1
ſioni motus quiſquam contrarius eſſe potest. Neque enim motus rectus conuerſioni contrarius eſt: ob eamque.
cauſſam, neque conuerſio recto: commeant enim. Nam ſiquis motus foret conuerſioni contrarius; is
ſanè rectus eſſet: at rectus non eſt: neque conuerſio igitur. Connexum fidem ſuam aſſequitur à natura
ſpatij, ſuper quo fit motus: etenim ſpatia hæc contrarias formas obtinere videntur: & motus igitur,
qui in his ſpatiis obeuntur, erunt contrarij. contrarias autem formas eſſe talium linearum ſic probat Ari
ſtoteles: ſiquidem, in circulo duo ſunt, quæ ſecum pugnare cenſeantur, concauum & conuexum: non
poſſunt verò hæc ſtare ſimul cum recto, cùm hæc vndecunque inflexa ſint; linea autem recta nulla ex
parte: concauum igitur, & conuexum lineæ rectæ opponuntur: verùm circulus è concauo & conuexo
conflatur: maximè igitur opponitur lineę rectæ. quare etiam motus rectus erit conuerſioni maximè
contrarius: hic tamen non eſt: quandò motuum repugnantia ſumitur à repugnantia terminorum:
atqui locus ſuperior inferiori, nec alius vllus locus opponitur: aſcenſus igitur deſcenſui contrarius eſt:
nec alius quiſquam motus. Quoniam verò in hac ratione conſtruenda Ariſt. vſus ea voce μάλιστα ſu
ſpicionem iniecit, ne fortè loco dialectico occupato rem tanti momenti ſuper qua æternitas cæli ſtrue
retur, topicè tractarit; occaſionem præbuit eius interpretibus aliqua aduertendi. neque item à nobis exi
ſtimatus eſt dignus, qui prætereatur, in quo etiam Simplicius tanquam à difficultate oppreſſus de acceptis
hęſitarit; vtrùm .ſ. hęc ratio foret à maiori, quemadmodum cenſuit Alexander; an ſit demonſtratio ne
gans: proptereà quòd Ariſt. non pronunciarit μᾶλλον: nanque huic opponitur τὸ ἧττον. ei verò, quod
eſt maximè, nihil opponitur: quanquam & ipſe vt tueretur Alexandrum, adiecit etiam μάλιστα accipi,
vt oppoſitum eius, quod eſt, nullo modo, ex quo item hæc ratio referri poſſet ad genus eorum quæ ſunt
à comparatis. Nam lego apud quoſdam eam abſolutam demonſtrationem putari; neque illi officere, ſi à con
muni loco ducatur: quoniam proprius reddi potest, & contractus ad certum ſubiectum efficit fidem quæ
demonſtrationi conueniat, & pariat ſcientiam. Sed tamen, vt explicem animi mei ſenſum, non puto
ego, tametſi quædam loca propria reddi poſſunt, & in propoſitiones conuerti; ita vt tanquam ſyllogiſmi
partes aſſumantur; hunc noſtrum in huiuſmodi poſſe numerari. Prætereà proprium in demonſtratio
ne, non ſic accipitur, quia propoſitio fiat; nec quae ſit ex inhęrentibus ſimpliciter, ſed ex iis quæ per ſe ſunt,
& vinculum definitionis continent: doceant igitur, quemadmodum ab intimis rei principiis ea propo
ſitio petatur: nihil enim complectitur quod per ſe ſit. Idcirco aut ita dicendum; nihil referre, quemad
modum accipiatur illud coniunctum. quae in eo nulla fides poſita ſit, neque demonſtratiua, neque dialectica;
ſed in probatione aſſumpti: quare etiam concludi ratio potuiſſet hoc modo. Motuum repugnantia petitur
à terminis oppoſitis, ſed quantum ſpectat ad terminos, rectus recto, non autem conuerſioni opponitur.
Aut ſi progreſſus eius rationis, & vis illius loci perſpiciatur: apparebit allatum fuiſſe potius ab Ariſt.
ad confirmationem partis oppoſitæ noſtri problematis. habetur enim fides eius, quòd motus rectus ſit con
uerſioni contrarius, quę ſanè topiça eſt. poſteà verò fides adſcribatur alterius oppoſiti quę ſcientiam faciat.
Nec mirum cum exercendi ingenij, ac veritatis inueniendæ gratia ſępe ſoleat Ariſtoteles: ponere qua
ſi conflictum rationum certarum & probabilium. quapropter hæc diſtributio præſtaret omnibus mea qui
dem ſoina, ſi ductum huiu ſce rationis in argumenta duo partiremur; quorum primum topicum foret eo vſque.
“Qui autem ſuper recta, atque alterum demonſtratiuum in iis quæ ſequuntur; quaſi illa coniunctio ſit ad
uerſatiua; ducitur verò à principiis propriis huius methodi, nempe ab oppoſitione terminorum.” Hunc
rationum ductum agnouit item Auerroës a qui dixit ex hoc manifeſtè ſequi, conuerſionem motui recto
non eſſe contrariam: nam ſi aſcenſus & deſcenſus propter terminos contrarij ſunt, cùm motus cœleſtis
non ſit ad terminos eoſdem; non potest igitur vllo modo eſſe recto contrarius. Confirmat etiam propo
ſitum à natura contrariorum; ſiquidem ea inter ſe afficiunt & deſtruunt. ſi ergo cœlum pugnaret cum
elementis; certè propter eius immenſam vaſtitatem factum iam eſſet, vt inane foret apud nos omnibus ele
mentis iam in ſubſtantiam cœli conuerſis: cùm tamen tantum abſit, vt cœlum deſtruat, vt potius conſer
uet: quinimmo ipſius motu ceſſante neceſſariò quoque omnium generatio finiretur. Neque obſtat, ſi oppo
nas Auerroi, quia ſi motuum repugnantia à locorum, terminorumque. repugnantia ſumatur, eadem via
concludere licebit igni cęlum fore contrarium dicam enim. Motus contrarij ſunt ad loca contraria;
huiuſmodi verò ſunt motus ignis & cœli: quapropter opponuntur. Si ergo vera ſunt ea quæ teſtatur
Ariſt. ex repugnantia motuum fieri coniecturam de repugnantia ſubſtantiæ; planum eſt, quòd ignis & cę
lum contraria eſſe concludentur: ſiquidem à centro, & ad centrum loca ſunt, motuſque. contrarij, ſed ignis
moueatur à centro, ad centrum verò cœlum. Tum etiam quia nullus ortus ſine interitu: ſi ergo cœ
lum generat; idem quoque corrumpit. Nam quantum certè ad primum pertinet, etſi audiuimus quoſ
dam fateri motus ſpecificari à terminis, quomodocunque parentur, & ab illis motum præfiniri ſemper, &
denominari, & quomodocunque oppoſitos aſſequi contingat ab illis varietatem ſumi, ſed in motu recto
duntaxat; neutiquam mihi arridet hæc ſententia: primùm, quae vniuersè pronunciatum eſt ab Ariſt. motus à ter
mino ſpecificari. Deinde obſeruamus eius progreſſum in toto volumine de cœlo, quia cùm Ariſt. in
uenire vellet numerum corporum ſimplicium ex ſuis motib. eos item per terminos ſeparauit, & dixit
à medio, ad medium, & circum medium: quare etiam ſub hac propoſitione motus cœleſtis, & ipſa demum
conuerſio comprehenditur. Ac nos anteà docuimus, cùm à centro terræ mouetur aqua ad aëris ſuper
ficiem, illum eſſe aſcenſum, vbi de ſphęra ignis eodem agatur, eſſe deſcenſum. Proptereà manentes in
eodem propoſito, nimirùm quòd tria motum internè conſtituant, ſubiectum .ſ. & termini vtrique; nega
mus centrum eſſe eodem modo terminum grauium quę igni opponuntur, & cęli. eſt enim grauium, vt àd què;
cœli verò, vt circum quem; hoc eſt, ſimul à quo, & ad quem, veluti poſthac explicabitur. Addo etiam
ſioni motus quiſquam contrarius eſſe potest. Neque enim motus rectus conuerſioni contrarius eſt: ob eamque.
cauſſam, neque conuerſio recto: commeant enim. Nam ſiquis motus foret conuerſioni contrarius; is
ſanè rectus eſſet: at rectus non eſt: neque conuerſio igitur. Connexum fidem ſuam aſſequitur à natura
ſpatij, ſuper quo fit motus: etenim ſpatia hæc contrarias formas obtinere videntur: & motus igitur,
qui in his ſpatiis obeuntur, erunt contrarij. contrarias autem formas eſſe talium linearum ſic probat Ari
ſtoteles: ſiquidem, in circulo duo ſunt, quæ ſecum pugnare cenſeantur, concauum & conuexum: non
poſſunt verò hæc ſtare ſimul cum recto, cùm hæc vndecunque inflexa ſint; linea autem recta nulla ex
parte: concauum igitur, & conuexum lineæ rectæ opponuntur: verùm circulus è concauo & conuexo
conflatur: maximè igitur opponitur lineę rectæ. quare etiam motus rectus erit conuerſioni maximè
contrarius: hic tamen non eſt: quandò motuum repugnantia ſumitur à repugnantia terminorum:
atqui locus ſuperior inferiori, nec alius vllus locus opponitur: aſcenſus igitur deſcenſui contrarius eſt:
nec alius quiſquam motus. Quoniam verò in hac ratione conſtruenda Ariſt. vſus ea voce μάλιστα ſu
ſpicionem iniecit, ne fortè loco dialectico occupato rem tanti momenti ſuper qua æternitas cæli ſtrue
retur, topicè tractarit; occaſionem præbuit eius interpretibus aliqua aduertendi. neque item à nobis exi
ſtimatus eſt dignus, qui prætereatur, in quo etiam Simplicius tanquam à difficultate oppreſſus de acceptis
hęſitarit; vtrùm .ſ. hęc ratio foret à maiori, quemadmodum cenſuit Alexander; an ſit demonſtratio ne
gans: proptereà quòd Ariſt. non pronunciarit μᾶλλον: nanque huic opponitur τὸ ἧττον. ei verò, quod
eſt maximè, nihil opponitur: quanquam & ipſe vt tueretur Alexandrum, adiecit etiam μάλιστα accipi,
vt oppoſitum eius, quod eſt, nullo modo, ex quo item hæc ratio referri poſſet ad genus eorum quæ ſunt
à comparatis. Nam lego apud quoſdam eam abſolutam demonſtrationem putari; neque illi officere, ſi à con
muni loco ducatur: quoniam proprius reddi potest, & contractus ad certum ſubiectum efficit fidem quæ
demonſtrationi conueniat, & pariat ſcientiam. Sed tamen, vt explicem animi mei ſenſum, non puto
ego, tametſi quædam loca propria reddi poſſunt, & in propoſitiones conuerti; ita vt tanquam ſyllogiſmi
partes aſſumantur; hunc noſtrum in huiuſmodi poſſe numerari. Prætereà proprium in demonſtratio
ne, non ſic accipitur, quia propoſitio fiat; nec quae ſit ex inhęrentibus ſimpliciter, ſed ex iis quæ per ſe ſunt,
& vinculum definitionis continent: doceant igitur, quemadmodum ab intimis rei principiis ea propo
ſitio petatur: nihil enim complectitur quod per ſe ſit. Idcirco aut ita dicendum; nihil referre, quemad
modum accipiatur illud coniunctum. quae in eo nulla fides poſita ſit, neque demonſtratiua, neque dialectica;
ſed in probatione aſſumpti: quare etiam concludi ratio potuiſſet hoc modo. Motuum repugnantia petitur
à terminis oppoſitis, ſed quantum ſpectat ad terminos, rectus recto, non autem conuerſioni opponitur.
Aut ſi progreſſus eius rationis, & vis illius loci perſpiciatur: apparebit allatum fuiſſe potius ab Ariſt.
ad confirmationem partis oppoſitæ noſtri problematis. habetur enim fides eius, quòd motus rectus ſit con
uerſioni contrarius, quę ſanè topiça eſt. poſteà verò fides adſcribatur alterius oppoſiti quę ſcientiam faciat.
Nec mirum cum exercendi ingenij, ac veritatis inueniendæ gratia ſępe ſoleat Ariſtoteles: ponere qua
ſi conflictum rationum certarum & probabilium. quapropter hæc diſtributio præſtaret omnibus mea qui
dem ſoina, ſi ductum huiu ſce rationis in argumenta duo partiremur; quorum primum topicum foret eo vſque.
“Qui autem ſuper recta, atque alterum demonſtratiuum in iis quæ ſequuntur; quaſi illa coniunctio ſit ad
uerſatiua; ducitur verò à principiis propriis huius methodi, nempe ab oppoſitione terminorum.” Hunc
rationum ductum agnouit item Auerroës a qui dixit ex hoc manifeſtè ſequi, conuerſionem motui recto
non eſſe contrariam: nam ſi aſcenſus & deſcenſus propter terminos contrarij ſunt, cùm motus cœleſtis
non ſit ad terminos eoſdem; non potest igitur vllo modo eſſe recto contrarius. Confirmat etiam propo
ſitum à natura contrariorum; ſiquidem ea inter ſe afficiunt & deſtruunt. ſi ergo cœlum pugnaret cum
elementis; certè propter eius immenſam vaſtitatem factum iam eſſet, vt inane foret apud nos omnibus ele
mentis iam in ſubſtantiam cœli conuerſis: cùm tamen tantum abſit, vt cœlum deſtruat, vt potius conſer
uet: quinimmo ipſius motu ceſſante neceſſariò quoque omnium generatio finiretur. Neque obſtat, ſi oppo
nas Auerroi, quia ſi motuum repugnantia à locorum, terminorumque. repugnantia ſumatur, eadem via
concludere licebit igni cęlum fore contrarium dicam enim. Motus contrarij ſunt ad loca contraria;
huiuſmodi verò ſunt motus ignis & cœli: quapropter opponuntur. Si ergo vera ſunt ea quæ teſtatur
Ariſt. ex repugnantia motuum fieri coniecturam de repugnantia ſubſtantiæ; planum eſt, quòd ignis & cę
lum contraria eſſe concludentur: ſiquidem à centro, & ad centrum loca ſunt, motuſque. contrarij, ſed ignis
moueatur à centro, ad centrum verò cœlum. Tum etiam quia nullus ortus ſine interitu: ſi ergo cœ
lum generat; idem quoque corrumpit. Nam quantum certè ad primum pertinet, etſi audiuimus quoſ
dam fateri motus ſpecificari à terminis, quomodocunque parentur, & ab illis motum præfiniri ſemper, &
denominari, & quomodocunque oppoſitos aſſequi contingat ab illis varietatem ſumi, ſed in motu recto
duntaxat; neutiquam mihi arridet hæc ſententia: primùm, quae vniuersè pronunciatum eſt ab Ariſt. motus à ter
mino ſpecificari. Deinde obſeruamus eius progreſſum in toto volumine de cœlo, quia cùm Ariſt. in
uenire vellet numerum corporum ſimplicium ex ſuis motib. eos item per terminos ſeparauit, & dixit
à medio, ad medium, & circum medium: quare etiam ſub hac propoſitione motus cœleſtis, & ipſa demum
conuerſio comprehenditur. Ac nos anteà docuimus, cùm à centro terræ mouetur aqua ad aëris ſuper
ficiem, illum eſſe aſcenſum, vbi de ſphęra ignis eodem agatur, eſſe deſcenſum. Proptereà manentes in
eodem propoſito, nimirùm quòd tria motum internè conſtituant, ſubiectum .ſ. & termini vtrique; nega
mus centrum eſſe eodem modo terminum grauium quę igni opponuntur, & cęli. eſt enim grauium, vt àd què;
cœli verò, vt circum quem; hoc eſt, ſimul à quo, & ad quem, veluti poſthac explicabitur. Addo etiam