1imminentem ſuis quiſque temporibus præ
dixiſſe. Nec abſque ratione: nam halitus terræ
facilius longè, atque ideo etiam celerius
aquas inficere poſſunt, quam tam immen
ſum pondus concutere. Nec tamen totam
quati terram exiſtimes: nam referunt, nun
quam Ægyptum tremuiſſe. Nam nec ſolida,
quod aërem non concipiant: nec limoſa,
qualis Ægyptus, quòd armis careant: nec
arenoſa, quòd perſpirent, terræmotu concu
tiuntur tamen quædam ex his, quòd profun
da terræ ſuperficiei non ſunt ſimilia. Ex ter
ræ motibus montes quandoque fiunt: nan
que illorum triplex origo: aut enim tumet
terra motibus crebris agitata, ac velut veſi
cis è corpore naſcentibus montes parit, vt
iuxta Auernum lacum mons nomine Mo
dernus in Campania: aut congeſta humo à
ventis, vt ſæpe in Africa: aut, quod proprium
quaſi eſt ac frequentiſſimum, cum aquis cur
rentibus, aut etiam mari terra demolitur, la
pidibus relictis: nam aqua fluminis in val
lem deſcendit, & mons ipſe lapideus exur
git à valle, ideóque montes omnes quaſi ſa
xei ſunt. Illorum autem ſublimitas à reliquo
ſolo eſt, quoniam agri in dies à pluuiis exe
duntur, & terra ipſa fatiſcit: lapides verò
præterquam quòd non fatiſcunt, etiam ple
runque creſcunt, vt inferius oſtendemus. Ve
rùm valles aquis ac torrentibus excauantur,
atque ideo humiliores ſunt etiam agris ac
planis.
dixiſſe. Nec abſque ratione: nam halitus terræ
facilius longè, atque ideo etiam celerius
aquas inficere poſſunt, quam tam immen
ſum pondus concutere. Nec tamen totam
quati terram exiſtimes: nam referunt, nun
quam Ægyptum tremuiſſe. Nam nec ſolida,
quod aërem non concipiant: nec limoſa,
qualis Ægyptus, quòd armis careant: nec
arenoſa, quòd perſpirent, terræmotu concu
tiuntur tamen quædam ex his, quòd profun
da terræ ſuperficiei non ſunt ſimilia. Ex ter
ræ motibus montes quandoque fiunt: nan
que illorum triplex origo: aut enim tumet
terra motibus crebris agitata, ac velut veſi
cis è corpore naſcentibus montes parit, vt
iuxta Auernum lacum mons nomine Mo
dernus in Campania: aut congeſta humo à
ventis, vt ſæpe in Africa: aut, quod proprium
quaſi eſt ac frequentiſſimum, cum aquis cur
rentibus, aut etiam mari terra demolitur, la
pidibus relictis: nam aqua fluminis in val
lem deſcendit, & mons ipſe lapideus exur
git à valle, ideóque montes omnes quaſi ſa
xei ſunt. Illorum autem ſublimitas à reliquo
ſolo eſt, quoniam agri in dies à pluuiis exe
duntur, & terra ipſa fatiſcit: lapides verò
præterquam quòd non fatiſcunt, etiam ple
runque creſcunt, vt inferius oſtendemus. Ve
rùm valles aquis ac torrentibus excauantur,
atque ideo humiliores ſunt etiam agris ac
planis.
Terræmotus
ſigna.
ſigna.
Quæ nun
quam terræ
motu infe
ſtentur.
quam terræ
motu infe
ſtentur.
In mari verò ſcopuli eadem ratione con
ſtant: atque ex inſulis exeſa terra à fluctibus
oriuntur: iidem accedente terra, aut intumeſ
cente, in inſulas euadunt. Ob id pleræque
inſulæ montibus abundant: quod ſi mare ſic
cetur, ſcopuli in montes euadunt. Ob id ni
hil mirum in montibus iuxta mare inueniri
nauium partes, & oſtrea, atque conchylia.
Quid enim hoc aliud eſt, quam montes illos
olim fuiſſe maris ſcopulos, aut aliquanto
inundationem aliquam grauem præceſſiſſe?
