Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="95"/>
                <arrow.to.target n="marg815"/>
                <lb/>
              fuiſſe cùm à philoſophis, tùm etiam medicis de re quæ, tametſi per ſeipſa obſcura eſt, nihilomi­
                <lb/>
              nus propter alia multa quæ præter inſtitutum inculcata fuerunt, in infinitum propè deducta eſt,
                <lb/>
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              vbi tantiſper à veritatis via defleximus, ſæpe euenit, vt longiſsimis circuitionibus opus
                <lb/>
              ſit, antequàm redeamus in viam, & eò perueniamus quò primùm conſtituimus. </s>
              <s>Hoc ne nobis eue­
                <lb/>
              niat, placet in primis diſtinguere de ſignificatis huiſcemodi vocum, quòd videamus item Gręcos
                <lb/>
              qui varietates earum non obſeruarint, inductos aliquando fuiſſe vt errarent. </s>
              <s>Tùm deinde de ipſa­
                <lb/>
              rum rerum vſu, & fine verba faciemus. </s>
              <s>Cęterùm quòd methodus hæc omnia complectitur, à de­
                <lb/>
              finitione nominis principiò vim huius vocis methodus explorabimus. </s>
              <s>Primùm igitur via pro ra­
                <lb/>
              tione tractandi ſcientias ab Hippocrate ſumpta eſt, quàm
                <foreign lang="grc">ὑδὸν</foreign>
              ipſe communi voce nominauit.
                <lb/>
              </s>
              <s>pro eo quod poſteà
                <foreign lang="grc">μέθοδον</foreign>
              ,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              qui Hippocratem ſecuti ſunt, appellarunt, non viam ſimpliciter;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg816"/>
                <lb/>
              ſed
                <foreign lang="grc">μεθ̓ ὁδοῦ</foreign>
              , ideſt, cum via; quaſi via quædam pars eſſet, ſiue inſtrumentum rationis illius qua
                <lb/>
              ſcientiæ tractantur. </s>
              <s>& re uera multa prætereà deſiderantur ad complendam methodum; ex quo
                <lb/>
              non temere quiſpiam cenſuerit methodum ab iſtis Ariſtotelis interprętibus modò viam docendi,
                <lb/>
              aliàs viam diſcendi, & denique nomine viæ ſatis præcisè vocatam fuiſſe, cùm quiddam amplius
                <lb/>
              ſonet; licet ex eo ducat originem quod vim obtinet
                <expan abbr="inſtrumẽti">inſtrumenti</expan>
              , cuius non magna ratio plerunque
                <lb/>
              habeatur ad id cuius eſt inſtrumentum; ne dum vniuerſam eſſentiam rei, cuius inſtrumentum eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg817"/>
                <lb/>
              obiiciat: vt ſatius fuerit nomen Gręcum atque hodie tritiſsimum retinere quàm de vi vocis illius
                <lb/>
              tot, & tanta detriuiſſe. </s>
              <s>Quocirca nos etiam methodum perpetuò ponemus, nequid minus ea vo­
                <lb/>
              ce ſignificetur quàm ipſi ſubiicitur: ac ſi Latinè vocem exprimere velimus, ſic à nobis circunſcribi
                <lb/>
              poterit, vt à M. Tullio inſtitutio quæ à ratione ſuſcipitur, ſeu ratio docendi: nec patiemur exponi
                <lb/>
              rationem diſcendi,
                <expan abbr="multoq́">multoque</expan>
              . </s>
              <s>minus compendium, aut viam compendiariam; atque illud quidem,
                <lb/>
              eo quia, licet diſciplina à doctrina, non niſi ratione ſeparetur & habitu dine, ſicut aſcenſus, à de­
                <lb/>
              ſcenſu in eadem ſcala; natura tamen eſt doctrina prior & methodus ex ſcientia conſtat, &
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
                <lb/>
              flagitat in actu
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quæ in ſolo ſciente poſita eſt: ſcientis verò ſignum, & munus eſt poſſe docere.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg818"/>
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              alterum verò; quia non omnis methodus compendio contenta eſt, neque ad compendium inſti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg819"/>
                <lb/>
              tuitur; ſed ea ſola quam definitiuam
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              nuncupauit Galenus. </s>
              <s>Quòd ſi compendium in ea pona­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg820"/>
                <lb/>
              tur, quia niſi ſeruaremus ordinem, & viam certam ingrederemur, à propoſito longè deuiaremus,
                <lb/>
              & multis ambagibus ſæpiſsimè vti cogeremur in eo quod paucis verbis atque rationibus expli­
                <lb/>
              cari poſſet; ab eo methodus eſſet appellata & definita quòd eius eſſet declinatio, quod ex igno­
                <lb/>
              rantia
                <expan abbr="vitioq́">vitioque</expan>
              . </s>
              <s>naſceretur, non ex virtute quam ipſa ſingularem præſefert, contra illa præcepta quę
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg821"/>
                <lb/>
              in habitus definitione tradita ſunt ab Ariſtotele. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              nanque ex optimo ſemper eſt definiendus ha­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg822"/>
                <lb/>
              bitus, quòd hoc per ſe reſpiciat, oppoſitum verò
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>depulſionem per accidens. </s>
              <s>
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>contin­
                <lb/>
              geret àc ſi medicinam non ex vna ſanitate, ſed ex morbi propulſione conſtitueremus. </s>
              <s>mitto etiam
                <lb/>
              quòd nos docuerit Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              orationis
                <expan abbr="breuitatẽ">breuitatem</expan>
              non eſſe ponendam in laude, ſed vt quiſque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg823"/>
                <lb/>
              tantum dicat, quantum neceſſe ſit. </s>
              <s>Omnium peſsimè, ſi via compendiaria dicatur; quippe quòd
                <lb/>
              duplici vitio laboret ea deſcriptio: quia nimirum compendij vim quæ non eſt neceſſaria, necnon
                <lb/>
              viam, quæ methodi pars eſt, non vniuerſam eius naturam proponat. </s>
              <s>Sed hæc ſatis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg815"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg816"/>
              a Gal. Epi.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg817"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg818"/>
              b 1. de par.
