1multum abſumit alimenti, ideò perſæpe mi
nus durat prunis: ſed hoc non merito ſui
eſt, ſed quia celerius alimentum finitur. His
de cauſis & à pingui humido flammæ diu
turnæ, & à tenui atque ſicca ſubſtantia im
menſæ creantur. Nam in tenui & arida
ſubſtantia celeriter flamma flammæ ſucce
dit, atque ob id in maximam molem creſcit.
Quòd ſi hæc ambo iungantur, & arida, te
nuiſque ſubſtantia, & pingue ac plurimum
humidum, velut in bitumine, tunc flam
mæ maximæ, & diuturnæ excitantur. Ob
id verò manifeſtum ſit, cur bitumini ar
denti aqua iniecta maiores excitet flam
mas, quod etiam Georgius Agricola, vir
noſtræ tempeſtatis memoria dignus, narrat:
eſſe ſcilicet in Iſlandia inſula montem, no
mine Heclam, ex quo ignis emiſſus ſiccis
extinguatur, aqua verò alitur. Id autem fer
mè commune eſt omnibus validioribus
flammis: vnde etiam fabri inſperſa aqua
ignes excitare ſolent: cùm enim ardentior
fuerit ignis, à frigido incitatur, & ab hu
mido alitur, quorum vtrunque aquæ ineſt.
Ea de cauſa etiam ignis qui follibus accen
ditur, cùm validus ſit, aqua modica non
extinguitur, ſed robuſtior euadit. Folles
namque ignes accendunt, quoniam mo
tum concitant: inde ex motu penetrat
vis & exurit. Neceſſarij autem ſunt in me
tallis, quoniam à paruo igne non liqueſ
cunt, ſed ſerò, ideò prius exuruntur quàm
liqueſcant. Sed à follibus ignis accenſus
mouetur & penetrat, ac colliquat metalla.
Vnde non paruum compendium in celeri
exitu, & quòd minus impenſæ perit, &
metalli portio minor vritur. Folles igi
tur ad accendendum ignem atque mollien
dum ac liquandum aptiſſimi ſunt.
nus durat prunis: ſed hoc non merito ſui
eſt, ſed quia celerius alimentum finitur. His
de cauſis & à pingui humido flammæ diu
turnæ, & à tenui atque ſicca ſubſtantia im
menſæ creantur. Nam in tenui & arida
ſubſtantia celeriter flamma flammæ ſucce
dit, atque ob id in maximam molem creſcit.
Quòd ſi hæc ambo iungantur, & arida, te
nuiſque ſubſtantia, & pingue ac plurimum
humidum, velut in bitumine, tunc flam
mæ maximæ, & diuturnæ excitantur. Ob
id verò manifeſtum ſit, cur bitumini ar
denti aqua iniecta maiores excitet flam
mas, quod etiam Georgius Agricola, vir
noſtræ tempeſtatis memoria dignus, narrat:
eſſe ſcilicet in Iſlandia inſula montem, no
mine Heclam, ex quo ignis emiſſus ſiccis
extinguatur, aqua verò alitur. Id autem fer
mè commune eſt omnibus validioribus
flammis: vnde etiam fabri inſperſa aqua
ignes excitare ſolent: cùm enim ardentior
fuerit ignis, à frigido incitatur, & ab hu
mido alitur, quorum vtrunque aquæ ineſt.
Ea de cauſa etiam ignis qui follibus accen
ditur, cùm validus ſit, aqua modica non
extinguitur, ſed robuſtior euadit. Folles
namque ignes accendunt, quoniam mo
tum concitant: inde ex motu penetrat
vis & exurit. Neceſſarij autem ſunt in me
tallis, quoniam à paruo igne non liqueſ
cunt, ſed ſerò, ideò prius exuruntur quàm
liqueſcant. Sed à follibus ignis accenſus
mouetur & penetrat, ac colliquat metalla.
Vnde non paruum compendium in celeri
exitu, & quòd minus impenſæ perit, &
metalli portio minor vritur. Folles igi
tur ad accendendum ignem atque mollien
dum ac liquandum aptiſſimi ſunt.
Itaque vt ad inſtitutum reuertar, aqua
ſolet vehementes accendere ignes, quoniam
humidum ipſum quod exhalat, pinguius
redditur, nec à circumfuſo fumo abſumi
tur, ſed totum ignis ipſe depaſcitur, quo
purior inde factus, & ſimul collectus à
frigido alacrior inſurgit. Vnde etiam ignes
qui aqua excitantur & accenduntur: conſtat
autem pice nauali & Græca, ſulphure, vini
fæce, quàm vocant tartarum, ſarcocolla, ha
linitro, bituminis ſpecie, illa quam vocant
petroleum. Relatum hoc ad Marcum Grae
cum. Additur igitur calx viua duplo pon
dere, & cum ouorum luteis pariter miſcen
tur omnia, & in fimo equino ſepeliuntur.
