Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="47"/>
                <arrow.to.target n="marg445"/>
                <lb/>
              aut ſi adiiciatur aliqua conditio ſubiecto ſuperioris. </s>
              <s>Ita vt non omnia hæc in ſubalternatione
                <lb/>
              requirantur, ſed vbi vna ex his conditionibus adſit, continuò ſubalterna exiſtat. </s>
              <s>Illud optimè, ſi
                <lb/>
              vna conditio ſit ſatis ne plures inculcentur. </s>
              <s>fruſtra enim multa afferuntur, ſi vnum ſit ſatis. </s>
              <s>Nec
                <lb/>
              improbandum eſt, non omnes ſimul requiri, cùm difficile ſit in vniuerſis quas ſubalternas dici­
                <lb/>
              mus, omnes has leges ſimul obſeruari. </s>
              <s>Cæterùm mihi videtur Ariſtoteles vnicam tantummodò
                <lb/>
              formulam tranſitus indicaſſe, videlicet, vbi eiuſdem effectus, aut principij altera tradat quòd eſt,
                <lb/>
              altera verò cur ſit. </s>
              <s>Adde quòd ſi phyſicus oſtendit eſſe ſubſtantias à materia liberas, ſiue ſint ſub­
                <lb/>
              iectum primæ philoſophiæ, ſiue etiam principia, nil enim refert, immò magis idem efficietur. </s>
              <s>ſi
                <lb/>
              principia fuerint, quo principia ſubiecto priora ſunt. </s>
              <s>prima philoſophia phyſicæ ſubalterna erit:
                <lb/>
              quod nefas eſt. </s>
              <s>& quanquàm ſuprà negatum eſt ſubiectum poſſe probari; at id ipſi non
                <expan abbr="viderãt">viderant</expan>
              ;
                <lb/>
              nec probationum genera diſtinguebant à viis in illa hypotheſi. </s>
              <s>Quod ſi fortè probationem ex
                <lb/>
              cauſsis accipi velint, nulla ex iis tribus ſcientiis, prima, ſcilicet philoſophia, naturali & mathema­
                <lb/>
              tica, ſubalternæ locum occupabit, quod mihi ſat eſt, illuc enim tendo, vt nullam ex his alteri ſub­
                <lb/>
              alternam eſſe doceam. </s>
              <s>quippe quòd ſingulæ ex his ſcientiis ſuas cauſſas impetrarint. </s>
              <s>atque illas
                <lb/>
              quidem abſolutè, vt nulla alterius auxilium imploret, quantum ad illud ſpectat, quòd rationem
                <lb/>
              ſui ſubiecti reddere valeat. </s>
              <s>Si verò continuum opponas, quod cum mathematicò ſubiiciatur, à
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg446"/>
                <lb/>
              phyſico tractatur accuratiſsimè; reſpondebo continuum vtriuſque ſcientiæ proprium eſſe & ab
                <lb/>
              vtroque vt ſui ipſius proprium eſt explicari, neque enim reddit rationem phyſicus eius quanti
                <lb/>
              quod eſt ſeparatum à materia ſenſili, cuiuſmodi accipitur à mathematico: ſed reddit rationem
                <lb/>
              phyſicus eorum quæ inſunt in corpore cęleſti quod ab Aſtronomo ſpectatur, quia vtrobique cę­
                <lb/>
              lum cum accidentibus ſenſilibus accipitur, & eorum quæ conſiderat medicus, quandò vtrique in
                <lb/>
              ſenſilium tractatione occupantur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Conſimiliq́">Conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>modo mathematicus eorum reddit cauſſam quæ
                <lb/>
              docet opticus. </s>
              <s>ſiquidem vtrique lineam mathematicam explorant. </s>
              <s>Quòd ſi has tres principes
                <lb/>
              ſcientias exceperis, difficilè eſt negare id eſſe commune omnibus ſubalternis. </s>
              <s>omnes enim
                <expan abbr="tractãt">tractant</expan>
                <lb/>
              res ſenſiles, aut mathematicas, aut etiam primæ philoſophiæ, quarum principia ſimpliciter à pri­
                <lb/>
              mis illis ſcientiis exponuntur. </s>
              <s>Neque mihi ſingulare videtur, immò commune, ſubiecto ſubalter­
                <lb/>
              nantis addi aliquam conditionem in ſubalterna; ſed hoc neceſſarium eſt, mea quidem ſententia:
                <lb/>
              ſiquidem res ſimpliciter à tribus illis ſcientiis tractantur, à cęteris cum aliqua conditione, ſiue ea
                <lb/>
              ſit conditio contrahens ſubiectum ſuperioris ad pauciora ſubiecta, ſiue etiam ſit modus quo non
                <lb/>
              res ipſa, ſed rei notio reſtringitur. </s>
