1nihil eſt commune vniuocum, ente .ſ. & non ente ſecundum rem verò oppoſita poſitiuè: nanque tali
quodam oppoſito ſemper priuatio nititur, ea verò ſemper ſunt aut in eodem genere, aut diuer
ſorum generum, aut ipſa diuerſa genera, ſemper tamen in eodem prædicamento. illa nos hic
accipimus, quæ ſunt prima ſecundum rationem, quæ duo in vnoquoque genere prima defendi
mus: & cùm genus, vel vt prædicatum in quid, vel vt ſubiectum conſiderari poſsit, cùm ex illis
item duplex contrariorum genus exiſtat; a ex primo quod appellatur ſecundum formam, expo
ſteriore quod ſecundum materiam; hoc quidem quod præſefert aliquam viciſsitudinem, illud
verò immutabile: & ſecundum rationem quoque in vtroque prima contraria formam, & pri
uationem eſſe dicimus, cùm ſecundum rem multa ipſorum paria poſsint exiſtere. hinc eiuſdem
generis multæ oppoſitæ differentiæ quarum nullus eſt ordo; b veruntamen omnes reſoluuntur
in contradictionem, vel oppoſitionem habitus & priuationis, vt rationis particeps, & brutum,
in brutum, & non brutum, rationis particeps, & non. Ob eamque rem acceptum eſt ſine pro
batione ab Ariſtotele. In vno genere vnum eſſe par contrariorum primum. Hæc, tametſi pri
mum reſpiciunt genus, quod prędicatur, ſiue pertinent ad genus, quod eſt vt ſubiectum & ma
teria; reſpiciunt quoque facultates, vt ſcientiam & medicinam; quòd ea ſit obiecti cuiuſpiam,
in quo contraria exiſtunt: nimirum corporis humani, quod capax eſt bonæ malęque. valetudinis.
Vnum verò contraria non eſſe docemur ex vi terminorum: ſiquidem contraria contineant ha
bitudinem quæ non conſiſtit in vno: non eſſe verò plura quàm duo ratio conuincit & ſi obijci
tur virtus & medium quæ duobus vitijs & extremis aduerſantur: nam contrarietas, vt ſic dixe
rim, eſt maxima differentia; ſi maxima perfecta, ſi perfecta finita: quapropter extra illam nihil
accipi poteſt. Ergo duo ſunt ſolum ipſa contraria; aliter vltra extremum aliquid eſſet. Etenim
cogitare oportet contraria continere ſpatium quoddam: veluti terminos, quod indicat ſenſus.
Omnis autem vnius ſpatij terminati duo ſunt termini non plures: aut enim termini non eſſent
intra illos; & ſic contraria non maximè diſtarent: aut illi termini non eſſet; proinde neque con
traria, ſi qua maior eſſet diſtantia. Duo ſunt igitur extrema. Ergo & omnis contrarietatis, hęc
verò contraria ſunt. Nec obſtant medium & virtus. nam medium non opponitur extremis vt
contrarium, ſed vt ad aliquid: & virtus opponitur vitijs, vt moderatum immoderato, vel vt bo
num malo: nunc mali & immoderati duę ſunt ſpecies plus & minus ex quo exiſtunt vitia. Sed
redeo ad illa. Quicquid eſt, eſſe ſubſtantiam vel accidens. eodem quoque gradu procedunt
ſubſtantiæ partes & accidentis: ſiquidem partes accidentia accidentia ſint, & qualitatis qualita
tes, quanti quanta, & cęterorum omnium partes pro ratione. Quamquam nonnulli ſubſtantię
partes in dubium reuocarunt; & rationibus quibuſdam colligere voluerunt partes ſubſtantiarum
non eſſe ſubſtantias, eorum ergo rationes diluere placet, ne fortè nos poſtea perturbet. In primis
illi accipiunt. In quibuſcunque finis aliquis eſt, huius gratia agitur quod prius eſt, quodque. con
ſequitur. Sed animata corpora fiunt è ſimplicibus & prorſus inanimis. Ergo ſimplicia & inani
ma animatorum gratia ſunt. Itaque illorum forma; ſiquidem finis & forma idem ſint potiſsi
mè in habentibus animam. Signo etiam eſſe poteſt: nanque vbi ſeparentur à toto animato, non
amplius eandem ſeruant rationem, ſed ambiguè talia ſunt, nec digitus amputatus amplius digi
tus appellatur. Deinde mixta inanima carent fine: non ergo ſunt ſubſtantiæ. Probatur verò
antecedens. quòd de illis diſſerens Ariſtoteles efficiens expoſuit & materiam: de illorum fine
meminit nuſquam. quod verò conſequitur, ita colligitur. Nam quicquid eſt vel eſt ſubſtantia
vel accidens. At accidentia fiunt ex conſequente; neque finem omnino habent: ergo quicquid
habet finem eſt neceſſariò ſubſtantia. Poſtremò lapides & metalla putreſcunt ſolùm & ita cor
rumpuntur; atque aliter ac animalia, ipſa enim prius corrumpuntur, poſtea putreſcunt. quòd ſi
non corrumpuntur; nec generantur igitur. ſi non generantur: ergo neque ſubſtantiæ ſunt, ſiqui
dem generatio ſit propria ſubſtantiarum. Sed enim mihi videtur Ariſtoteles etiam cum ſubſtan
tijs partes ſubſtantiæ numerare, & tradere notas, quibus eas dignoſcamus eſſe ſubſtantias, quo
modocunque ſint ſubſtantiæ partes. quando noſti partes ſubſtantiæ dupliciter eſſe, vel quæ cor
poris totius molem compleant, quas integrantes cum cęteris vocare liceat, vel eas quibus eſſen
tia continetur. Nam ſi integrantes accipias, obſeruabis eas collocari in natura conſtantibus, quæ
ſubſtantiæ ſunt, at differunt ab accidentibus quæ ſunt ex natura. c hæc verò ex materia & forma
componuntur quæ per ſe ſunt; & idcirco illa etiam quæ conſtantur ex his, ſubſtantię ſunt, perſpi
cuè verò numerantur in ſubſtantiis d cęli elementorum animantiumque. partes ab Ariſtotele. e ſi rur
ſus inſpicias eſſentię partes. hæ quoque tanquam membra ſubſtantiæ recenſentur: cùm ſubſtan
tia triplex ſit, compoſitum, forma, & materia, quæ ſunt partes compoſiti. Idem quoque Ariſto
teles illa monet eſſe ſubſtantias, f quę non ſunt in ſubiecto; ſed elementorum, metallorum, viuen
tiumque. partes non ſunt in ſubiecto, eædemque. ſunt hoc aliquid. cur ergo ſubſtantiæ non erunt?
Docuit item partes ſubſtantiæ ſubſtantias eſſe quandoquidem id quod ſe habet vt accidens, &
eſt in ſubiecto, non eſt pars: vſque adeo vt neque credam partem quanti in quanto eſſe vt
quodam oppoſito ſemper priuatio nititur, ea verò ſemper ſunt aut in eodem genere, aut diuer
ſorum generum, aut ipſa diuerſa genera, ſemper tamen in eodem prædicamento. illa nos hic
accipimus, quæ ſunt prima ſecundum rationem, quæ duo in vnoquoque genere prima defendi
mus: & cùm genus, vel vt prædicatum in quid, vel vt ſubiectum conſiderari poſsit, cùm ex illis
item duplex contrariorum genus exiſtat; a ex primo quod appellatur ſecundum formam, expo
ſteriore quod ſecundum materiam; hoc quidem quod præſefert aliquam viciſsitudinem, illud
verò immutabile: & ſecundum rationem quoque in vtroque prima contraria formam, & pri
uationem eſſe dicimus, cùm ſecundum rem multa ipſorum paria poſsint exiſtere. hinc eiuſdem
generis multæ oppoſitæ differentiæ quarum nullus eſt ordo; b veruntamen omnes reſoluuntur
in contradictionem, vel oppoſitionem habitus & priuationis, vt rationis particeps, & brutum,
in brutum, & non brutum, rationis particeps, & non. Ob eamque rem acceptum eſt ſine pro
batione ab Ariſtotele. In vno genere vnum eſſe par contrariorum primum. Hæc, tametſi pri
mum reſpiciunt genus, quod prędicatur, ſiue pertinent ad genus, quod eſt vt ſubiectum & ma
teria; reſpiciunt quoque facultates, vt ſcientiam & medicinam; quòd ea ſit obiecti cuiuſpiam,
in quo contraria exiſtunt: nimirum corporis humani, quod capax eſt bonæ malęque. valetudinis.
Vnum verò contraria non eſſe docemur ex vi terminorum: ſiquidem contraria contineant ha
bitudinem quæ non conſiſtit in vno: non eſſe verò plura quàm duo ratio conuincit & ſi obijci
tur virtus & medium quæ duobus vitijs & extremis aduerſantur: nam contrarietas, vt ſic dixe
rim, eſt maxima differentia; ſi maxima perfecta, ſi perfecta finita: quapropter extra illam nihil
accipi poteſt. Ergo duo ſunt ſolum ipſa contraria; aliter vltra extremum aliquid eſſet. Etenim
cogitare oportet contraria continere ſpatium quoddam: veluti terminos, quod indicat ſenſus.
