1
ita decreuit Auicenna. In hanc ſententiam Auerroës Auicennæ infenſiſsimus inuehitur pluribus
locis, a & tribus potiſsimè nititur argumentis. Primum. Nulla, inquit, ſcientia probat eſſe ſuum
ſubiectum, ſed ipſum accipit, vt notiſsimum. Cùm ergo ſubſtantiæ quæ ſunt extra materiam, ſint
primæ philoſophiæ ſubiectum, nequit prima philoſophia illas eſſe demonſtrare. Deinde demon
ſtratio rei cuiuſpiam ad eam ſcientiam pertinet, vnde promitur medium. Sed demonſtratio, quòd
ſint ſubſtantiæ ſeparatæ, vtitur medio naturali, nempe motu. Ergo & ea demonſtratio naturalis
habebitur. Tertiò demonſtrat Ariſtoteles ſubſtantias ſeparatas eſſe 8. Phyſ. quinimo eaſdem argu
mentationes ad verbum reſumit 12. poſt natural. Illa igitur diſputatio naturalis erit, non autem
diuina. Nam quòd 8. Phyſ. ſit pars methodi naturalis, non eſt quòd ambigamus, cum 1. de ortu
citetur cum libris de motu. Quapropter Auerroës ſic omnem controuerſiam tollere putauit.
Cùm enim de ſubſtantiis quæ ſunt extra materiam, quæſtio duplex excitari poſsit, an'ne ſint, &
quid ſint, priorem quæſtionem à naturali diſſoluendam eſſe cenſuit, poſteriorem verò à primo
philoſopho. Cæterùm, ſi eiuſdem mentis eſt noſſe, ſit'ne res & quid ſit. cùm philoſophus natu
ralis norit eſſe tale genus ſubſtantiæ, profectò etiam noſcet quid ipſum ſit. Et contrà quia primus
philoſophus nouit quid ipſum ſit, illud item eſſe cognoſcet. Itaque inanis erit illa diſtinctio de
quæſtionibus, quæ pertinent ad ſubſtantias ab omni materiæ concretione ſecretas. Prętereà con
tingeret, inquit Scotus, b philoſophiam naturalem priorem eſſe diuina; quod quidem haberi de
bet abſurdum. Sed hęc fortaſſe leuia. Nam quantum ſpectat ad primum, noſſe licet rem eſſe bi
fariam, vel per ſe, hoc eſt, per ſua principia, vel per accidens, ideſt, per euenta quædam. Verùm non
neceſſe eſt, vbi ſciamus rem eſſe per accidens, vt ibidem quoque ſciamus quid eſt. quemadmodum
euenire dicebat Ariſtoteles in ſubalternis quę ſolum norunt rem eſſe per ſenſilia quę ſuperiores,
per ſuas cauſſas cognoſcunt. Ex quo item efficitur, vt argumentum Scoti nullius ſit roboris; pro
ptereà quòd vbi ſcientia quædam noſcat aliquid per accidens quod noſcitur ab alia per ſe; nihil
fortaſſe prohibet, quominus ordine doctrinæ antecedat; at ordine naturæ nequaquam; ſicuti ne
que etiam ſubalterna præcedit ſubalternanti natura: ſed ſiquo modo pręcedit, id ſolum eſt ordi
ne doctrinæ. quo pacto etiam naturalem diuinæ philoſophiæ præcedere non negamus. Illa ſine
dubio grauiora quæ teſtatur ipſemet Ariſtoteles. c Ipſe enim nos admonet eſſe conſiderationem alte
rius ſcientiæ, & quidem prioris quam ſit naturalis noſſe quòd ſint entia nonnulla ingenita & omnino
immobilia. prætereà docet officium eſſe primi philoſophi diſſerere vtrum è ſubſtantiis ſolæ ſenſi
les, an aliæ præter has exiſtant. Prætereà quærendum, inquit, an præter materiam ſit aliqua cauſſa per
ſe, atque illa quidem ſeparabilis. Clarius item 6. Met. d docet ad primum philoſophum pertinere
vtrunque problema, an ſint & quid ſint ſubſtantiæ ſuprà naturam. 7. e quoque libro idem aſſerit.
