Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
41
41
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47
47
48
48
49
49
50
50
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="25"/>
                <arrow.to.target n="marg251"/>
                <lb/>
              in ſimili, non approbare. </s>
              <s>Ex quo efficitur, vt nonnunquam ſic argumentatus fuerit Ariſtoteles.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg252"/>
                <lb/>
              Id ita euenit in hoc. </s>
              <s>Et in omnibus igitur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Quia natura ſimplex eſt & vniformis, neque vites
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg253"/>
                <lb/>
              ſuas remittit, niſi à contrariis affligatur; neque habet in ſe principium quoddam, ſeu facultatem
                <lb/>
              cuius ope nunc aliquid accipiat, reſpuat aliàs; neque cur id magis nunc quàm mox expetat.
                <lb/>
              </s>
              <s>cuiuſmodi in homine reperitur quam voluntatem dicimus. </s>
              <s>idcirco ſemper nititur in ſummum
                <lb/>
              quod poteſt. </s>
              <s>Et cùm ea ſit contrariorum vis, vt ſeſe viciſsim retundant; probabile quoque eſt
                <lb/>
              ipſam plus ab initio valere quàm in progreſſu; nihilominus, quia principio materia repugnat
                <lb/>
              & plagas quæ ab efficiente infliguntur, fortiter repellit; neque facilè induci poteſt vt deſerat il­
                <lb/>
              lam formam, qua cum diutius conſueuit; minor eſt ab initio progreſſus. </s>
              <s>At verò cùm materia
                <lb/>
              bonum illud, quod ab efficiente obiicitur, cęperit deguſtare, libenter etiam cedit imperanti, &
                <lb/>
              quaſi vires addens efficienti, magis proficit. (ſemper enim bene mobilior ad virtutem fit etiam
                <lb/>
              quodcunque incrementum ſumpſerit à principio)
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              ac ſi demum contrario dominetur efficiens
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg254"/>
                <lb/>
              ad illum perfectionis gradum promouet, quem, vel in ſe habet, ſibi ſimile in ſpecie producens,
                <lb/>
              ſi fuerit vniuocum; (quicquid enim deficit, materiæ
                <expan abbr="prohibentisq́">prohibentisque</expan>
              . </s>
              <s>vitio tribuendum) vel con­
                <lb/>
              tinet virtute, & modo quodam præſtantiore quàm ſi actu poſsideret tantum eo tempore confe­
                <lb/>
              rens, quantum materia poteſt accipere. </s>
              <s>Nanque & id ſenſus oſtendit eſſe duo cauſſarum gene­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg255"/>
                <lb/>
              ra, quorum vnum ſit vniuocum, vt cùm homo hominem gignit, alterum verò quod ab Ariſto­
                <lb/>
              tele nominatur actus, ſiue perfectio; ſiquidem vibex à baculo non ſibi ſimili producatur. </s>
              <s>nun­
                <lb/>
              quam prouehit vlterius: niſi fortè habilitas materiæ tanta fuerit, vt paullo momento poſsit im­
                <lb/>
              pelli. </s>
              <s>Nam facilius eſt voluere globum quàm cubum. </s>
              <s>Itaque nihil agit vltra gradum ſuum;
                <lb/>
              efficiens quidem vniuocum nihilo plus contribuens quàm in ſe habeat; materia verò non acci­
                <lb/>
              piens, niſi id quod ipſa ſubſtinere poteſt, vbi efficiens ſit diuerſum. </s>
              <s>ac ſiquando ſecus appareat.
                <lb/>
              </s>
              <s>cauendum eſt ne forte ſit accidens: nanque album per accidens efficit animal, neúe etiam inſtru­
                <lb/>
              mentum; huius verò proprium eſt, vt alterius virtute munitum moueat. </s>
              <s>itaque illius beneficio
                <lb/>
              plus multo poteſt quàm per ſe ipſum valeret. </s>
              <s>aut ne id propenſioni materiæ ſit adſcribendum:
                <lb/>
              quia ſæpe ſit vt ipſa per ſe moueatur eodem modo, quo ab efficiente moueretur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>paullo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg256"/>
                <lb/>
              momento plurimum impellitur. </s>
              <s>Proinde monebat Galenus
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              nonnulla exiguum conſecuta
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg257"/>
                <lb/>
              momentum maximos progreſſus interdum facere. </s>
              <s>quare etſi vera propoſitio; propter id quod
                <lb/>
              naſcitur ex euento, facta dubia probationem aliquam poſtulare viſa eſt: itaque ſic confirmari
                <lb/>
              potuit. </s>
              <s>tum quòd eius oppoſitum tollit aliud principium quod eſt
                <expan abbr="euidẽtiſsimum">euidentiſsimum</expan>
              . </s>
              <s>omnes enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg258"/>
                <lb/>
              fatentur vniuerſa ex Deo eſſe,
                <expan abbr="eumq́">eumque</expan>
              . </s>
              <s>eſſe cauſſam omnium perfectiſsimam. </s>
              <s>atqui non valeret, ex
                <lb/>
              ipſo ſunt omnia, ergo eſt cauſſa perfectiſsima, nam dicet
                <expan abbr="quãuis">quanuis</expan>
              dicere poſſet aliquis, id quod eſt
                <lb/>
              perfectius, ab eo produci, quod eſt imperfectius, tum item ſi effectus quàm cauſſa perfectior eſſe
                <lb/>
              poſſet: diuidamus cogitatione effectum in duo, nempe in id quo
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              perfectionem adæquat
                <lb/>
              ſuam cauſſam, & in id quod exuperat: quæro vnde'nam habeat effectus ille exuperantiam, non
                <lb/>
              ex ſe: quia quicquid eſt in effectu, habet cauſſam, non à cauſsis: quia nihil dat, quod non habet
                <lb/>
              actu, ſeu virtute, Quòd ſiquando par fuerit, aut propemodum vtriuſque contrarij robur & agen­
                <lb/>
              tis & patientis, in tertium vtraque ſimul degenerant. </s>
              <s>Omnis verò efficientis promotio ſenſim
                <lb/>
                <expan abbr="paullatimq́">paullatimque</expan>
              . </s>
              <s>fit, vt
                <expan abbr="">non</expan>
              appareat vllo vnquàm tempore naturam ab extremo ad extremum facere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg259"/>
                <lb/>
              mutationem, niſi per certa & conuenientia media feratur. </s>
              <s>Nam ſicuti bonus grammaticus ac­
                <lb/>
              cipiens puerum informandum prius vocem componere docet; deinde monſtrat vocum notas;
                <lb/>
              tum inſtituit ad orationem ſtruendam, ad extremum tradit præcepta ornatè loquendi: ſic natu­
                <lb/>
              ra per debitos apparatus ab imo ad ſummum procedit. </s>
              <s>Neque tantum ordinatus iſte progreſ­
                <lb/>
              ſus in rebus producendis obſeruatur; verùm ſi ordinem quoque rerum ſpectes, ab imo quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg260"/>
                <lb/>
              eſt propemodum nihil, ad
                <expan abbr="ſummũ">ſummum</expan>
              per interualla conuenientia procedit. </s>
              <s>Cęterùm de hoc aliàs.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nunc illud ſpeculemur, quemadmodum natura efficiendo media tranſeat. </s>
              <s>Id autem accipien­
                <lb/>
              dum nobis eſt, cùm in habentibus intentionem & remiſsionem, tùm in omnibus aliis mutationi­
                <lb/>
              bus per ſe, quæ ſcilicet non pendent ex alia mutatione, etenim ex eo dexter cùm ego tibi ſim, fio
                <lb/>
              ſiniſter; non ſanè, quia muter; ſed quòd tu ipſe moueris: at verò albus fio, aliquid ipſe accipiens,
                <lb/>
              & in me ipſo facta perturbatione. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              De his ergo mutationibus loquor. </s>
              <s>In omnibus autem acci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg261"/>
                <lb/>
              pio per hæc tempora, quod pluribus poſteà perpendetur, ineſſe neceſſario quædam media, ſeu
                <lb/>
              gradus quoſdam, ſeu materiæ proceſſus & poteſtatis, quibus ab imo & non ente ad ſummum &
                <lb/>
              oppoſitum perducatur, vt cùm à primo gradu ad octauum albedo ſit prouehenda, natura à pri­
                <lb/>
              mo ad ſecundum, mox ad tertium, & ſic ordinatè procedendo producit albedinem. </s>
              <s>Hęc quidem
                <lb/>
              media ſunt, quæ vocat Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              ita definiens. </s>
              <s>In quod prius aptum natura eſt perue­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg262"/>
                <lb/>
              nire id quod mutatur, quàm in quod vltimum mutatur, ſecundum naturam continuè mutatio­
                <lb/>
              nem patiens, vbi mutatio vult eſſe continua, non intermiſſa; ſiquidem, vbi intermittatur, illud
                <lb/>
              momentum, in quo mutatio ceſſat, iam extremum eſt, quo res iam mutata eſt & exiſtit, non am­
                <lb/>
              plius mutatur. </s>
              <s>ac ſiquid ipſi reſpondeat, quod ſit ſecundum naturam, ideſt forma: ſin minus; </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>