Omnis autem vnius ſpatij terminati duo ſunt termini non plures: aut enim termini non eſſent
intra illos; & ſic contraria non maximè diſtarent: aut illi termini non eſſet; proinde neque con
traria, ſi qua maior eſſet diſtantia. Duo ſunt igitur extrema. Ergo & omnis contrarietatis, hęc
verò contraria ſunt. Nec obſtant medium & virtus. nam medium non opponitur extremis vt
contrarium, ſed vt ad aliquid: & virtus opponitur vitijs, vt moderatum immoderato, vel vt bo
num malo: nunc mali & immoderati duę ſunt ſpecies plus & minus ex quo exiſtunt vitia. Sed
redeo ad illa. Quicquid eſt, eſſe ſubſtantiam vel accidens. eodem quoque gradu procedunt
ſubſtantiæ partes & accidentis: ſiquidem partes accidentia accidentia ſint, & qualitatis qualita
tes, quanti quanta, & cęterorum omnium partes pro ratione. Quamquam nonnulli ſubſtantię
partes in dubium reuocarunt; & rationibus quibuſdam colligere voluerunt partes ſubſtantiarum
non eſſe ſubſtantias, eorum ergo rationes diluere placet, ne fortè nos poſtea perturbet. In primis
illi accipiunt. In quibuſcunque finis aliquis eſt, huius gratia agitur quod prius eſt, quodque. con
ſequitur. Sed animata corpora fiunt è ſimplicibus & prorſus inanimis. Ergo ſimplicia & inani
ma animatorum gratia ſunt. Itaque illorum forma; ſiquidem finis & forma idem ſint potiſsi
mè in habentibus animam. Signo etiam eſſe poteſt: nanque vbi ſeparentur à toto animato, non
amplius eandem ſeruant rationem, ſed ambiguè talia ſunt, nec digitus amputatus amplius digi
tus appellatur. Deinde mixta inanima carent fine: non ergo ſunt ſubſtantiæ. Probatur verò
antecedens. quòd de illis diſſerens Ariſtoteles efficiens expoſuit & materiam: de illorum fine
meminit nuſquam. quod verò conſequitur, ita colligitur. Nam quicquid eſt vel eſt ſubſtantia
vel accidens. At accidentia fiunt ex conſequente; neque finem omnino habent: ergo quicquid
habet finem eſt neceſſariò ſubſtantia. Poſtremò lapides & metalla putreſcunt ſolùm & ita cor
rumpuntur; atque aliter ac animalia, ipſa enim prius corrumpuntur, poſtea putreſcunt. quòd ſi
non corrumpuntur; nec generantur igitur. ſi non generantur: ergo neque ſubſtantiæ ſunt, ſiqui
dem generatio ſit propria ſubſtantiarum. Sed enim mihi videtur Ariſtoteles etiam cum ſubſtan
tijs partes ſubſtantiæ numerare, & tradere notas, quibus eas dignoſcamus eſſe ſubſtantias, quo
modocunque ſint ſubſtantiæ partes. quando noſti partes ſubſtantiæ dupliciter eſſe, vel quæ cor
poris totius molem compleant, quas integrantes cum cęteris vocare liceat, vel eas quibus eſſen
tia continetur. Nam ſi integrantes accipias, obſeruabis eas collocari in natura conſtantibus, quæ
ſubſtantiæ ſunt, at differunt ab accidentibus quæ ſunt ex natura. c hæc verò ex materia & forma
componuntur quæ per ſe ſunt; & idcirco illa etiam quæ conſtantur ex his, ſubſtantię ſunt, perſpi
cuè verò numerantur in ſubſtantiis d cęli elementorum animantiumque. partes ab Ariſtotele. e ſi rur
ſus inſpicias eſſentię partes. hæ quoque tanquam membra ſubſtantiæ recenſentur: cùm ſubſtan
tia triplex ſit, compoſitum, forma, & materia, quæ ſunt partes compoſiti. Idem quoque Ariſto
teles illa monet eſſe ſubſtantias, f quę non ſunt in ſubiecto; ſed elementorum, metallorum, viuen
tiumque. partes non ſunt in ſubiecto, eædemque. ſunt hoc aliquid. cur ergo ſubſtantiæ non erunt?
Docuit item partes ſubſtantiæ ſubſtantias eſſe quandoquidem id quod ſe habet vt accidens, &
eſt in ſubiecto, non eſt pars: vſque adeo vt neque credam partem quanti in quanto eſſe vt
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib