Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="24"/>
              ſed infinitum, vt quòd ſine digitis homo oriatur. </s>
              <s>Hęc verò ſunt præter naturam ſimpliciter, & ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg241"/>
                <lb/>
              monſtra referuntur. </s>
              <s>Neque verò illud monſtrum eſt, quòd mulus non propaget, & talpa non
                <lb/>
              cernat. </s>
              <s>ſemper enim ſic euenit, aut plurimum; & ſecundum naturam igitur. </s>
              <s>Sed quòd hic ſine
                <lb/>
              oculis, aut digitis oriatur, infrequens eſt: itaque præter naturam. </s>
              <s>Cęterùm de hiſce differentiis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg242"/>
                <lb/>
              pluribus poſteà diſſeretur. </s>
              <s>At verò ſi non abundat natura, neque deficit; certè complebit om­
                <lb/>
              nia quæcunque aggredietur, vt omnibus ſuis numeris & partibus abſoluta ſint quæ quidem pro
                <lb/>
              cuiuſque rei ratione deſiderantur. </s>
              <s>Nil igitur erit in natura (niſi quæ vis obſtitit) imperfectum;
                <lb/>
              quando ad extremum ſui motus natura peruenerit. </s>
              <s>Neque ſolùm; quia naturæ mouentis offi­
                <lb/>
              cia non amplius flagiter: verùm etiam, quod in eo genere ſummum ſit & extremum quo natura
                <lb/>
              queat aſpirare. </s>
              <s>Et verò vt negari non poteſt, in omni rerum inſtitutione eſſe aliquid extremum,
                <lb/>
              atque perfectum, pictura enim & fabrica
                <expan abbr="cęteręq́">cęteręque</expan>
              . </s>
              <s>artes habent quendam abſoluti operis
                <expan abbr="effectũ">effectum</expan>
              :
                <lb/>
              ſic in vite & homine dandum eſt naturam ſuo quodam itinere peruenire ad extremum quod in
                <lb/>
              eo genere ſit præſtantiſsimum, atque illud eſt, vt ſuo quæque res munere fungatur, veluti quòd
                <lb/>
              plantæ fructum ferant, & animalia conſimile generare poſsint. </s>
              <s>Quocirca neque etiam videtur
                <lb/>
              aggredi id quod ſe adepturam non ſperat, cùm perpetuò contendat in finem, quo impoſito tum
                <lb/>
              res abſoluta eſt: hic ſi tollatur, iam non habebit natura quo properet. </s>
              <s>ecquid igitur cauſſæ, cur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg243"/>
                <lb/>
              mouere incipiat? </s>
              <s>ſemper enim malè habebit & fruſtra laborabit. </s>
              <s>præſtat ergo quieſcere. </s>
              <s>Verun­
                <lb/>
              tamen, cùm ex artibus aliquæ
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              imitentur, vt pictura,
                <expan abbr="nõnullæ">nonnullæ</expan>
                <expan abbr="ſuppleãt">ſuppleant</expan>
              & perficiant ea, quę
                <lb/>
              natura non poteſt, vt chirurgica, neque enim natura poteſt os luxatum componere; ſic
                <foreign lang="grc">ἡτεχυν</foreign>
                <lb/>
              in agricultura
                <foreign lang="grc">ὑπηρετεῖ τῇ φύσει</foreign>
              , vt inſitione & ſtercoratione
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              non igitur (dicet quiſpiam)
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg244"/>
                <lb/>
              natura cuncta perficiet, quæ natura exiſtunt. </s>
              <s>Niſi dicamus artem ſic perficere ea, quæ ſunt na­
                <lb/>
              tura, quatenus ſine illius ope natura non poſſet opera ſua pręſtare; quaſi ars in operis partem ac­
                <lb/>
              cipiatur, quandò non ſubminiſtrat ars agendi patiendiúe facultatem rebus naturalibus: ſed ap­
                <lb/>
              plicat agentia ad patientia, & è medio tollit impedimenta. </s>
              <s>his expeditis, natura tum per ſe ip­
                <lb/>
              ſam operatur, vt oſſa conglutinat. </s>
              <s>Itaque medicina
                <expan abbr="aliæq́">aliæque</expan>
              . </s>
              <s>artes naturæ miniſtræ dicuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quinimmo, ſi rem ipſam diligentius obſerues, natura perficit ea quæ fiunt ab arte. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Ecce ſerit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg245"/>
                <lb/>
              agricola, is vere pluuiam exoptat quę promoueat ſegetes, & ſolem, qui ęſtate maturet; atque ita
                <lb/>
              ſementem accommodat ad anni tempeſtates, vt cum frugum profectu congruant. </s>
              <s>Aedificator
                <lb/>
              etiam faſtigium conficit fornicatum, quia lapides nutu