Necnon lib. 11. f eandem confirmat ſententiam. Sed quid apertius afferri poteſt quàm ea quæ
pronuntiat in eodem libro? g Non'ne etiam 12. Met. h has ſubſtantias eſſe demonſtrat? Demum
eodem libro perorans, i inquit ſe oſtendiſſe repetiri tale genus ſubſtantiarum. Quin & ipſe Auer
roës. 1. Met. 2. Met. 4. Met. 7. & 12. Met. k quæſtionem de eo, quòd ſubſtantiæ ſeparatæ ſint, ad di
uinum philoſophum pertinere teſtatur. Quare non ad phyſicum, vt ipſe in calce primi phyſici
profeſſus eſt. Non poſſunt ſanè qui cum aliqua diligentia legunt Ariſtotelem, id negare: ſed tamen
eò confugiunt, quòd etſi eiuſmodi contemplatio diuina eſt; nihilominus non eſt ſimpliciter; ſed
concluſio duntaxat: nam concluditur medio naturali, ſcilicet motu. Indignaretur profectò hæc
audiens Auerroës qui theorema ad eam ſcientiam referri voluerit, vnde promitur medium. qua
re apud ipſum, ſi medium eſt phyſicum, efficitur etiam phyſicam fore concluſionem. Sed enim
hoc miſſo manifeſtiſsimè perſpiciemus, notitiam motus diuino a habitu non abhorrere. In primis
enim 4. Met. l docet Ariſtoteles, primi philoſophi munus eſſe contemplari omnes ſpecies entis.
atqui motus eſt ſpecies entis. m & motum igitur primus philoſophus contemplabitur. Prætereà
cùm prima philoſophia non habeat ſubalternam, ad hanc alia tranſitus fieri nequit. Ne igitur fiat
tranſitus, oportet in eadem ſcientia conſiderari definitum in qua partes definitionis habentur. At
verò partes definitionis ipſius motus ſunt de prima philoſophia. & motus igitur. Motus etenim
definitur. Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia. omnes autem norunt, actum &
poteſtatem ad diuinam methodum pertinere. n Inſuper potentia definitur per motum. Omitto
etiam ſtudio breuitatis multa loca Alexandri & Auerrois o qui huic ſententiæ ſubſcripſerunt.
Accedit eodem, quòd termini communes qui ab Ariſtotele 5. primæ philoſophiæ deſcribuntur,
ex omnium philoſophorum ſententia ſunt eius methodi. ergo & cauſſæ. quare etiam cauſſa effi
ciens. Atqui genus hoc cauſſæ per motum definitur. & eius igitur definitio partesque. definitionis.
quamobrem & motus per quem cauſſa efficiens definitur. Poſtremò ſubſtantiæ ſeparatæ aliquid
efficiunt in entibus & rebus naturalibus per motum. itaque etiam phyſice mouent. p Sed à pri
mo philoſopho cognoſcendæ ſunt, vt efficiunt: ergo & per motum cognoſcantur oportet. Motus
igitur ad primum philoſophum pertinebit. ergo & demonſtratio quæ vtitur motu, non erit ab
ipſo aliena. Sed hæc ſatis hactenus dubitata ſint. nunc docebo quid ſentiam. id verò duorum capitum
ita decreuit Auicenna. In hanc ſententiam Auerroës Auicennæ infenſiſsimus inuehitur pluribus
locis, a & tribus potiſsimè nititur argumentis. Primum. Nulla, inquit, ſcientia probat eſſe ſuum
ſubiectum, ſed ipſum accipit, vt notiſsimum. Cùm ergo ſubſtantiæ quæ ſunt extra materiam, ſint
primæ philoſophiæ ſubiectum, nequit prima philoſophia illas eſſe demonſtrare. Deinde demon
ſtratio rei cuiuſpiam ad eam ſcientiam pertinet, vnde promitur medium. Sed demonſtratio, quòd
ſint ſubſtantiæ ſeparatæ, vtitur medio naturali, nempe motu. Ergo & ea demonſtratio naturalis
habebitur. Tertiò demonſtrat Ariſtoteles ſubſtantias ſeparatas eſſe 8. Phyſ. quinimo eaſdem argu
mentationes ad verbum reſumit 12. poſt natural. Illa igitur diſputatio naturalis erit, non autem
diuina. Nam quòd 8. Phyſ. ſit pars methodi naturalis, non eſt quòd ambigamus, cum 1. de ortu
citetur cum libris de motu. Quapropter Auerroës ſic omnem controuerſiam tollere putauit.
