Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="86"/>
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
              verò hic
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              aſsignat
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ille verò
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              &
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              . </s>
              <s>ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <foreign lang="grc">λόγος & εῖδος. </foreign>
              </s>
              <s>
                <foreign lang="grc">ὁ μεν γάρ</foreign>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg764"/>
                <lb/>
                <foreign lang="grc">λόγος ὁ δὲ τοῦ πράγματος</foreign>
              . </s>
              <s>hęc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ratio .i. </s>
              <s>definitio,
                <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan>
              appetitus vltionis eſt ratio, hoc eſt, froma
                <lb/>
                <foreign lang="grc"> δὲ τοῦ πράγματος</foreign>
              , illa verò rei, i. </s>
              <s>illa definitio feruor ſanguinis qui
                <expan abbr="circũ">circum</expan>
              cor, aut calidi eſt rei quod
                <lb/>
              eſt
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              ,
                <expan abbr="">nam</expan>
              quod exiſtit actu eſt: atqui
                <expan abbr="">non</expan>
              forma extra
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , ſed in materia; hoc verò
                <expan abbr="">iam</expan>
              eſt
                <expan abbr="cõ-poſitum">con­
                  <lb/>
                poſitum</expan>
              . </s>
              <s>oportet
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſſe
                <expan abbr="hãc">hanc</expan>
              in tali materia, ſi exiſtet, vt in ędificio ratio talis eſſe poterit, quae eſt
                <expan abbr="integu-mentũ">integu­
                  <lb/>
                mentum</expan>
              , quod prohibet
                <expan abbr="noxã">noxam</expan>
              quę infertur à ventis, & imbribus & ęſtib. Hic verò .ſ. </s>
              <s>definiens dicet lapi­
                <lb/>
              des, & lateres, & ligna: alter
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              in his
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
              gratia.
                <foreign lang="grc">Τις οῦν ὁ φυσἰκὺς τοῦτων</foreign>
              ; Quis
                <expan abbr="igit̃">igitur</expan>
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
              na­
                <lb/>
              turalis? </s>
              <s>En tibi Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="dubitantẽ">dubitantem</expan>
              ,
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="aſſerentẽ">aſſerentem</expan>
                <expan abbr="dialecticũ">dialecticum</expan>
              definite per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              . </s>
              <s>Nunquid ilie qui
                <expan abbr="circũ">circum</expan>
                <expan abbr="ma-teriã">ma­
                  <lb/>
                teriam</expan>
              ,
                <expan abbr="rõnẽ">rationem</expan>
              verò
                <expan abbr="ignorãs">ignorans</expan>
              , an qui per
                <expan abbr="rõnẽ">rationem</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              ; an potius qui ex vtriſque? </s>
              <s>Vbi
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              videre potes ab Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>nihil eſſe
                <expan abbr="aſſertũ">aſſertum</expan>
              , quae definitio p
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſit naturalis. </s>
              <s>Rurſus interrogat
                <foreign lang="grc">ἐχθ́νων δέ τὴτις ἑχατεζος</foreign>
              ;
                <lb/>
              ideſt,
                <expan abbr="vterq;">vterque</expan>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
                <expan abbr="illorũ">illorum</expan>
              quis erit? </s>
              <s>i. qui aut per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              , aut per
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              definiet; phyſicus'ne
                <lb/>
              an dialecticus; an alius
                <expan abbr="quiſpiã">quiſpiam</expan>
              pręter hos? </s>
              <s>quę verba
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              relata ſunt ab interpretibus ad
                <foreign lang="grc">λὁγον</foreign>
              , vt ſi
                <lb/>
                <expan abbr="ſermonẽ">ſermonem</expan>
              dixeris
                <expan abbr="explicantẽ">explicantem</expan>
              quid eſt;
                <expan abbr="">cum</expan>
                <expan abbr="referẽda">referenda</expan>
              ſint ad
                <foreign lang="grc">τὸν ὁζιξον
                  <gap/>
                α</foreign>
              . </s>
              <s>& ſimilitudo generis in cauſſa
                <lb/>
              fuit erroris. </s>
              <s>
                <expan abbr="Rñdet">Respondet</expan>
                <expan abbr="cõſtituta">conſtituta</expan>
              diſtinctione
                <expan abbr="ſcientiarũ">ſcientiarum</expan>
              , quae
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              eſt de rebus in materia, quatenus
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              ;
                <lb/>
              alia de reb.
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſunt in materia
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ,
                <expan abbr="">tantum</expan>
              , non quoad ſunt in materia, tertia quę de ſeparatis à materia:
                <lb/>
                <expan abbr="itaq;">itaque</expan>
              inquit. </s>
              <s>An
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt aliquis qui verſetur in materiæ paſsionib.
                <expan abbr="">quae</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              ſunt ſeparabiles
                <foreign lang="grc">μη δ' ἧχωριστὰ</foreign>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>i. </s>
              <s>quatenus
                <expan abbr="">non</expan>
              ſunt ſeparabiles; ſed phyſicus de
                <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan>
                <expan abbr="quęcũq;">quęcunque</expan>
              talis ſunt corporis, &
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              materiæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg765"/>
                <lb/>
              opera, & paſsiones. </s>
              <s>
                <expan abbr="quęcunq;">quęcunque</expan>
              verò
                <expan abbr="">non</expan>
              fuerint eiuſmodi, alius; & de
                <expan abbr="quibuſdã">quibuſdam</expan>
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              artifex, ſi euene­
                <lb/>
              rit, i. </s>
              <s>fortè, vt faber, aut medicus. </s>
              <s>
                <expan abbr="">Nam</expan>
              faber de naturalibus
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              , non vt naturalia ſunt agit, vt qui de ma­
                <lb/>
              chinis: etenim aliqua de mathematicis aſſumit; & fortè medicus,
                <expan abbr="">dum</expan>
              tractat vulnera circularia,
                <expan abbr="tũc">tunc</expan>
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <lb/>
              ad
                <expan abbr="geometrã">geometram</expan>
              confugit. </s>
              <s>Reliqua ſunt perſpicua. </s>
              <s>Ex qua interpretatione, qua nulla
                <expan abbr="">cum</expan>
              verbis Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="cõ-gruit">con­
                  <lb/>
                gruit</expan>
              magis; optimè cernis nihil ab Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="conſtitutũ">conſtitutum</expan>
              de definitione dialectica, & hinc
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
                <expan abbr="Latinorũ">Latinorum</expan>
                <lb/>
              nugas atque dubitationes proſterni, & profligari. </s>
              <s>Sic igitur conſideratio
                <expan abbr="formarũ">formarum</expan>
              in materia ſenſili,
                <lb/>
              quatenus
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              , vniuerſa eſt phyſica, ex quo definitiones
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              naturales abſolutæ ex materia conſta­
                <lb/>
              bunt, & illa,
                <expan abbr="vbicunq;">vbicunque</expan>
              facta fuerit intelligenda, hoc eſt, à
                <expan abbr="cõditionib">conditionib</expan>
              . </s>
              <s>indiuidui ſecreta, quę toto prior
                <lb/>
              erit, formæ pars erit & quiditatis naturalis; quae ab eo forma nequeat,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              cogitationis virtute di­
                <lb/>
              uelli. </s>
              <s>
                <expan abbr="p̃p̃eà">Propterea</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              male Lat. 1. de ortu diuiſerunt partes in materiales,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              formales has, quae formę partes
                <lb/>
              eſſe
                <expan abbr="cenſerẽt">cenſerent</expan>
              , illas quae ſolius materiæ
                <expan abbr="vicẽ">vicem</expan>
                <expan abbr="ſuſtinerẽt">ſuſtinerent</expan>
              . </s>
              <s>Et illæ materia à Philoſopho propriè nuncupatę,
                <lb/>
              &
                <expan abbr="">cum</expan>
              docuerit partes eſſe rei quæ
                <expan abbr="definiẽda">definienda</expan>
              eſt, & definitionem docere ſanè quid eſt
                <expan abbr="cõpoſitũ">compoſitum</expan>
              ex ea
                <lb/>
              materia in qua actu forma conſiſtit, ſed
                <expan abbr="euolutionẽ">euolutionem</expan>
              eius quod à tali materia ſecretum eſt quod eſt
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              àc
                <lb/>
              quiditas quæ eſt ex forma; monuit hæc
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
                <expan abbr="ſecũ">ſecum</expan>
                <expan abbr="cõgruere">congruere</expan>
              partes rei, partes definitionis,
                <expan abbr="rõnis">rationis</expan>
              , quidi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg766"/>
                <lb/>
              tatis, ac formę:
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
                <expan abbr="p̃p̃eà">propterea</expan>
                <expan abbr="">tantum</expan>
                <expan abbr="ſequit̃">ſequitur</expan>
              has eſſe formas & quid eſt:
                <expan abbr="">nam</expan>
              quiditas & forma ſunt indiuidua
                <lb/>
              & tota formaliter, vt
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              partes
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
              eſſe quę ſunt materia per ſeipſas, vti partes domus
                <expan abbr="">quae</expan>
                <lb/>
              ſeparatę
                <expan abbr="">non</expan>
              ſunt domus, ſed partes & materia. </s>
              <s>Reſtat nunc vt nonnullus
                <expan abbr="antagoniſtarũ">antagoniſtarum</expan>
                <expan abbr="rõnes">rationes</expan>
              diſſol­
                <lb/>
              uamus, ſiquid fallacię
                <expan abbr="cõtinent">continent</expan>
              ,
                <expan abbr="">quae</expan>
              è noſtris dictis ſeorſum ſit
                <expan abbr="indicãda">indicanda</expan>
              . </s>
              <s>Occurrit
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              nobis Auerroës
                <lb/>
                <expan abbr="inquiẽs">inquiens</expan>
              ,
                <expan abbr="hoĩs">hominis</expan>
                <expan abbr="quiditatẽ">quiditatem</expan>
              eſſe
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              vno modo,
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              verò alio modo; eſſe
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              , i. </s>
              <s>
                <expan abbr="for-mã">for­
                  <lb/>
                mam</expan>
                <expan abbr="hoĩs">hominis</expan>
              , non eſſe
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              , qui eſt
                <expan abbr="cõgregatus">congregatus</expan>
              ex materia & forma, quæ
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ſunt Ariſt. </s>
              <s>ipſius dicta; ex
                <lb/>
              quib. apparet
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              eſſe
                <expan abbr="hoĩs">hominis</expan>
                <expan abbr="quiditatẽ">quiditatem</expan>
              ,
                <expan abbr="neutiq̃">neutiquam</expan>
              verò
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              . </s>
              <s>Et verò id
                <expan abbr="aſſeueratũ">aſſeueratum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Sed me­
                <lb/>
              miniſſe oportet,
                <expan abbr="duplicẽ">duplicem</expan>
              nobis
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              offerri
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
                <expan abbr="vniuerſalẽ">vniuerſalem</expan>
                <expan abbr="collectũ">collectum</expan>
              ex hiſce ſingularib. in quo,
                <lb/>
              vel vt rectius
                <expan abbr="dicã">dicam</expan>
              , in notione cuius continetur
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              materies in qua ſubſiſtit actu forma quippe car­
                <lb/>
              nes, & oſſa, quę toto poſterior eſt;
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              verò, qui eſt homo
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              officio ſeparatus ab hac materia,
                <lb/>
              ſola ea reſeruata, ſine qua forma
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              nec eſſe neque cogitari, vt corpus
                <expan abbr="organicũ">organicum</expan>
              , qui eſt alius ab
                <lb/>
                <expan abbr="hoĩe">homine</expan>
              illo primo, & eſt
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              , atque eſſentia & quiditas ac forma quę definitione euoluitur: atqui
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
                <lb/>
              pars eſt ea materia, quę toto prior eſt;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="cõprehenditur">comprehenditur</expan>
              à forma, vt
                <expan abbr="quicũque">quicunque</expan>
              dicit
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              ſignificet vnà tale materię genus. </s>
              <s>
                <expan abbr="veruntñ">veruntamen</expan>
              definitur ille primus homo, quia primò nobis obiicitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg767"/>
                <lb/>
              & nos cupimus noſſe quid eſt: ergo eius eſt definitio, ſed per
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              explicatur alter ille homo
                <lb/>
              qui pars eſt huius: nanque hic ex materia conſtat quę toto poſterior eſt, & infinita, ille verò eſt for­
                <lb/>
              ma ipſa & quiditas cuius
                <expan abbr="">cum</expan>
              pars ſit materia toto prior, ergo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              per tale materiæ genus
                <expan abbr="explicat̃">explicatur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Igitur quiditas
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt homo ille primus, ſed hic poſterior, ille habet
                <expan abbr="quiditatẽ">quiditatem</expan>
              & in eo materia toto
                <lb/>
              poſterior ſumitur quę excluditur quiditate: altera
                <expan abbr="">cum</expan>
              forma, vtpotè pars formę
                <expan abbr="numerat̃">numeratur</expan>
              . </s>
              <s>Hęc pars,
                <lb/>
                <expan abbr="">cum</expan>
              toto prior ſit, à poſteriore ſeuocari poteſt; itaque ſine forma concipitur; at ſine ipſa forma nullo
                <lb/>
              modo cogitatione
                <expan abbr="cõprehenditur">comprehenditur</expan>
              . </s>
              <s>ex quo efficitur, vt per ſeipſam abſoluat
                <expan abbr="qõnem">quaestionem</expan>
              , ex quo res eſt,
                <expan abbr="">quae</expan>
                <lb/>
              reſoluitur in
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ; vt ſi quęratur ex quo
                <expan abbr="animãs">animans</expan>
              exiſtat, dicam ex corpore difformi, ſed
                <expan abbr="">cum</expan>
              quę­
                <lb/>
              ritur quid, quod reſoluitur in
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              ,
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſit eius pars,
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="">cum</expan>
              forma
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              , nec ab eo materię genere
                <lb/>
                <expan abbr="ſeparat̃">ſeparatur</expan>
              in ſolutione
                <expan abbr="qõnis">quaestionis</expan>
              . </s>
              <s>animans
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              i. quod
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex
                <expan abbr="aĩo">animo</expan>
              qui eſt actus eiuſmodi corporis. </s>
              <s>Hinc noto
                <lb/>
                <expan abbr="qõnẽ">quaestionem</expan>
              de materia
                <expan abbr="p̃cedere">procedere</expan>
                <expan abbr="qõni">quaestioni</expan>
              de forma
                <expan abbr="tp̃e">tempore</expan>
              & origine,
                <expan abbr="">tum</expan>
              quae à forma
                <expan abbr="ſegregat̃">ſegregatur</expan>
              ,
                <expan abbr="">tum</expan>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              quae eſt in genera­
                <lb/>
              tione,
                <expan abbr="">cum</expan>
              forma abſit, & ea præſente motui terminus imponatur: neque
                <expan abbr="">tantum</expan>
              ſimpliciter, quòd forma
                <lb/>
              & actus natura poteſtati
                <expan abbr="formęq́">formęque</expan>
              . </s>
              <s>pręcedunt. </s>
              <s>Quæ verò opponit Achillinus, de illa materia dantur
                <lb/>
              quæ poſterior eſt toto: hęc enim non eſt pars quiditatis, ſed pars ſubſtantię compoſitę, & vehicu­
                <lb/>
              lum quiditatis; de illa quæ toto prior eſt, hęc nos aſſerimus eſſe partem quiditatis & formę, & </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>