Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="76"/>
              quoque neceſſe eſt. </s>
              <s>Si igitur aliquorum eſſentia
                <expan abbr="cõtinet">continet</expan>
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ; neque mens illam à materia ſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg696"/>
                <lb/>
              parabit: aliter id quod non eſt,
                <expan abbr="conciperet̃">conciperetur</expan>
              , & falſitas in termino ſimplici extaret: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſſentia
                <lb/>
              materię adnexa, ea tamen noſcitur, vt extra
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              . </s>
              <s>Et quanuis ad terminos ſimplices ignoratio
                <lb/>
              pertineat,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quia
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſint indiuidui, vel prorſus attinguntur, vel penitus
                <expan abbr="ignorãtur">ignorantur</expan>
              ; in hac notione
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg697"/>
                <lb/>
              falſitas inerit, quòd partim res ipſa attingetur, partim ignorabitur: attingetur ſanè, dum
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
                <lb/>
              comprehenditur, ignorabitur
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              , quòd eſſentia
                <expan abbr="cõcipietur">concipietur</expan>
              aliter àc ſit. </s>
              <s>Sed eius ignoratio quod
                <lb/>
              abſtrahere vocatur, in cauſſa eſt
                <expan abbr="oĩs">omnis</expan>
              erroris: neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ille qui abſtrahit, ita ſeparat, quia cogitet
                <lb/>
              rem aliter
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              ipſa ſit; ſed conſeruat eſſentiam & rei naturam vt ſe habet, non cogitat de oppoſi­
                <lb/>
              to; non accipit ac ſi hoc ſine illo ſit, ſed quod eſt in illo, accipiens
                <expan abbr="cõſiderat">conſiderat</expan>
              id quod ineſt;
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              ,
                <lb/>
              in quo ineſt, omittit; non enunciat hoc
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe in hoc: nam ſic ſimplex
                <expan abbr="cõprehenſio">comprehenſio</expan>
              non eſſet, &
                <lb/>
              includeret falſitatem: verùm videt hoc in illo eſſe, &
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              concipit primùm; partes facit quę ne­
                <lb/>
              ceſſariò vinculo iunctę ſunt, & eas ita iunctas intelligit, ſed
                <expan abbr="alterã">alteram</expan>
              partem ſe conuertit, quam & ſi
                <lb/>
              ſine altera conſiderat; non idcirco ſine altera concipit. </s>
              <s>Conſiderare
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſt
                <expan abbr="contẽplari">contemplari</expan>
              naturam,
                <lb/>
              & procedere à confuſo ad
                <expan abbr="diſtinctũ">diſtinctum</expan>
              ; concipere eſt ſolummodò informari, ſiue in prima & confuſa
                <lb/>
              notitia, ſeu cùm
                <expan abbr="">iam</expan>
              diſtinctè nouimus, & notionibus diſtinctis informamur. </s>
              <s>Ecce
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              tibi
                <expan abbr="domi-nũ">domi­
                  <lb/>
                num</expan>
              ; quis
                <expan abbr="">eum</expan>
              concipiet ſine ſeruo? </s>
              <s>vna eſt
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
                <expan abbr="cõprehenſio">comprehenſio</expan>
              ;
                <expan abbr="dominũ">dominum</expan>
              tamen conſidero
                <expan abbr="">non</expan>
              con­
                <lb/>
              ſiderato ſeruo, ideſt
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              domini exploro,
                <expan abbr="">non</expan>
              ſerui,
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              tamen ſine ſeruo non concipio propter
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg698"/>
                <lb/>
                <expan abbr="neceſſariã">neceſſariam</expan>
                <expan abbr="habitudinẽ">habitudinem</expan>
              quæ inter illos intercedit. </s>
              <s>alia eſt
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              & ratio, ſed adeſt penden­
                <lb/>
              tia mutua;
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              quæ reſpiciat eſſentiam; propter hanc
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ſine altero
                <expan abbr="neutiquã">neutiquam</expan>
              concipi
                <lb/>
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              ; ſed propter variam
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
              rationem vnum ſine altero conſiderare licet; hoc non illud con­
                <lb/>
              templor, & ſi non ſine illo cognoſco. </s>
              <s>ſic abſtrahendo non dico
                <expan abbr="mendaciũ">mendacium</expan>
              , quia ſimplex appre­
                <lb/>
              hendo (huius
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              notio ſimplex eſt, cùm de huius domino cogito) vniuerſam rei
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
                <expan abbr="cõcipio">concipio</expan>
              ;
                <lb/>
              quod ad hoc pertinet, ſeorſum contemplor, quod ſcilicet illius eſt proprium, & in hoc munere ſic
                <lb/>
              affectus ſum, vt
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              etiam ignorantiæ redargui poſsim, quòd rem aliter intelligam, àc ſit. </s>
              <s>quin
                <lb/>
              ſi
                <expan abbr="illorũ">illorum</expan>
              eſſentias ſeorſum ſumàm. </s>
              <s>non quòd exiſtant, ſed ratione ſolas animaduertam, quod vulgò
                <lb/>
              dici ſolet formaliter; ſic obſeruabo ſeparatas; vt altera, tametſi manet ſimul & indiſſolubiliter;
                <lb/>
              nihilominus de altera negari poſsit: hac
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ratione licet dicere
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              non eſſe animal, quod hu­
                <lb/>
              ius ratio non eſt ratio alterius; quanuis huius ratio ſine alterius ratione non
                <expan abbr="cõſiſtat">conſiſtat</expan>
              , & ita licet
                <lb/>
              dicere accidens non eſſe ſubſtantiam, & dominum non eſſe ſeruum,
                <expan abbr="quanq̃">quanquam</expan>
              accidens eſt aliquid
                <lb/>
              ſubſtantiæ, & dominus ſerui dominus, quod genus abſtractionis, quia negatione exprimi poteſt,
                <lb/>
              non ſine cauſſa
                <expan abbr="cõplexum">complexum</expan>
              vocabimus. </s>
              <s>Itaque
                <expan abbr="cõmunius">communius</expan>
              eſt concipere
                <expan abbr="">quae</expan>
              abſtrahere & conſide­
                <lb/>
              rate, ſiquidem concipere ſit rerum formas accipere, vel vt re ipſa per ſenſus offeruntur, vel vt eſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg699"/>
                <lb/>
              ſentiæ à materia ſegregatæ & eſt officium mentis patibilis; conſiderare & abſtrahere eſt ſepara­
                <lb/>
              te conceptas, & pertinet ad
                <expan abbr="">eam</expan>
              mentem quę vocatur agens. </s>
              <s>aut eſt ſaltem in actu,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              conceptæ
                <lb/>
              omnes formæ ſeparantur, vt ſimitas, ſed planè ſeparatas anteà conceptas fuiſſe neceſſe eſt: conci­
                <lb/>
              pere
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              mentis eſt rudis, abſtrahere fœcundę: concipere pendet ex obiectis; abſtrahere deſcen­
                <lb/>
              dit à mente; tametſi quae abſtrahi queat, inhęret in rei natura. </s>
              <s>eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              res mathematica talis, vt ad
                <expan abbr="cer-tã">cer­
                  <lb/>
                tam</expan>
              materiam ſe non applicet & formę ex ſeipſis habent, vt & inter ſe & ab altis rebus ſeiugentur,
                <lb/>
              ſed abſtrahendi actus eſt ex mente & ad obiecta ipſa procedit. </s>
              <s>
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              totum, reſoluitur in par­
                <lb/>
              tes abſtrahendo: conceptui confuſo ſuccedit abſtractio, eadem conceptui diſtinctio præcedit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quoniam verò triplex eſt abſtractio,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              docuimus olim, & ea cuius ope concipitur
                <lb/>
              vniuerſale confuſum, & vbi
                <expan abbr="conceptũ">conceptum</expan>
              cùm ſenſilis materiæ ſimulachris ab ipſis abſoluitur, vel
                <lb/>
              vt ſenſilis eſt, vt mathematici faciunt, vel ſimpliciter, quod præſtat primus philoſophus: de po­
                <lb/>
              ſtremis agitur in pręſentia, quæ ſunt propria mentis
                <expan abbr="">cum</expan>
              alioquin illa ſit naturæ: etenim ex vi
                <expan abbr="for-marũ">for­
                  <lb/>
                marum</expan>
              eſt, vt hoc modo moueant ſenſus, illo verò
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
              , ad
                <expan abbr="obeũdas">obeundas</expan>
              cęteras abſtractiones opera
                <lb/>
              mentis requiritur:
                <expan abbr="quanq̃">quanquam</expan>
              nec mens per ſeipſam ſufficit: nam flagitat
                <expan abbr="miniſteriũ">miniſterium</expan>
              naturæ: vt mox
                <lb/>
              indicabimus: proinde efficitur, vt quot modis res ipſę diſtinguantur, totidem abſtractio fiat. </s>
              <s>&
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg700"/>
                <lb/>
              prima diſtinctio in eo quòd ſunt: Eſſe verò duplex eſt, vel exiſtere, vel id quod indicat
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>quod ad
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              pertinet, ea ſeorſum conſiderantur quæ ſubiecto diſcernuntur, tum
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              quæ re, vt
                <lb/>
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              diuerſa ſunt genera, veluti
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              & quale. </s>
              <s>Eſſentia
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
                <expan abbr="">ratio</expan>
              explicans quid eſt,
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt
                <lb/>
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
              , vel ſimpliciter, vt
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              quę dialectici diſperata
                <expan abbr="vocãt">vocant</expan>
              , vel formaliter, vt
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              eſſe vnius non
                <lb/>
              ſit
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              eſſe alterius, vel
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              , quia ſint indifferentia, vt
                <expan abbr="cõmunia">communia</expan>
              ad vnum. </s>
              <s>Ex his illa quę
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
                <lb/>
              natura priora, &
                <expan abbr="abſtrahũtur">abſtrahuntur</expan>
              , &
                <expan abbr="cõcipiuntur">concipiuntur</expan>
              ſine poſterioribus: quę vero poſteriora
                <expan abbr="abſtrahunt̃">abſtrahuntur</expan>
                <lb/>
              ſanè, ſed concipi nequeunt ſine illis. </s>
              <s>Ergo elementa extra
                <expan abbr="mixturã">mixturam</expan>
              cogitantur, & ſine poſte
                <lb/>
              ſubſtantia, &
                <expan abbr="albũ">album</expan>
              ſine muſico & cygno, & cygnus ſine albedine, vt vbi
                <expan abbr="">cum</expan>
              oppoſita nigredine
                <expan abbr="cõ-cipitur">con­
                  <lb/>
                cipitur</expan>
              , etenim nihil prohibet illi concedi
                <expan abbr="quodcunq.">quodcunque</expan>
              cum eo
                <expan abbr="">non</expan>
              implicet
                <expan abbr="repugnantiã">repugnantiam</expan>
              ,
                <expan abbr="veritatẽ">veritatem</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="logicã">logicam</expan>
              vocant. </s>
              <s>Ita Deus ſine cęteris à mente quæ ſuſtineat
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
                <expan abbr="ſplendorẽ">ſplendorem</expan>
              &
                <expan abbr="cõcipi">concipi</expan>
              , &
                <expan abbr="cõſiderari">conſiderari</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , non ſic homo ſine animali. </s>
              <s>Nam Deus nulli refert
                <expan abbr="acceptũ">acceptum</expan>
              , quae ſit rationis
                <expan abbr="cõpos">compos</expan>
              , continet ani­
                <lb/>
              mal
                <expan abbr="eſsẽtiæ">eſsentiæ</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              : huic ſimilis eſt materiæ
                <expan abbr="formęq́">formęque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">ratio</expan>
              , vt mox docebimus. </s>
              <s>Quibus ſic ſtantibus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>