Cùm enim de ſubſtantiis quæ ſunt extra materiam, quæſtio duplex excitari poſsit, an'ne ſint, &
quid ſint, priorem quæſtionem à naturali diſſoluendam eſſe cenſuit, poſteriorem verò à primo
philoſopho. Cæterùm, ſi eiuſdem mentis eſt noſſe, ſit'ne res & quid ſit. cùm philoſophus natu
ralis norit eſſe tale genus ſubſtantiæ, profectò etiam noſcet quid ipſum ſit. Et contrà quia primus
philoſophus nouit quid ipſum ſit, illud item eſſe cognoſcet. Itaque inanis erit illa diſtinctio de
quæſtionibus, quæ pertinent ad ſubſtantias ab omni materiæ concretione ſecretas. Prętereà con
tingeret, inquit Scotus, b philoſophiam naturalem priorem eſſe diuina; quod quidem haberi de
bet abſurdum. Sed hęc fortaſſe leuia. Nam quantum ſpectat ad primum, noſſe licet rem eſſe bi
fariam, vel per ſe, hoc eſt, per ſua principia, vel per accidens, ideſt, per euenta quædam. Verùm non
neceſſe eſt, vbi ſciamus rem eſſe per accidens, vt ibidem quoque ſciamus quid eſt. quemadmodum
euenire dicebat Ariſtoteles in ſubalternis quę ſolum norunt rem eſſe per ſenſilia quę ſuperiores,
per ſuas cauſſas cognoſcunt. Ex quo item efficitur, vt argumentum Scoti nullius ſit roboris; pro
ptereà quòd vbi ſcientia quædam noſcat aliquid per accidens quod noſcitur ab alia per ſe; nihil
fortaſſe prohibet, quominus ordine doctrinæ antecedat; at ordine naturæ nequaquam; ſicuti ne
que etiam ſubalterna præcedit ſubalternanti natura: ſed ſiquo modo pręcedit, id ſolum eſt ordi
ne doctrinæ. quo pacto etiam naturalem diuinæ philoſophiæ præcedere non negamus. Illa ſine
dubio grauiora quæ teſtatur ipſemet Ariſtoteles. c Ipſe enim nos admonet eſſe conſiderationem alte
rius ſcientiæ, & quidem prioris quam ſit naturalis noſſe quòd ſint entia nonnulla ingenita & omnino
immobilia. prætereà docet officium eſſe primi philoſophi diſſerere vtrum è ſubſtantiis ſolæ ſenſi
les, an aliæ præter has exiſtant. Prætereà quærendum, inquit, an præter materiam ſit aliqua cauſſa per
ſe, atque illa quidem ſeparabilis. Clarius item 6. Met. d docet ad primum philoſophum pertinere
vtrunque problema, an ſint & quid ſint ſubſtantiæ ſuprà naturam. 7. e quoque libro idem aſſerit.
Necnon lib. 11. f eandem confirmat ſententiam. Sed quid apertius afferri poteſt quàm ea quæ
pronuntiat in eodem libro? g Non'ne etiam 12. Met. h has ſubſtantias eſſe demonſtrat? Demum
eodem libro perorans, i inquit ſe oſtendiſſe repetiri tale genus ſubſtantiarum. Quin & ipſe Auer
roës. 1. Met. 2. Met. 4. Met. 7. & 12. Met. k quæſtionem de eo, quòd ſubſtantiæ ſeparatæ ſint, ad di
uinum philoſophum pertinere teſtatur. Quare non ad phyſicum, vt ipſe in calce primi phyſici
profeſſus eſt. Non poſſunt ſanè qui cum aliqua diligentia legunt Ariſtotelem, id negare: ſed tamen
eò confugiunt, quòd etſi eiuſmodi contemplatio diuina eſt; nihilominus non eſt ſimpliciter; ſed
concluſio duntaxat: nam concluditur medio naturali, ſcilicet motu. Indignaretur profectò hæc
audiens Auerroës qui theorema ad eam ſcientiam referri voluerit, vnde promitur medium. qua
re apud ipſum, ſi medium eſt phyſicum, efficitur etiam phyſicam fore concluſionem. Sed enim
hoc miſſo manifeſtiſsimè perſpiciemus, notitiam motus diuino a habitu non abhorrere. In primis
enim 4. Met. l docet Ariſtoteles, primi philoſophi munus eſſe contemplari omnes ſpecies entis.
atqui motus eſt ſpecies entis. m & motum igitur primus philoſophus contemplabitur. Prætereà
cùm prima philoſophia non habeat ſubalternam, ad hanc alia tranſitus fieri nequit. Ne igitur fiat
tranſitus, oportet in eadem ſcientia conſiderari definitum in qua partes definitionis habentur. At
verò partes definitionis ipſius motus ſunt de prima philoſophia. & motus igitur. Motus etenim
definitur. Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia. omnes autem norunt, actum &
poteſtatem ad diuinam methodum pertinere. n Inſuper potentia definitur per motum. Omitto
etiam ſtudio breuitatis multa loca Alexandri & Auerrois o qui huic ſententiæ ſubſcripſerunt.
Accedit eodem, quòd termini communes qui ab Ariſtotele 5. primæ philoſophiæ deſcribuntur,
ex omnium philoſophorum ſententia ſunt eius methodi. ergo & cauſſæ. quare etiam cauſſa effi
ciens. Atqui genus hoc cauſſæ per motum definitur. & eius igitur definitio partesque. definitionis.
quamobrem & motus per quem cauſſa efficiens definitur. Poſtremò ſubſtantiæ ſeparatæ aliquid
efficiunt in entibus & rebus naturalibus per motum. itaque etiam phyſice mouent. p Sed à pri
mo philoſopho cognoſcendæ ſunt, vt efficiunt: ergo & per motum cognoſcantur oportet. Motus
igitur ad primum philoſophum pertinebit. ergo & demonſtratio quæ vtitur motu, non erit ab
ipſo aliena. Sed hæc ſatis hactenus dubitata ſint. nunc docebo quid ſentiam. id verò duorum capitum
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib