1rum, quæ leui excipiuntur igne facilè perdiſ
ces. Nam quæ vehementi igne indigent, om
nes ſiccant vehementer, plerunque etiam
excalefaciunt.
ces. Nam quæ vehementi igne indigent, om
nes ſiccant vehementer, plerunque etiam
excalefaciunt.
Ergo hîc rurſus dubitatio alia oritur, an
aquam liceat facere temperatam, quam
quintam vocant eſſentiam? Erit autem hæc
( vt docebo ) æther, id eſt, ſubſtantia te
nuiſſima mobilis, & quæ motu calorem
temperatum retinet, & tamen plurimum.
Hæc igitur vires omnes conſeruare poteſt,
& vitam producere. Nam cum tenuiſſima
ſit, miſcet ſe humido primo, penetrans ſo
lida, ac excrementa ſeparat, quæ in illo
continentur. Qui verò calidi plurimum ha
bet, eiicit impurum quicquid eſt, natura
lémque ob id calorem inſtaurat. Nihil enim
aliud eſt ſenectus, quam naturalis caloris
imminutio: imminuitur verò, quia motus
prohibetur, vt de igne dixi: ſimilis eſt enim
huius ad illum ratio. Motus verò prohibe
tur ob terræ ſubſtantiæ abundantiam: quo
niam ſola terra plurimam habet materiam,
& motu omninò caret. Ergo aqua illa calo
re cùm ſit temperato, nec cor vexabit, nec
iecori infeſta erit. Itaque ſola hæc, iſta quæ
diximus præſtare poteſt. Referunt in Bonic
ca inſula, quæ ab Hiſpaniola orbis noui M.
C C. paſſuum millibus diſtat, fontem in
vertice montis eſſe qui ſenes reſtituat, non
tamen canos mutet, nec tollat iam contra
ctas rugas. Cuius rei præter perſeuerantem
famam, locuples teſtis Petrus Martyr An
gerius Mediolanenſis, à ſecretis Regis olim
Hiſpaniarum, in ſuis decadibus orbis nuper
inuenti. Sed Ouiedus conſtanter negat. Nos
eſſe poſſe non dubitamus, eſſe haud fatemur.
Tum minus id credendum, quòd breui, &
paucis diebus id fieri dicunt. At homo an
norum multitudine ſeneſcit, non igitur iu
ueneſcere poteſt, niſi annorum ſpatio:
quamobrem id tentare atque experiri diffi
cillimum. In ac̈re bono, aqua optima eſſe
debet: aër autem optimus (vt dixi) in mon
tium iugis: ibi autem incommoda multa
hominibus, quare paucis vſu euenit vt à
natura auxilium hoc aſſequantur. Ergo vt
ad rem reuertar, ne tam longè petatur, cùm
ardens aqua diuturno circulationis motu te
nuitatem retinens, caliditatem, acumén
que ſaporis ác odoris exuerit, æther eſt. At
tamen primùm fragrat. Eſt enim nil aliud
odor frangans, quam acutus, cum modera
tus extiterit. Indicio eſt, quòd piper non
fragrat, nec zingiber, quia immodicè ſint
acuta, parua tamen quantitas benè olet. At
quæ bene olent contraria ratione, cinamo
mum, amomum, crocus, garyophyli, li
lia, moſchus; moderatè acuta ſunt: & ſi
plurimum ex his naribus ſuppoſueris, vt
piper, cerebrum feriunt, nec bene olere
videntur. Allia & cepæ, quòd humorem
habeant putredinis haud expertem, etſi acu
ta ſint, tamen etiam quia moderata non
ſunt, fœtent. Igitur ardentem aquam, ſi
ad temperamentum redierit, tenuitate re
tenta neceſſe eſt fragrantem fieri: & ſi fra
grans fiat, neceſſe eſt viciſſim in æthera
eſſe conuerſam. Fit & quæ iuuentutem in
ſtauret aqua cum tyri carne, fit & cum hel
leboro, qualem apud patrem meum vidi:
ſed hæ diuexant corpora, & iuuentutis ima
ginem fucatam redimunt, non præſtant iu
uentutem. Æther verò veram præſtat, cùm
eam retineat diu quam habent, & exornet.
Sed nunquid ſemper? Non, ſed cùm non fue
rit prohibens: prohibens autem materia
multa.
aquam liceat facere temperatam, quam
quintam vocant eſſentiam? Erit autem hæc
( vt docebo ) æther, id eſt, ſubſtantia te
nuiſſima mobilis, & quæ motu calorem
temperatum retinet, & tamen plurimum.
Hæc igitur vires omnes conſeruare poteſt,
& vitam producere. Nam cum tenuiſſima
ſit, miſcet ſe humido primo, penetrans ſo
lida, ac excrementa ſeparat, quæ in illo
continentur. Qui verò calidi plurimum ha
bet, eiicit impurum quicquid eſt, natura
lémque ob id calorem inſtaurat. Nihil enim
aliud eſt ſenectus, quam naturalis caloris
imminutio: imminuitur verò, quia motus
prohibetur, vt de igne dixi: ſimilis eſt enim
huius ad illum ratio. Motus verò prohibe
tur ob terræ ſubſtantiæ abundantiam: quo
niam ſola terra plurimam habet materiam,
& motu omninò caret. Ergo aqua illa calo
re cùm ſit temperato, nec cor vexabit, nec
iecori infeſta erit. Itaque ſola hæc, iſta quæ
diximus præſtare poteſt. Referunt in Bonic
ca inſula, quæ ab Hiſpaniola orbis noui M.
C C. paſſuum millibus diſtat, fontem in
vertice montis eſſe qui ſenes reſtituat, non
tamen canos mutet, nec tollat iam contra
ctas rugas. Cuius rei præter perſeuerantem
famam, locuples teſtis Petrus Martyr An
gerius Mediolanenſis, à ſecretis Regis olim
Hiſpaniarum, in ſuis decadibus orbis nuper
inuenti. Sed Ouiedus conſtanter negat. Nos
eſſe poſſe non dubitamus, eſſe haud fatemur.
Tum minus id credendum, quòd breui, &
paucis diebus id fieri dicunt. At homo an
norum multitudine ſeneſcit, non igitur iu
ueneſcere poteſt, niſi annorum ſpatio:
quamobrem id tentare atque experiri diffi
cillimum. In ac̈re bono, aqua optima eſſe
debet: aër autem optimus (vt dixi) in mon
tium iugis: ibi autem incommoda multa
hominibus, quare paucis vſu euenit vt à
natura auxilium hoc aſſequantur. Ergo vt
ad rem reuertar, ne tam longè petatur, cùm
ardens aqua diuturno circulationis motu te
nuitatem retinens, caliditatem, acumén
que ſaporis ác odoris exuerit, æther eſt. At
tamen primùm fragrat. Eſt enim nil aliud
odor frangans, quam acutus, cum modera
tus extiterit. Indicio eſt, quòd piper non
fragrat, nec zingiber, quia immodicè ſint
acuta, parua tamen quantitas benè olet. At
quæ bene olent contraria ratione, cinamo
mum, amomum, crocus, garyophyli, li
lia, moſchus; moderatè acuta ſunt: & ſi
plurimum ex his naribus ſuppoſueris, vt
piper, cerebrum feriunt, nec bene olere
videntur. Allia & cepæ, quòd humorem
habeant putredinis haud expertem, etſi acu
ta ſint, tamen etiam quia moderata non
ſunt, fœtent. Igitur ardentem aquam, ſi
ad temperamentum redierit, tenuitate re
tenta neceſſe eſt fragrantem fieri: & ſi fra
grans fiat, neceſſe eſt viciſſim in æthera
eſſe conuerſam. Fit & quæ iuuentutem in
ſtauret aqua cum tyri carne, fit & cum hel
leboro, qualem apud patrem meum vidi:
ſed hæ diuexant corpora, & iuuentutis ima
ginem fucatam redimunt, non præſtant iu
uentutem. Æther verò veram præſtat, cùm
eam retineat diu quam habent, & exornet.
Sed nunquid ſemper? Non, ſed cùm non fue
rit prohibens: prohibens autem materia
multa.
Rurſus ne igne, qui calidiſſimus eſt, te
nuior æther? Certè ſic, nam cœlo conti
guus, ideóque leuiſſimus: impreſſam enim
ab aſtris caliditatem circulatione modera
tur tenuitate retenta? atque eodem modo
hæc aqua calore ignis ad ſummam redacta
tenuitatem, motu ipſo refrigeratur, ac tem
periem acquirit. Itaque & hæc, & æther,
medium quaſi ſunt inter mortalia, immor
taliáque. Locum enim cùm habeat ac tem
periem, tum ſubſtantiam cœlo proximam,
corrumpi nequit. Dum verò infrà impelli
tur, refrigeratur, atque ſic poſt multa ſecu
la corrumpitur. Itaque medium eſt quaſi
mortalis, ac immortalis, cuius generis Stoi
ci animam humanam eſſe credunt. Sed quòd
hîc ex ardente aqua æther elaboratur, cùm
à calore attenuetur, à motu non cogatur,
non parum tenuius euadit. Itaque ſimili ra
tione vtrunque afficitur. Sic verò quæcun
que calore ignis permutantur, euidentem ca
liditatem & ſiccitatem acquirunt: vt calx
& cinis. Sed differunt, quia in calce calor
non finitur, in cinere iam exhauſtus fermè
totus eſt. Ob id qui eſcharotica componunt
ex calce & cinere medicamenta, à calce præ
cipuè caliditatem quærunt, à cinere ſiccita
tem. Sic qui aquam qua metalla ſeparantur,
educunt. Fit autem hoc modo: Halinitri
partem vnam, liquidi aluminis, quod ro
chæ vocant, partes tres, arenæ mediam,
ſiccata diligenter, & purgata igne diſtillan
tur vitreis vaſis. Colligitur autem ſeorſum
quod priùs effluit, cùm crocea demum vi
detur vaſis facies: actis ignibus alia ſucce
dit, quæ priore excipitur plerunque: & ta
men ſi aquam fontis excipias, adhuc adeò
acris eſt, vt nihilominus argentum diſſol
uat, & ipſum ab auro ſeparet. Separatur
autem ſic: Aqua extractæ partem modicam
accipe, cui argenti puriſſimi pondus oboli,
id eſt, XII. granorum impone, ac impoſi
tam cineribus tamdiu permitte, donec diſ
ſoluatur argentum. Hæc purgamenta calci
tenui ſimilia in imum vaſis demittet, qui
bus ſublatis quod reliquum eſt aquæ purio
ris, toti aquæ à qua iam detraxeras addes,
quæ ſimili exemplo & ipſa purgamenta illis
ſimilia in imum demittet, quibus ſublatis
a quam totam puriſſimam, ac magis habe
bis ad argentum ac cætera metalla, præter
aurum, diſſoluendum efficacem. Cùm verò
facilè euaneſcat, vaſe vitreo diligenter oc
cluſa tenetur. Vires autem æſtimanti quan
tas habeat, quæ excepta ( vt dixi ) aqua pu
tei, etiam ſine igne in horis 24. argentum
in aquam redigat, modico autem cinerum
calore in duabus aut tribus horis, non eſt
qui miram vim vaporibus illis extremis, ac
aquæ in quam vertuntur, imò incredibi
lem non tribuat. Eiuſdem generis eſt, quæ
fit ſalibus ammoniaco, nitróque, tum cal-
nuior æther? Certè ſic, nam cœlo conti
guus, ideóque leuiſſimus: impreſſam enim
ab aſtris caliditatem circulatione modera
tur tenuitate retenta? atque eodem modo
hæc aqua calore ignis ad ſummam redacta
tenuitatem, motu ipſo refrigeratur, ac tem
periem acquirit. Itaque & hæc, & æther,
medium quaſi ſunt inter mortalia, immor
taliáque. Locum enim cùm habeat ac tem
periem, tum ſubſtantiam cœlo proximam,
corrumpi nequit. Dum verò infrà impelli
tur, refrigeratur, atque ſic poſt multa ſecu
la corrumpitur. Itaque medium eſt quaſi
mortalis, ac immortalis, cuius generis Stoi
ci animam humanam eſſe credunt. Sed quòd
hîc ex ardente aqua æther elaboratur, cùm
à calore attenuetur, à motu non cogatur,
non parum tenuius euadit. Itaque ſimili ra
tione vtrunque afficitur. Sic verò quæcun
que calore ignis permutantur, euidentem ca
liditatem & ſiccitatem acquirunt: vt calx
& cinis. Sed differunt, quia in calce calor
non finitur, in cinere iam exhauſtus fermè
totus eſt. Ob id qui eſcharotica componunt
ex calce & cinere medicamenta, à calce præ
cipuè caliditatem quærunt, à cinere ſiccita
tem. Sic qui aquam qua metalla ſeparantur,
educunt. Fit autem hoc modo: Halinitri
partem vnam, liquidi aluminis, quod ro
chæ vocant, partes tres, arenæ mediam,
ſiccata diligenter, & purgata igne diſtillan
tur vitreis vaſis. Colligitur autem ſeorſum
quod priùs effluit, cùm crocea demum vi
detur vaſis facies: actis ignibus alia ſucce
dit, quæ priore excipitur plerunque: & ta
men ſi aquam fontis excipias, adhuc adeò
acris eſt, vt nihilominus argentum diſſol
uat, & ipſum ab auro ſeparet. Separatur
autem ſic: Aqua extractæ partem modicam
accipe, cui argenti puriſſimi pondus oboli,
id eſt, XII. granorum impone, ac impoſi
tam cineribus tamdiu permitte, donec diſ
ſoluatur argentum. Hæc purgamenta calci
tenui ſimilia in imum vaſis demittet, qui
bus ſublatis quod reliquum eſt aquæ purio
ris, toti aquæ à qua iam detraxeras addes,
quæ ſimili exemplo & ipſa purgamenta illis
ſimilia in imum demittet, quibus ſublatis
a quam totam puriſſimam, ac magis habe
bis ad argentum ac cætera metalla, præter
aurum, diſſoluendum efficacem. Cùm verò
facilè euaneſcat, vaſe vitreo diligenter oc
cluſa tenetur. Vires autem æſtimanti quan
tas habeat, quæ excepta ( vt dixi ) aqua pu
tei, etiam ſine igne in horis 24. argentum
in aquam redigat, modico autem cinerum
calore in duabus aut tribus horis, non eſt
qui miram vim vaporibus illis extremis, ac
aquæ in quam vertuntur, imò incredibi
lem non tribuat. Eiuſdem generis eſt, quæ
fit ſalibus ammoniaco, nitróque, tum cal-