Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="98"/>
              dit nonnunquam in phyſicis, ſæpius in mathematicis; ſecundus etiam progreſſus adhibendus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg841"/>
                <lb/>
              erit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Idemq́ue">Idemque</expan>
              ordo tenebitur non modo in omni ratiocinatione qua de cauſsis quæritur, ſed
                <lb/>
              etiam in definitione; ſiquidem progreſſus ille primus fit à notis nobis, & reſolutio, vt à gene­
                <lb/>
              re tanquam toto, & noto nobis quod per differentias ſecatur in ſuas partes, & ſemper vt à po­
                <lb/>
              ſteriore. </s>
              <s>genus enim ſic conſideratum eſt vt totum quòd aiunt integrale; & eſt poſterius parti­
                <lb/>
              bus; poſterior verò ſit compoſitio in qua cum genere differentiæ copulantur. </s>
              <s>Habetur itidem
                <lb/>
              compoſitio, cùm progredimur à definitione quid nominis ad definitionem quid rei, quia ſup­
                <lb/>
              ponatur definitio quid nominis; at eam ego reſolutionem facerem quòd ſit, vt à poſteriore ad
                <lb/>
              prius. </s>
              <s>Cæterùm ex hac compoſitione exiſtit ſcientia. </s>
              <s>eſt enim ea definitio medium habens
                <lb/>
              quæ item in demonſtratione concluditur per definitionem quid rei. </s>
              <s>Venit hîc mihi in mentem,
                <lb/>
              quanquam demonſtratio quòd eſt, dum ſtruitur, eſt reſolutio; nihilominus & reſolutionem
                <lb/>
              quid communius eſſe; quippe quòd demonſtratio ſit argumentum & complexo terminetur,
                <lb/>
              & eo quòd eſt, reſolutio ſanè imitetur argumentum; neque rem eſſe oſtendat, ſed hoc ſolum
                <lb/>
              rem, & ſimplici terminari poſsit: nihil enim ſimplex oſtenditur argumento: imitatur autem
                <lb/>
              progreſſum tertiæ figuræ, velut inductio; ſubiectum quod eſt medium, res naturales; maior
                <lb/>
              terminus principium motus; minor natura hucuſque reſolutio procedit; ex hoc eſt compoſi­
                <lb/>
              tio. </s>
              <s>Omnino autem ſemper antecedit reſolutio compoſitioni, & ex compoſitione erumpit ſcien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg842"/>
                <lb/>
              tia. </s>
              <s>Vterque tamen progreſſus in hoc conuenit, vt proficiſcatur ex notis nobis. </s>
              <s>At dices quo­
                <lb/>
              modo hoc erit, cùm principia ſint ignota nobis? </s>
              <s>An nota nobis latius patent quàm vulgò cre­
                <lb/>
              datur; quod nota nobis effectus ſimpliciter accipit, & ex hoc progreſſu exoriri putat demon­
                <lb/>
              ſtrationem quod eſt. </s>
              <s>Nanque nota nobis & ſimplicia & complexa eſſe poſſunt, & eadem ſunt
                <lb/>
              communia & propria, & ad plures ſcientias pertinentia, necnon nota nobis, quia ſine ratiocina­
                <lb/>
              tione cognoſcantur, & nota nobis quia per aliud nobis notum notuerint, ex hoc genere notorum
                <lb/>
              compoſitio conſtituitur, & progreſſus ille quem regreſſum dicimus. </s>
              <s>cùm cęteroqui demonſtratio
                <lb/>
              quòd res eſt, proficiſcatur ex effectibus illius ſcientiæ propriis, & ex propriis eius cauſſæ quæ in­
                <lb/>
              dagatur. </s>
              <s>Obijcies tamen hîc tu mathemata quæ ex nobis & natura notis effici conſuerunt, &
                <expan abbr="viã">viam</expan>
                <lb/>
              me roges, an'ne ea ſit duplex vt in phyſicis. </s>
              <s>Nam ſi principia ſunt vtroque modo nota; non vide­
                <lb/>
              tur requiri primus ille progreſſus quo principia nota fiant ex notis nobis, ſed vnus duntaxat qui
                <lb/>
              eſt à principiis, quem compoſitionem eſſe fatemur: primus enim ille progreſſus ad id inſtitutus
                <lb/>
              eſt, vt principia quæ nobis ignota ſunt, plana fiant; at in mathematicis ſunt clariſsima. </s>
              <s>Hîc ego
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg843"/>
                <lb/>
              non negabo eſſe nonnulla principia ſcientiarum quæ prorſus demonſtrari non poſsint; quia verò
                <lb/>
              ſunt communiſsima, non ſatisfaciunt quæſitis, quantumuis arctentur, & contrahantur ad certas
                <lb/>
              affectiones. </s>
              <s>Etenim cognitio fit ex cauſsis rei proximis. </s>
              <s>Itaque etiam hic ex notis nobis ea veſti­
                <lb/>
              ganda quæ ſunt nota natura, quod præſtat analyſis; poſtmodo ab iis, tanquam notis, eſt nobis ſeu
                <lb/>
              retrocedendum, ſiue deſcendendum. </s>
              <s>Quapropter vniuersè ſemper à notis nobis eſt
                <expan abbr="incohandũ">incohandum</expan>
              ,
                <lb/>
              & vt à notis nobis progredi conuenit, & natura poſterioribus: quoniam, & ſi ſunt prima ſimpli­
                <lb/>
              citer; non tamen prima exiſtunt, ſi cum cauſsis rerum proximis conferantur quæ quidem cauſſæ
                <lb/>
              omnem quæſtionem terminant & abſoluunt. </s>
              <s>Ita ſemper erit progreſſus ille primus, quanuis ſit
                <lb/>
              à natura notis, analyticus. </s>
              <s>Vt ſi ſuper data recta linea triangulum æquilaterem conſtituere opor­
                <lb/>
              teat, & planum ſit, ex eius definitione conſtare ipſum ex tribus lineis æqualibus, prætereà ſemi­
                <lb/>
              diametros circulorum æqualium eſſe æquales: attamen ex eo concluditur, vt cauſſa propinquio­
                <lb/>
              re, quòd vna ex ijs lineis ſit ſemidiameter communis duobus circulis æqualibus, & reliquæ illi
                <lb/>
              æquales coëant in vnum in interſectione circulorum æqualium, quod ex principiis illis, vel alio
                <lb/>
              modo nobis notuit. </s>
              <s>Ita ergo & reſolutio præcedit. </s>
              <s>Cùm verò duo ſint genera illorum quæ
                <lb/>
              ſciuntur in mathematicis, problemata, ſcilicet, & theoremata. </s>
              <s>de problematis ſatis conſtat, cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg844"/>
                <lb/>
              iis principiis communibus conſiſtant, & inſuper in theoremata facile conuertantur; docent verò
                <lb/>
              mathematici reſoluere theoremata, & problemata igitur reſolui poſſunt. </s>
              <s>Quanquam quid dico
                <lb/>
              mathematicos id docere, cùm doceat idem quoque Ariſtoteles? </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Quamobrem in omni item
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg845"/>
                <lb/>
              ratione mathematica reſolutio requiritur. </s>
              <s>Quia verò tum ſcimus, cùm ex cauſa cognoſcimus
                <lb/>
              effectum, & hoc eſt componere; planum quòd vtraque via ſit neceſſaria, & in vſu apud omnes
                <lb/>
              contemplantes reſolutio nimirum quæ eſt à notis nobis & poſterioribus non modo effectibus, ſed
                <lb/>
              aliis adnexis, & communibus, ſiue ſimul etiam ſint nota natura, vt de primis ſcientiarum princi­
                <lb/>
              piis dictum eſt, ſiue etiam ignota. </s>
              <s>Quocirca ſic defendi poterit nota nobis, vnde ratio noſtra
                <lb/>
              cœpit, eſſe poſteriora natura; Adeſt & compoſitio, cum effectus cuius expetitur ſcientia, & cauſ­
                <lb/>
              ſa veſtigatur, ex ipſa cauſſa cognoſcitur. </s>
              <s>At verò quòd illa principia communia & indemon­
                <lb/>
              ſtrabilia ſint poſteriora cauſsis proximis, etiam ſignificaſſe videtur Auerroës, qui ad nota no­
                <lb/>
              bis, vnde ſumendum ſit initium philoſophiæ naturalis, retulerit illa principia communiſsi­
                <lb/>
              ma quæ medio vacant. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Cùm ergo illa ſint ex notis nobis, & notitia rerum obſcurarum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg846"/>
                <lb/>
              ex eorum reſolutione paretur: profectò etiam ab his eſt reſolucio. </s>
              <s>Quòd ſi reſolutio </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>