                <expan abbr="pondereq́">pondereque</expan>
              . </s>
              <s>proprio pręgrauantes, conten­
                <lb/>
              dendo ad centrum, & ſeſe viciſsim comprimendo, redduntur immobiles. </s>
              <s>Itaque iam hic ars
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg246"/>
                <lb/>
              perfectis vtitur; ſed quoniam aptat ad vſus humanos; etiam perficere perhibetur. </s>
              <s>Ergo ſimpli­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg247"/>
                <lb/>
              citer perfectio proficiſcitur à natura quam ita perſequitur, vt ab eo progreſſu ne digito quidem
                <lb/>
              recedat. </s>
              <s>Itaque ars etiam naturæ motibus obſequitur & hunc illi opponit, vt vim naturæ ſupe­
                <lb/>
              rantis reprimens
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              varios & multiplices vſus exhibere poſsit. </s>
              <s>At verò perfectionem præſtat na­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg248"/>
                <lb/>
              tura, quòd vnaquæque res naturalis ſic agit; quia ſic natura comparata eſt. </s>
              <s>Et (ni prorſus fallor)
                <lb/>
              aliter ſe res habet atque in cęteris, quorum vſus aliquis eſſe ſolet. </s>
              <s>Siquidem alia ſunt huiuſmo­
                <lb/>
              di, vt ijs vtamur; at nos iſtis vtimur quia ſunt huiuſmodi: exempli gratia, ſic frenum eſt compa­
                <lb/>
              ratum, vt eques illo vtatur. </s>
              <s>at id fabricatur ex ferro, quia ferrum tale eſt, vt eo poſsit vti in illo
                <lb/>
              officio pręſtando. </s>
              <s>Quapropter opinor in iis quę ſtruuntur, vt cæteris vſui ſint, quarum artium
                <lb/>
              vſus eſt proprius, eas eſſe præferendas: ſic in cæteris vbi vſus ſit, quia ſint huiuſmodi rem aliter
                <lb/>
              ſe habere puto, nimirum cedere illam, quæ vtatur. </s>
              <s>aut ita diſtingueres ex vſu fieri bonas; aut
                <lb/>
              quòd iis vtamur; quia bonæ ſunt eæ quidem vtente ſunt imperfectiores, has etiam antecellere
                <lb/>
              vtenti non inconuenit. </s>
              <s>Ita ſit, vt naturam ſemper arti pręponam; aut ſiquid ſuperioris
                <expan abbr="agnoſcã">agnoſcam</expan>
                <lb/>
              in vſu rerum naturalium, id ego hominem faciam, qui & ipſe eſt præſtantiſsima natura, cui om­
                <lb/>
              nia quodammodo nata eſſe docent philoſophi
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              de qua re aliàs. </s>
              <s>Sed redeamus ad naturam. </s>
              <s>Ea
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg249"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg250"/>
                <lb/>
              ſanè quemadmodum antè monuimus, eundem tenorem perpetuò ſeruat, quippe quæ ſimplex
                <lb/>
              ſit, nec varios vſus reſpiciat, ſed id ſolummodo, quod ſuum ipſius proprium eſt. </s>
              <s>Itaque ſem­
                <lb/>
              per ignis aſcendit, & vbi in ſuperiorem locum peruenerit, ibi quoque manet ſuapte natura: ter­
                <lb/>
              ra item deſcendit ad centrum in quo perpetuò quieſceret, niſi obſtatet cauſſa violans. </s>
              <s>ac ſi ſecus
                <lb/>
              eueniat, externa aliqua cauſſa poteſt aſsignari varietatis illius,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              enim id iam amplius eſt pro
                <lb/>
              ratione naturæ, vt ſi terra maneat in loco ſuperiore, aut è loco ſuo moueatur: & cauſſa reddi
                <lb/>
              poteſt, cur deſcendat nunc, mox autem quieſcat. </s>
              <s>illud enim eſt naturæ imperfectæ, quę ad per­
                <lb/>
              fectionem tendit, hoc iam eius quę perfectionem ſuam conſecuta fuerit. </s>
              <s>Semper ergo ſui ſimi­
                <lb/>
              lis eſt ipſa natura, vt etiam de conſimilibus idem iudicium non abſurdè fiat, aut item afferenda
                <lb/>
              ratio, cur ordo ille fuerit immutatus; vt puta ſi ratio perſuadet ex aſtris vnum eſſe rotundum,
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <lb/>
              quoque iudicium de cęteris ferre oportebit, aut diſcriminis ratio reddenda. </s>
              <s>Sic cùm commune
                <lb/>
              ſit compluribus animalibus habere cor, & in quibuſdam, vt in auibus obſeruemus, ipſum primò
                <lb/>
              produci eodem modo de cęteris iudicabimus: niſi cauſſa ſuccurrat, cur in re conſimili diuerſum
                <lb/>
              inſtitutum natura tenuerit. </s>
              <s>ac niſi ratio ſubueniat pertinacis omnino animi ſit id quod conſtat </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>