              <s>Attulerunt & vnicam alij conditionem, nimirum, ſi altera rem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg447"/>
                <lb/>
              ſimpliciter tractet, altera verò cum habitudine ad opus, aut actionem. </s>
              <s>vt geometer lineam ſimpli­
                <lb/>
              citer: faber autem ferrarius lineam inferro cuiuſdam vſus gratia. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Nam cùm ille ſcientiæ quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg448"/>
                <lb/>
              conſiderant res ſimpliciter, habeant cauſſas ſui ſubiecti; reliquæ verò tractent ſenſilia ſolum, &
                <lb/>
              per ea cognoſcant,
                <expan abbr="ſuarumq́">ſuarumque</expan>
              . </s>
              <s>rationum principia ab illis accipiant; ex hoc efficitur, vt ſiquando
                <lb/>
              cauſſas euentorum ſuorum perquirere velint, ad illas confugiant. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>artes & facultates om­
                <lb/>
              nes erunt ſubalternæ: tres verò ſcientiæ ſubalternantes. </s>
              <s>Et planè nulla ex his tribus ſcientiis ad
                <lb/>
              alteram confugit, vt cauſſas petat ſuorum theorematum, aut principiorum; ſed omnes ęquè pro­
                <lb/>
              cedunt ex primis & maximè notis. </s>
              <s>Equidem obſtruo id perpetuò apud Ariſtotelem, ſicuti men­
                <lb/>
              tionem facit de ſubalternis artis exempla in medio ponere, & ex ingenio ſubalternarum conclu­
                <lb/>
              di artes eſſe ex eo numero, quòd vbi vna doceat quòd eſt altera cur ſit, ea quę docet eſſe rem, ſub­
                <lb/>
              alterna eſt. </s>
              <s>Sed artes docent eſſe rem, cauſſas primas aſsignare non poſſunt. </s>
              <s>Ergo artes ſunt ſub­
                <lb/>
              alternæ. </s>
              <s>At verò illud dubito, ſit'ne hæc cauſſa proxima & vt dici conſueuit, ratio formalis ſub­
                <lb/>
              alternationis eſſe artem, ſeu ſpectare aliquid cum conditione, præſertim quòd id nunquàm non­
                <lb/>
              modo expreſſum; ſed ne indicatum quidem fuerit ab Ariſtotele. </s>
              <s>Quamobrem ego puto aliam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg449"/>
                <lb/>
              primam ſubalternationis cauſſam & rationem afferri poſſe, atque illam quidem à pręceptore no­
                <lb/>
              ſtro ſignificatam. </s>
              <s>Siquando vna rem eſſe per ſenſilia doceret, altera verò cur eſſet. </s>
              <s>perſuadeor au­
                <lb/>
              tem ad id credendum hoc argumento. </s>
              <s>Nanque illa eſt ratio rei cuiuſpiam quæ ſimiles differen­
                <lb/>
              tias illi communicat: Sed differentias ſubalternantibus & ſubalternis communicant differentiæ
                <lb/>
              eius, quòd eſt & cur eſt. </s>
              <s>Ergo ratio ſubalternarum & ſubalternantium eſt, quòd ſit res & cur ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Propoſitio fidem ex eo ſumit. </s>
              <s>quia ſimilis differentia in cauſſa ſimilem differentiam creat in effe­
                <lb/>
              ctu. </s>
              <s>Aſſumptio ſumitur ex Ariſtotele. </s>
              <s>cùm docet ex eo ſubalternas eſſe ſimpliciter, vel quodam­
                <lb/>
              modo. </s>
              <s>quòd vna doceat cur hoc ſit ſimpliciter, ideſt reddat cauſſas maioris partis eorum quæ ac­
                <lb/>
              cipiuntur in ſubalterna, vt apparet in phyſica & medicina; altera doceat aliqua ex parte, vt geo­
                <lb/>
              metria, quòd vulnera rotunda tardius curentur. </s>
              <s>Ex hoc ea neceſſariò naſcuntur. </s>
              <s>quòd ſubalter­
                <lb/>
              nans tradat cauſſas eorum quæ ſubalternæ ſupponuntur. </s>
              <s>quòd fiat tranſitus de genere in genus,
                <lb/>
              dum ea quæ à ſubalternante oſtenſa ſunt, ad illa probanda transferuntur quæ in ſubalterna du­
                <lb/>
              bitantur. </s>
              <s>Cætera quæ tribuuntur ſubalternis, nil prohibet, opinor, eſſe per accidens, & aliun­
                <lb/>
              de peti quàm à ratione ſubalternationis. </s>
              <s>His ita conſtitutis ad propoſitum deſcendamus, &
                <lb/>
              doceamus ſit'ne phyſica ſubalterna primæ philoſophiæ. </s>
              <s>Qui conditionis à Latinis impoſitas </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>