ſine his vlla de­
                <lb/>
              monſtratio poteſt abſolui, ſeu prima ſint, ſeu poſtrema: ſiue in eadem ſerie cauſſarum, ſiue in
                <lb/>
              alia: habent nexum quendam inſolubilem & varia cauſſarum genera inter ſe & in eodem ordi­
                <lb/>
              ne, ex quo erumpit effectus, & cùm hic ſit ſingularis à ſingularis cauſſę ſocietate neutiquam di­
                <lb/>
              uelluntur, qualia verò ſint quibus principatus effectus ſit committendus non in omni cauſſarum
                <lb/>
              genere communis ratio fortè poterit aſsignari, primas in quibuſdam ferente cauſſa priore ſecun­
                <lb/>
              dum naturam, & remotiore, contrà in aliis. </s>
              <s>Sed hæc poſtea diſſerentur vberius. </s>
              <s>In his princi­
                <lb/>
              piis & illud numerabitur: Methodum imitari naturam quo ad eius fieri poteſt. </s>
              <s>Nam, ſi metho­
                <lb/>
              dus eſt ſcientia artificio tradita, ars verò naturam, quo ad poteſt imitatur, & inuenit quod ipſa de­
                <lb/>
              ſiderat, & ſequitur quod oſtendit, methodus quoque neceſſe eſt imitetur naturam, & eundem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg99"/>
                <lb/>
              progreſſum propemodum faciat. </s>
              <s>Itaque, veluti natura nihil fruſtra molitur, & niſi impediatur,
                <lb/>
              ad finem vſquam perducit, ac fine propoſito mox illa præparat, quibus fine ſuo commodè po­
                <lb/>
              tiatur; ſic ars omnia ſtruit ad vſus humanos, ac ſcopo conſtituto prius ordine diſponit deinceps
                <lb/>
              ea ſine quibus conſequentia non conſiſtunt. </s>
              <s>Ita reſoluendo, prius ab eo quod eſt primum in
                <lb/>
              optatis, ad ea ſine quibus hoc non exiſtit, mox componendo, ab eo ſine quo cætera non con­
                <lb/>
              ſtant, progreditur ad finem, eumque ordinem ſeruans nihil omittit, nil ſuperuacaneum, & inu­
                <lb/>
              tile machinatur. </s>
              <s>Eodem modo methodus ſcientia ſibi propoſita prius de principiis cogitat tan­
                <lb/>
              quam fundamentis: his ſuperſtruit demonſtrationes inſiſtens ea via qua res dilucidè explicari
                <lb/>
              queat, vt nihil inculcet inane, nihil redundans: neque ſic præcisè eloquatur, vt oratio pariat ob­
                <lb/>
              ſcuritatem, in id præcipuè collimans, vt auditoris habeat rationem, ad cuius ingenium & captum
                <lb/>
              ſingula referre ſtudet. </s>
              <s>Ad hæc mirificè confert ordo, cuius admonitu neceſſaria perſequitur:
                <lb/>
              vnde etiam ſicut in natura vnum quoddam eſt, quod caput eſt vniuerſi ordinis, & ex quo cętera
                <lb/>
              deriuantur: ſic in methodo ſolet eſſe vnum principium commune, quod reliquis omnibus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>