Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="26"/>
              eſt quiddam imperfectum. </s>
              <s>quamquàm de hoc poſtea tractabitur. </s>
              <s>& cùm hoc inter, ſit, dum ſit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg263"/>
                <lb/>
              motus, iam liquet ipſum non pertinere ad formam & actum, ſed ad poteſtatem & materiam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quapropter non eſt cur expectes media, ſicut viride & rufum; nam ſunt hęc aliquid actus; nec
                <lb/>
              omnino ea media, quæ formæ dicuntur; ſed media, quæ ſunt poteſtatis & materiæ, quę dicuntur
                <lb/>
              tranſitus. </s>
              <s>Itaque cùm in omni motu ſit aliqua poteſtas, cuius actus
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              imperfectus eſt motus:
                <lb/>
              planum eſt, quòd in omni motu ſeu mutatione per ſe tale
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              intercedit. </s>
              <s>Id omne percurren­
                <lb/>
              dum eſt, nec quicquam prętereundum, modo ea ſe deinceps ſuaptè natura conſequantur. </s>
              <s>
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>modo à poteſtate ad actum totis viribus natura contendit. </s>
              <s>Hinc efficitur, vt ea quæ origine ante­
                <lb/>
              cedunt, ſint imperfectiora, & ea demum poſtremò loco natura perficiat quorum productio diffi­
                <lb/>
              cilior & vſus maior. </s>
              <s>cùm enim eiuſmodi ſint, multa flagitant ex quibus ſubſiſtant. </s>
              <s>Mitto hîc ea
                <lb/>
              quæ ſunt origine
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              priora; ſed eius ingenij, vt ab illis cętera, tanquam à cauſſa principe pen­
                <lb/>
              deant, vel vt i de cordis ortu Ariſtotelis ſententia fertur. </s>
              <s>Atqui & hæc item pluribus aliàs, à pro­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg264"/>
                <lb/>
              poſito ne diſcedamus. </s>
              <s>Atque ea quidem, quæ natura producit, ita procedunt, vt perficiatur im­
                <lb/>
              perfectum paullatim proficiens, donec ad ſummum peruenerit. </s>
              <s>At verò ſic ea quæ intercedunt,
                <lb/>
                <expan abbr="cõnexa">connexa</expan>
              ſunt, vt poſterius ſine priore non exiſtat, quemadmodum paries ſine fundamentis. </s>
              <s>
                <expan abbr="cęterũ">cęterum</expan>
                <lb/>
              & illa omnia quæ antecedunt, ita ſe reſpiciunt, vt proximè antecedens ſit gratia conſequentis. </s>
              <s>&
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg265"/>
                <lb/>
              vniuerſa ſimul, eius gratia quod omnium
                <expan abbr="extremũ">extremum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Nanque omnia quæ ſtrùit & molitur ędi­
                <lb/>
              ficator, ſunt gratia domus: ſed parietes gratia tecti, fundamenta gratia parietum. </s>
              <s>Itaque priora
                <lb/>
              natura ſunt dupliciter, vel origine, vel perfectione ex quibus ille ordo naſcitur, qui à natura non
                <lb/>
              ſecus ſeparari nequit, quàm lumen à Sole. </s>
              <s>Ex illo enim vinculo quo colligatæ ſunt res naturales,
                <lb/>
              id naſcitur vt hoc ex hoc ita pendeat, vt nec ex alio pendêre poſsit, nec aliud ex illo. </s>
              <s>Etenim, ſi fa­
                <lb/>
              ſtigium
                <expan abbr="imponẽdum">imponendum</expan>
              eſt, neceſſe eſt parietes extruantur: & ob id extruuntur parietes, vt imponi
                <lb/>
              queat, nec ſine parietibus extaret faſtigium: neque item erigeret parietes ædificator, niſi vellet iis
                <lb/>
              ipſum imponi. </s>
              <s>Atque ita rata ſunt tempora & vices quibus iſtiuſmodi opera à natura admini­
                <lb/>
              ſtrantur, vt niſi quid violens obſtet, eundem ſemper ſucceſſum atque exitum quęque res habitu­
                <lb/>
              ra videatur. </s>
              <s>Ea tibi tempora præfinita, quibus embryon in vtero formatur & exit in luminis oras
                <lb/>
              atque aliud maris, aliud fęminę. </s>
              <s>vides ætatum progreſſus inuariabiles. </s>
              <s>conſpicis
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſucceſsiones
                <lb/>
              tempeſtatum ſumma conſtantia gubernatas quæ cùm à certo naturæ principe regantur,
                <expan abbr="varietatẽ">varietatem</expan>
                <lb/>
              illam ęquabilem in mundo inferiore progignunt. </s>
              <s>M
                <gap/>
              e nunc rerum viciſsitudines;
                <expan abbr="cõuerte">conuerte</expan>
              te ad
                <lb/>
              rerum gradus
                <expan abbr="cõtemplandos">contemplandos</expan>
              , ita diſpoſita ſanè ſunt vniuerſi membra, vt quo altius ſe
                <expan abbr="ſuſtulerũt">ſuſtulerunt</expan>
              ,
                <lb/>
              eo quoque pręſtantiora ſint. </s>
              <s>aciem intende in ea omnia ex quibus vniuerſa rerum eſſentia coale­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg266"/>
                <lb/>
              ſcit; ſic à ſummo ad ima
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              progredi perſpicies, vt paruo quodam interuallo ſingulæ naturę
                <lb/>
              diſcretæ, vniuerſam eſſentiæ latitudinem
                <expan abbr="cõpleant">compleant</expan>
              , nihil inane relinquant, nullam
                <expan abbr="intercapedinẽ">intercapedinem</expan>
                <lb/>
              faciant, & ſingula ſuis partibus & numeris abſoluta ſunt, & ſuis quæque locis
                <expan abbr="officiisq́">officiisque</expan>
              . </s>
              <s>diſpenſa­
                <lb/>
              ta, vt æquiſsimè naturam
                <expan abbr="inſtiſsimã">inſtiſsimam</expan>
              venerabilis ille ſenex appellarit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Nam ſi pro merito cuique
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg267"/>
                <lb/>
              proſpicere ac diſtribuere inſtitiæ