                <lb/>
              </s>
              <s>an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg819"/>
              c 1. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg820"/>
              d Gal. art.
                <lb/>
              </s>
              <s>med.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg821"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg822"/>
              e 6. Top.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg823"/>
              f Rhet.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Erit igitur methodus non via, ſed ex via conſtans. </s>
              <s>quare ab explicatione viæ ſermonem
                <expan abbr="noſtrũ">noſtrum</expan>
                <lb/>
              auſpicabimur. </s>
              <s>Hanc ego quatuor modis accipi comperio apud ſapientiſsimos auctores, etenim
                <lb/>
              vt anteà dictum eſt, via vocatur quæ alio nomine methodus appellata eſt. </s>
              <s>itaque vbi de methodo
                <lb/>
              diſſeremus, eius vis vnà explicabitur. </s>
              <s>Secundò via dicitur aditus, facultas, & copia aliquid agen­
                <lb/>
              di, & videtur amplecti generatim inſtrumenta media, vias doctrinæ, & omnia quæ nobis
                <expan abbr="aperiũt">aperiunt</expan>
                <lb/>
              intelligentiam ad aliquid agendum, vel contemplandum. </s>
              <s>vt cùm cogitamus quæ via nobis tenen­
                <lb/>
              da ſit, ſi amicum, aut principem virum nobis conciliare velimus; & ad hunc à me conciliandum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg824"/>
                <lb/>
              valet hoc, ad illum aliud. </s>
              <s>ſic alius alia via, modo hunc, mox illum ſibi conciliabit. </s>
              <s>& illud rectè
                <lb/>
              dictum. </s>
              <s>Hac non ſucceſsit, alia aggrediamur via. </s>
              <s>Eodem ſignificato accepta eſt via ab Ariſtotele,
                <lb/>
              vbi explicans vſum dialecticę methodi teſtabatur eam ſuppeditare viam ad inuenienda principia
                <lb/>
              cęterarum ſcientiarum;
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              nec de via loquebatur quæ ſignificet progreſſum quendam ordinatum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg825"/>
                <lb/>
              quo illa ſumuntur ex quibus ſcientia fieri ſolet, vt cęteræ viæ faciunt; ſed quia ſubminiſtraret co­
                <lb/>
              piam argumentorum & notionum quarundam communium quæ ad illam facultatem ſpectant
                <lb/>
              quibus in notitiam principiorum facultatum reliquarum quaſi manu duceremur. </s>
              <s>Tertiò via di­
                <lb/>
              citur vniuerſa ratio parandi illas orationes quibus ſcientia comparatur, quæ duo capita comple­
                <lb/>
              ctitur: notitiam ipſius quid eſt, quæ habetur per definitionem: ac notitiam cur eſt aliquid, quæ
                <lb/>
              habetur per demonſtrationem. </s>
              <s>Quapropter duæ ſunt viæ potiſsimæ quæ perducunt nos ad co­
                <lb/>
              gnoſcendum quid eſt, aut cognoſcendum propter quid, definitiua .ſ. </s>
              <s>& demonſtratiua. </s>
              <s>Sunt &
                <lb/>
              aliæ viæ, ſed omnes ad has referuntur, veluti miniſtræ, vt puta diuidens quæ inſtituitur in defini­
                <lb/>
              tionem & ratiocinatrix, quæ ordinatur ad demonſtrationem. </s>
              <s>ſimili ratione via inductiua, quia
                <lb/>
              per illam progredimur ad notitiam principiorum demonſtrationis. </s>
              <s>Quamobrem omnes hæ viæ
                <lb/>
              vel proximè vel remotè deſinunt in definitionem aut
                <expan abbr="demonſtrationẽ">demonſtrationem</expan>
              , quibus habitis iam adepti </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>