Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="52"/>
              Profectò ſi præſtantius eſt imperare, quàm ſeruire
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              & imperat ciuilis artes in ciuitate
                <expan abbr="cõſtituens">conſtituens</expan>
              ,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg486"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg487"/>
                <lb/>
              & ſingulis ciuibus ſua munera præſcribens, necnon illa curans quæ pertinent ad
                <expan abbr="philoſophiã">philoſophiam</expan>
              , in­
                <lb/>
              ſtituens quas ſcientias in ciuitate, & quouſque ciues eas recepturi ſint. </s>
              <s>
                <expan abbr="prudentisq́">prudentisque</expan>
              . </s>
              <s>officium eſt
                <lb/>
              ſancire & decernere
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quaſcunque ſcientias vir ciuilis admittit in Repub. manifeſtum eſt ciuilem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg488"/>
                <lb/>
              omnibus aliis facultatibus & ſcientiis eſſe præponendam. </s>
              <s>Attamen, ſi vera ſunt Ariſtotelis docu­
                <lb/>
              menta, vt de facultatibus ex functione ſit iudicandum, & de functione ex rebus obiectis, aliter ſen­
                <lb/>
              tire oportet. </s>
              <s>Nam contemplatio rerum æternarum eſt, formarum & mentium, quæ ab omni
                <lb/>
              materiæ concretione liberæ ſunt, vnde omnis imperfectio deriuatur, omnia verò per ſeipſa pul­
                <lb/>
              cherrima & honeſtiſsima habentur. </s>
              <s>Et contemplatio ipſa per ſeſe munus eſt præſtantiſsimum,
                <lb/>
              cùm ſit bonum continuum. </s>
              <s>neque enim requirit inſtrumenta corporea, aut parum admodum,
                <lb/>
              ex quorum vſu defatigatio naſcitur, eadem quoque æterna eſt, cùm reſpiciat obiecta, nulla habi­
                <lb/>
              ta ratione materiæ ſenſilis, vnde omnis mutatio naſci ſolet. </s>
              <s>& cùm res neceſſarias contemplatio
                <lb/>
              tractet, miras affert voluptates, nanque in eo poſita eſt voluptas, vt expleatur deſiderium, & ita
                <lb/>
              ſedetur, vbi fine potitum fuerit, at tùm maximè noſtra mens ſedatur, vbi rem ſic eſſe nouit, vt ali­
                <lb/>
              ter ſe habere non poſsit; id quod ſola contemplatio præſtat, officia verò ciuilis ſemper laborioſa
                <lb/>
              ſunt, de fine ſemper anxia, quia facilè mutatur; itaque ſemper cogitant, & quid agendum ſit aſsi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg489"/>
                <lb/>
              duè conſultant. </s>
              <s>Contemplatio in ſeipſa ſpem omnem ſui repoſitam habet, auxilia reſpuit, in ſo­
                <lb/>
              litudine exerceri poteſt. </s>
              <s>Proinde Scipio nunquam ſe minus ſolum quàm cùm ſolus eſſet, eſſe di­
                <lb/>
              cebat. </s>
              <s>Tùm etiam propter ſe expetitur & libera eſt. </s>
              <s>cęterarum functionum alius eſt finis. </s>
              <s>
                <expan abbr="Demũ">Demum</expan>
                <lb/>
              nulla actio ſiue effectio poteſt exhiberi, niſi contemplatio præcedat, quę quid agendum, quomo­
                <lb/>
              doúe agendum ſit, dictatur. </s>
              <s>Conuerte te nunc, quæſo ad actionem. </s>
              <s>hæc, vt dictum eſt, auxilium
                <lb/>
              contemplationis implorat, aliud ex ſeipſa producit, vt ex fortitudine pacem, virtus indiget exter­
                <lb/>
              nis. </s>
              <s>nam liberati ad largiendum pecuniis opus eſt. </s>
              <s>iuſto ad pręſtandam iuſtitiam ſatellitibus forti
                <lb/>
              viribus & armis. </s>
              <s>eadem ſedat animi perturbationes; tranquilla autem mens optimè ſpeculatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Actio reſpicit hominem quatenus humana conſtat natura: contemplatio beatarum mentium
                <lb/>
              munus eſt & hominis, quà partem propè diuinam in ſeipſo continet. </s>
              <s>Quanto igitur Deus homi­
                <lb/>
              ni præſtat; tanto quoque actioni contemplationem pręſtare putandum eſt. </s>
              <s>Etenim actio eſt fun­
                <lb/>
              ctio ſecundum virtutem moralem; atqui functio quæ ſecundum mores eſt, ad res pertinet huma­
                <lb/>
              nas. </s>
              <s>nam functio ſecundum fortitudinem & iuſtitiam,
                <expan abbr="cęterasq́">cęterasque</expan>
              . </s>
              <s>virtutes atque omnino quæ na­
                <lb/>
              ſcuntur ex prudentia ſpectant affectus internos, vel actus externos, quæ ſunt res humanæ. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg490"/>
                <lb/>
              cum virtutibus prudentia coniuncta eſt, cùm eius principia quæ ſunt fines humani boni conſe­
                <lb/>
              quendi proficiſcantur à virtutibus. </s>
              <s>Eæ verò ab ipſa prudentia ad bonum finem dirigantur: quan­
                <lb/>
              dò virtus efficit rectum propoſitum: prudentia verò vniuerſa regit quæ ad ipſum producunt, vt
                <lb/>
              quaſi clauum tenens virtutum moralium, ſecundum dirigat curſum, quo in optimum finem tan­
                <lb/>
              quam in portum ſecuriſsimum ferantur. </s>
              <s>Itaque tanta eſt cognatio prudentiæ cum virtutibus, vt
                <lb/>
              à ſe inuicem diuelli nequeant: proinde prudentia virtus eſt hominis propria. </s>
              <s>Huc accedit quòd
                <lb/>
              virtutes & prudentia ſunt compoſiti, quia pertinent ad illam animi facultatem, quæ poſita eſt in
                <lb/>
              ſenſibus, Deos autem quos
                <expan abbr="deridẽda">deridenda</expan>
              vetuſtas approbauit, ocioſos quidem eſſe velle
                <expan abbr="ineptiſsimũ">ineptiſsimum</expan>
                <lb/>
              ſed multò quoque abſurdius illis attribuere prudentiam quæ poſita eſt in delectu bonorum &
                <lb/>
              malorum; quibus mali nihil eſſe poteſt. </s>
              <s>quid item illis opus eſt ratiocinatione qua vtimur ad eam
                <lb/>
              rem, vt apertis obſcura aſſequamur. </s>
              <s>aut enim Deo nihil obſcurum eſſe poteſt, aut id ipſum non
                <lb/>
              curat. </s>
              <s>Quid iuſtitia, quę ſuum cuique tribuit, pertinet ad Deos? </s>
              <s>hominum enim ſocietas & com­
                <lb/>
              munitas iuſtitiam procreauit. </s>
              <s>Quo etiam pacto fortis Deus intelligetur? </s>
              <s>in dolore, an in labore,
                <lb/>
              an in periculo? </s>
              <s>quorum Deum nihil attingit. </s>
              <s>Quis erit locus in cęlo temperantiæ,
                <expan abbr="fineq́ue">fineque</expan>
              etiam
                <lb/>
              voluptatibus obſcœnis ibi eſt locus? </s>
              <s>niſi ea dicamus & ſtultiſsimè credamus quę plena ſunt futili­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg491"/>
                <lb/>
              tatis
                <expan abbr="ſummęq́">ſummęque</expan>
              . </s>
              <s>leuitatis, ætates, veſtitus, ornatus, coniugia, cognationes, cupiditates, ægritudines,
                <lb/>
              iracundias, bella, prælia, vel quòd duos exercitus
                <expan abbr="cõtrarios">contrarios</expan>
              , vt apud
                <expan abbr="Homerũ">Homerum</expan>
              , alij dij ex alia parte
                <lb/>
              defenderent, vel quòd cum Titanis aut gigantibus propria bella geſſerunt. </s>
              <s>Quid illud quòd</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg470"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg471"/>
              c 6. Met.
                <lb/>
              T. 4.
                <lb/>
                <lb/>
              Met. ſum.
                <lb/>
              </s>
              <s>3. c. 2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg472"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg473"/>
              a 3. de An.
                <lb/>
              lib. de mo­
                <lb/>
              tu an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg474"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg475"/>
              b 10. Met.
                <lb/>
              T. vlt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg476"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg477"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg478"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg479"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg480"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg481"/>
              a Gal. lib.
                <lb/>
              </s>
              <s>de part. ar.
                <lb/>
              </s>
              <s>med.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg482"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg483"/>
              b 3. Top.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg484"/>
              c 4. de par.
                <lb/>
              </s>
              <s>an. c. 10.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg485"/>
              d 1. Rhet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg486"/>
              a 1. Eth. c.
                <lb/>
                <lb/>
              2. 6. Eth. c.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg487"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg488"/>
              b 1. Pol.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg489"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg490"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg491"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Sæpe etiam Iuno maxima cęli colûm.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Coniugis in culpa flagrauit quotidiana</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Noſcens omniuoli plurima furta Iouis?</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Et Mercurius, cuius obſcœnius excitata natura traditur, quòd aſpectu Proſerpinæ commotus
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s>& ea quæ de Vulcano Vergilius</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Optatos amplexus,
                <expan abbr="placidumq́">placidumque</expan>
              . </s>
              <s>petiuit</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Coniugis infuſus. </s>
              <s>gremio per membra ſoporem.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Iam verò dij abſciſsi, exoleti, verſipelles, fures, in vinculis habiti, fulminibus appetiti, vulnera­
                <lb/>
              ti, qui dies ſupremos obierint,
                <expan abbr="terrenasq́">terrenasque</expan>
              . </s>
              <s>ſepulturas meruerint, omnes ſtultitię terminos ſuperat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Saturnus item cum obunca falce cuſtos ruris, vt aliquis ramorum
                <expan abbr="luxuriantiũ">luxuriantium</expan>
              tonſor;
                <expan abbr="">cum</expan>
              petaſo
                <lb/>
              gnatus Maię,
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              vias aggredi pręparet; &
                <expan abbr="ſolẽ">ſolem</expan>
                <expan abbr="puluerẽq́">puluerenque</expan>
              . </s>
              <s>declinet,
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              priuatus
                <foreign lang="grc">ἀργειφόντης</foreign>
              . </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>