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              eſt; cùm id optimè natura præſtiterit, iure inſtiſsima per­
                <lb/>
              hiberi poteſt, & tanquam legislator ille cui leges à Deo dictatæ fuerint, ordine admirabili cuncta
                <lb/>
              diſponens & cuique ſuum tribuens, ſeruat illud iuſtitiæ genus, quod diſtributiuum vocant: ſic de
                <lb/>
              natura ipſa confitendum eſt. </s>
              <s>Quocirca & ipſa eſt vera rerum ratio,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              hoc eſt verus ordinis auctor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg268"/>
                <lb/>
              & quicquid pręter rationem iſtam exiſtit, eſt omnino pręter naturam. </s>
              <s>Itaque infinitum, quia po­
                <lb/>
              ſitum eſt extra omnem rationem, ab ipſa natura non recipitur. </s>
              <s>ordo enim cuiuſque proprius eſt
                <lb/>
              natura
                <expan abbr="ſenſiliũ">ſenſilium</expan>
              qui citra
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              conſiſtit, in infinito verò ratio nulla, neque ad ſeipſum, neque
                <lb/>
              ad aliud. </s>
              <s>Ita
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quęque res in natura ſe habet, vt pro illa ratione producatur, quę
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              iis numeris,
                <lb/>
              de quibus
                <expan abbr="explicatũ">explicatum</expan>
              eſt nuper, & qui aut ſemper, aut
                <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan>
              obſeruantur. </s>
              <s>hęc
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              poſita eſt in
                <lb/>
              ratione materię ad
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              &
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
              , ex
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              ſenſilia
                <expan abbr="cõflata">conflata</expan>
              ſunt. </s>
              <s>itaque ordo,
                <expan abbr="">non</expan>
              natura quę motus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg269"/>
                <lb/>
                <expan abbr="initiũ">initium</expan>
              eſt, ſed natura .i. </s>
              <s>natio ſtatuetur, quinto naturę ſignificato, de quo alibi dicetur. </s>
              <s>Niſi etiam tu
                <lb/>
                <expan abbr="habitudinẽ">habitudinem</expan>
              materię ad
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              eſſe velis cauſſam
                <expan abbr="eſſentialẽ">eſſentialem</expan>
              productionis
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <expan abbr="naturaliũ">naturalium</expan>
              , quod po­
                <lb/>
              ſtea
                <expan abbr="diſputandũ">diſputandum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Nam ſi ita
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              ſumpſeris, facilè concedemus,
                <expan abbr="ordinẽ">ordinem</expan>
              eſſe naturam .i. </s>
              <s>
                <expan abbr="princi-piũ">princi­
                  <lb/>
                pium</expan>
              originis: quippe qui
                <expan abbr="cõplectatur">complectatur</expan>
              vtraſque cauſſas, ex
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              per ſe exiſtit
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="qũocunq;">qunocunque</expan>
                <lb/>
              ordo proprius eſt natura
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <expan abbr="ſenſiliũ">ſenſilium</expan>
              , quo illa quę carent, pręter naturam habenda erunt, ea verò
                <lb/>
              ſunt, quę rarò eueniunt, & incertos exitus inſuper obtinent. </s>
              <s>Vbi ordo, ibi
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
                <expan abbr="quidpiã">quidpiam</expan>
              ; vbi pri­
                <lb/>
              mum, ibi quoque
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              . </s>
              <s>Proinde
                <expan abbr="">cum</expan>
              ordo ſit maximè naturalis, videtur neceſſariò conſequi
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg270"/>
                <lb/>
              niſi ſemper in
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              , contendere in
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
              & abhorrere ab infinito
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ita vt
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
                <expan abbr="æternitatẽ">æternitatem</expan>
              exquirit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg271"/>
                <lb/>
                <expan abbr="tm̃">tum</expan>
              quoque reſpuat
                <expan abbr="infinitũ">infinitum</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">Nam</expan>
              quod
                <expan abbr="ęternũ">ęternum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              ſimul exiſtit, ſemper ſuo fine potitur, à qui­
                <lb/>
              bus
                <expan abbr="infinitũ">infinitum</expan>
              longiſsimè abeſt, particulatim exoriens &
                <expan abbr="nunquã">nunquam</expan>
              ad
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
              perueniens. </s>
              <s>Et
                <expan abbr="">cum</expan>
              duobus
                <lb/>
              principiis vniuerſa
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              natura contineatur, actu
                <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan>
              & poteſtate, è
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              actus vnus eſt & vno
                <lb/>
              videlicet eſſe terminatur; poteſtas, niſi ſumatur ambiguè, ea verò eſt, quæ conuenit cum actu, vt
                <lb/>
              euenit in æternis, in quibus
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ſunt eſſe & poſſe: poteſtas, inquàm, reſpicit oppoſita, nihilo ſecius
                <lb/>
              ita reſpicit oppoſita poteſtas, vt ex iis vnum potiſsimè ſpectet, alterum vel propter illud, vel
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>