Aliud: Sulphurei olei, petrolei, iuniperini
olei, & halinitri æquales ſingulorum par
tes: nigræ picis, pinguedinum anſeris, &
anatis, ſtercoris columini, eius liquoris,
quam vocant liquidam vernicem conſtant
autem oleo ſeminis lini, rurſus ſingulorum
tantundem: aſphalti partes quinque: exci
pe ardente aqua, & in fimo equino ſepeli.
Aliud etiam: Vernicis liquidæ, ſulphurei
olei, & iuniperini, & eius quod fit ex lini
ſemine, & petrolei, & lachrymæ lariginæ
partes æquas ſingulorum; aquæ ardentis
tres ac mediam, tum halinitri, ligni lau
rini ſicci vi puluerem redactorum quan
tum ſufficit, vt omnia ſimul miſta, luti
ſpiſſitudinem recipiant. Hæc omnia vitreo
vaſe excipe, & in fimo equino tribus men
ſibus ſepeli. Si igitur ex his pilæ lignis hę
reant, ſpontè imbribus accenduntur: ſed
hoc non omninò ſemper euenit. Illud au
tem ſemper euenit, vt iam accenſus nul
lis aquis extinguatur. Puluis autem qui fa
cillimè ardet, & cuius flamma vehementer
exurit, conſtat pyrio puluere, & tertia ſul
phuris ac Græcæ picis parte. Porrò plu
ra his in libris de rerum Varietate ſcrip
ſimus: hi autem exercitationem omnium
continent locupletem, quæ hîc ratione
explicantur. Quonam pacto verò aquâ non
extinguantur hi ignes, facilè patet conſi
deranti, quòd motum adeò vehementem
ciunt, vt flamma flammæ follium loco ſit.
Ob id igitur paruam flammam facilè eſt
extinguere, magnam autem difficillimum.
Non ſolùm enim quòd maior ſit, diffici
liùs extinguitur parua, ſed quòd motum
excitet vehementem, à quo ( vt dixi )
flamma fouetur. Ab magnitudine autem
motus & flammæ procul abeſſe coguntur
homines: vnde etiam auxilium primò deeſt,
inde fumo abundante ſubit deſperatio. In
his caſibus tria auxilia ſolùm ſuperſunt: vt
detrahatur materia ardere apta, vel vt
murus ex lapidibus erigatur, lapideſque ſu
per incendium proiiciantur, quo quidam
amici noſtri vicinam ſuam domum ab in
cendio ſeruauerunt: vel quo vti ſolemus
dum luci ardent, aut ſegetes, vt pars in
quam ignis fertur accendatur. Nam ſic
extincto eo igne, vel etiam nondum ex
tincto, maiori ſubtracta materia, peri
culoſo, ſed vtili tamen inuento, ſerua
mus reliquum. Hoc autem auxilij gene
re ſeruati ſunt luci noſtri in Nouarienſi
agro, non multum abſimili, quo loci
dominus ſæpe ſeipſum à periculo libe
rauit.
ſolet vehementes accendere ignes, quoniam
humidum ipſum quod exhalat, pinguius
redditur, nec à circumfuſo fumo abſumi
tur, ſed totum ignis ipſe depaſcitur, quo
purior inde factus, & ſimul collectus à
frigido alacrior inſurgit. Vnde etiam ignes
qui aqua excitantur & accenduntur: conſtat
autem pice nauali & Græca, ſulphure, vini
fæce, quàm vocant tartarum, ſarcocolla, ha
linitro, bituminis ſpecie, illa quam vocant
petroleum. Relatum hoc ad Marcum Grae
cum. Additur igitur calx viua duplo pon
dere, & cum ouorum luteis pariter miſcen
tur omnia, & in fimo equino ſepeliuntur.
Aliud: Sulphurei olei, petrolei, iuniperini
olei, & halinitri æquales ſingulorum par
tes: nigræ picis, pinguedinum anſeris, &
anatis, ſtercoris columini, eius liquoris,
quam vocant liquidam vernicem conſtant
autem oleo ſeminis lini, rurſus ſingulorum
tantundem: aſphalti partes quinque: exci
pe ardente aqua, & in fimo equino ſepeli.
Aliud etiam: Vernicis liquidæ, ſulphurei
olei, & iuniperini, & eius quod fit ex lini
ſemine, & petrolei, & lachrymæ lariginæ
partes æquas ſingulorum; aquæ ardentis
tres ac mediam, tum halinitri, ligni lau
rini ſicci vi puluerem redactorum quan
tum ſufficit, vt omnia ſimul miſta, luti
ſpiſſitudinem recipiant. Hæc omnia vitreo
vaſe excipe, & in fimo equino tribus men
ſibus ſepeli. Si igitur ex his pilæ lignis hę
reant, ſpontè imbribus accenduntur: ſed
hoc non omninò ſemper euenit. Illud au
tem ſemper euenit, vt iam accenſus nul
lis aquis extinguatur. Puluis autem qui fa
cillimè ardet, & cuius flamma vehementer
exurit, conſtat pyrio puluere, & tertia ſul
phuris ac Græcæ picis parte. Porrò plu
ra his in libris de rerum Varietate ſcrip
ſimus: hi autem exercitationem omnium
continent locupletem, quæ hîc ratione
explicantur. Quonam pacto verò aquâ non
extinguantur hi ignes, facilè patet conſi
deranti, quòd motum adeò vehementem
ciunt, vt flamma flammæ follium loco ſit.
Ob id igitur paruam flammam facilè eſt
extinguere, magnam autem difficillimum.
Non ſolùm enim quòd maior ſit, diffici
liùs extinguitur parua, ſed quòd motum
excitet vehementem, à quo ( vt dixi )
flamma fouetur. Ab magnitudine autem
motus & flammæ procul abeſſe coguntur
homines: vnde etiam auxilium primò deeſt,
inde fumo abundante ſubit deſperatio. In
his caſibus tria auxilia ſolùm ſuperſunt: vt
detrahatur materia ardere apta, vel vt
murus ex lapidibus erigatur, lapideſque ſu
per incendium proiiciantur, quo quidam
amici noſtri vicinam ſuam domum ab in
cendio ſeruauerunt: vel quo vti ſolemus
dum luci ardent, aut ſegetes, vt pars in
quam ignis fertur accendatur. Nam ſic
extincto eo igne, vel etiam nondum ex
tincto, maiori ſubtracta materia, peri
culoſo, ſed vtili tamen inuento, ſerua
mus reliquum. Hoc autem auxilij gene
re ſeruati ſunt luci noſtri in Nouarienſi
agro, non multum abſimili, quo loci
dominus ſæpe ſeipſum à periculo libe
rauit.
Magna flanm
ma tribus
cauſis diffi
cile extin
guitur.
ma tribus
cauſis diffi
cile extin
guitur.
Sunt igitur bitumine loca abundantia,
vel ſulphure, quæ ſpontè ardent, & aqua
minimè extinguuntur. Ætnæ in Sicilia
montis famoſiſſimum eſt incendium. Cra
teres duo, inferior in putei formam an
guſtus, anguſto labro lapideo circumcin
gente: ſuperior verò ab imo ( vt referunt)
fundæ iactu diſtat, quatuor habens in am
bitu ſtadia ad centum M. paſſuum: cineres
circumquaque effundit, ſumma caligine
cuncta biduo offuſcans, quod etiam Pli
nius affirmat. Sed noſtris temporibus re
miſſum videtur. Puteolis verò parum an
tequàm hæc ſcriberemus (XX. M. paſſuum,
vt audio, à Neapoli diſtant ) maxima ex
incendio iactura contigit. Fiunt igitur hi
ignes vbi ſulphur aut bitumen gignitur,
plerunque autem iuxta mare, quòd bitu
men, & ſulphur à marinis ſordibus ac ca
lore fomentum accipiant.
vel ſulphure, quæ ſpontè ardent, & aqua
minimè extinguuntur. Ætnæ in Sicilia
montis famoſiſſimum eſt incendium. Cra
teres duo, inferior in putei formam an
guſtus, anguſto labro lapideo circumcin
gente: ſuperior verò ab imo ( vt referunt)
fundæ iactu diſtat, quatuor habens in am
bitu ſtadia ad centum M. paſſuum: cineres
circumquaque effundit, ſumma caligine
cuncta biduo offuſcans, quod etiam Pli
nius affirmat. Sed noſtris temporibus re
miſſum videtur. Puteolis verò parum an
tequàm hæc ſcriberemus (XX. M. paſſuum,
vt audio, à Neapoli diſtant ) maxima ex
incendio iactura contigit. Fiunt igitur hi
ignes vbi ſulphur aut bitumen gignitur,
plerunque autem iuxta mare, quòd bitu
men, & ſulphur à marinis ſordibus ac ca
lore fomentum accipiant.
Quomodo autem accendatur parata mate
ria, inferius dicemus. Ignis autem qui inter
diu latet, & ſolùm noctu videtur, quemadmo
dum in Apennini Mugellano videmus, inno
xius eſt arboribus atque etiam herbis. Duplex
hic: alius ignis verè, ſed à vaporibus qui ſuc
ceſſu temporis cùm materiam ſubeſſe ſignificet,
iacturam affert. Alius eſt omninò innoxius, qui
non verè ignis, ſed velut materia putrida li-
ria, inferius dicemus. Ignis autem qui inter
diu latet, & ſolùm noctu videtur, quemadmo
dum in Apennini Mugellano videmus, inno
xius eſt arboribus atque etiam herbis. Duplex
hic: alius ignis verè, ſed à vaporibus qui ſuc
ceſſu temporis cùm materiam ſubeſſe ſignificet,
iacturam affert. Alius eſt omninò innoxius, qui
non verè ignis, ſed velut materia putrida li-