Et quanquam montes aquarum iniuriis ſæpè
reſiſtant, cadunt tamen quandoque, aqua il
lorum radices erodiente: ſed hoc rarum, ac
paruis montibus ſolum contingit: ruunt ta
men terræmotu, & terra dehiſcente, ob gra
uitatem in ima deſcendunt: alij mari ſenſim
corripiuntur. Franguntur & ventis validis ac
frigoribus, vt non tutum ſit iuxta rupes &
ſub eis eſſe. Colles etiam humana ſedulitas
quandoque æquat. Ferunt Annibalem Al
pium iuga aceto calido diſſipaſſe. Sed mini
ma res hæc fuit, ſi ad montes reſpicimus: ſi
ad commodum, magna. Montibus quaſi ſpe
cus ipſi opponuntur. Fiunt terræmotu in ari
do facto dehiſcente terra, item aquis per
montium occulta decurrentibus vnde in ali
quibus flumina ſunt. Fiunt & exhalatione
ignea: quæ lapides tum vrit, tum excedit,
tum expellit. Vnde plures ſpecus ſunt mor
tiferum exhalantes, velut Plutonium os,
quod iuxta Hierapolim Phrygiæ in monto
ſa quadam agri parte poſitum eſt. Os eius in
colle quodam ſitum, qui iugeri magnitudi
nem æquat, ſeptíſque cingitur quadratis:
quæ adeò terra calligine obducuntur, vt vix
cerni queant. Ipſum os hominem capere po
teſt, in quod ſi taurus immittatur ilicóque
extrahatur, mortuus inuenitur. Cum Strabo
paſſerculos immiſiſſet, mortuos ſtatim ex
traxit. Solis Magnæ matris ſacerdotibus,
quòd remedio ipſis duntaxat cognito vte
rentur, innoxius: nec aërem dum inſpicerent,
inſpirant hi. Quidam quod erecti eſſent, to
lerare poſſe crediderunt ſacerdotes. Sunt ta
men aduerſus hanc iniuriam & auxilia &
cautiones. Nam ſi ( vt ſuperius diximus) fla
bella adhibeantur, duplici commodo nos af
ficiet. Primum, quòd aërem à vaporibus mo
tu ipſo repurgabunt. Secundum, quòd faces
ardere cogent, nec permittent extingui: qui
bus nullus eſt aër tam noxius, qui non repur
getur. Cautio autem eſt, quoniam cum faces
abſque vento extinguuntur, ſatius eſt non
ingredi: extialis enim loci hoc firmiſſimum
eſt ſignum. Sed nullibi plures tales ſpecus
quam in Italia inueniuntur. Vnus inter Nea
polim & Puteolos, vbi via ad paludem Agna
ni inflectitur. Lædunt hi caput maximè, tum
quia imbecillius ſit corde, tum quia ſepto
careat quod arcet prauos vapores: nam pul
monis ſubſtantiam tranſire cogitur aër qui
cor ingreditur Oſtendit autem hoc & mor
borum genus: nam quia immittuntur, prius
tremunt, inde ſenſum & motum amittunt,
pòſt attoniti expirant, & qui euaſerint tu
ment, tument etiam qui moriuntur. Nec ſo
lum peſtiferi ſunt ſpecus, ſed quidam etiam
ſalutares, quibus ſi quis rectè vtatur, ad de
ploratos morbos viam mudelæ quandoque
inuenire poterit, vt in Baianis, Cumaníſque
montibus Salueatæ ſudarium, in monte quod
vulgus vocat Tritulum. Sunt & qui fatidi
cum inſpirent, vt olim de Delphico ſcripſiſ
ſe ex ſententia Philoſophorum meminimus.
In vniuerſum plerunque ſpecuum vis huma
no generi aduerſatur, & veneni vicem poſſi
det. Nam que ſi halitus ille lapides & duriſſi
ma ſaxa exedere potuit, quam vim in mor
tales ipſos obtinebit? Indicium tamen ſecuri
tatis eſt, aquarum dulcium ac ſalutarium per
illos decurſus, herbarúmque ac arborum fa
miliarium in labro luxuria. Sed hi quoque
ferarum & ſerpentum ſunt hoſpitia. Præfer
tur omnium conſenſu Corycium antrum,
magnitudine primò, inde commoditate: nam
ad illud muli onuſti perueniunt: vmbra den
ſiſſima, aquis irriguum, amœnitate ſingula
ri, vt quòd perpetuò vireat. Iuxta id naſci
tur crocus toto orbe celeberrimus. In Cilicia
eſt iuxta Corycum oppidum. Videntur au
tem ſpecus amœniſſini eſſe, vmbra, aura,
fontibus, receſſu, viriditate: hic cùm inter
alios amœniſſimus ſit, totius orbis partem
elegantiſſimam eſſe conſtat. Sub innoxiis
ſpecubus atque profundis quid iaceat, forſi
tan quiſpiam ſcire cupiat. Referunt Philip
pum olim regem, cùm metallica magni pretij
quæ iam deſierant, quæri iuſſiſſet diligenter,
immiſſis per montis aditum hominibus, cum
cibo atque luminibus, renunciaſſe inuenta
ibi flumina, tum aquarum ſtantium lacus,
qui terra non premerentur, ſed aëre caligi
noſo atque obſcuro. Atque eadem fermè eſt
ſententia Ioannis Leonis geographi.
ſtant: atque ex inſulis exeſa terra à fluctibus
oriuntur: iidem accedente terra, aut intumeſ
cente, in inſulas euadunt. Ob id pleræque
inſulæ montibus abundant: quod ſi mare ſic
cetur, ſcopuli in montes euadunt. Ob id ni
hil mirum in montibus iuxta mare inueniri
nauium partes, & oſtrea, atque conchylia.
Quid enim hoc aliud eſt, quam montes illos
olim fuiſſe maris ſcopulos, aut aliquanto
inundationem aliquam grauem præceſſiſſe?
Et quanquam montes aquarum iniuriis ſæpè
reſiſtant, cadunt tamen quandoque, aqua il
lorum radices erodiente: ſed hoc rarum, ac
paruis montibus ſolum contingit: ruunt ta
men terræmotu, & terra dehiſcente, ob gra
uitatem in ima deſcendunt: alij mari ſenſim
corripiuntur. Franguntur & ventis validis ac
frigoribus, vt non tutum ſit iuxta rupes &
ſub eis eſſe. Colles etiam humana ſedulitas
quandoque æquat. Ferunt Annibalem Al
pium iuga aceto calido diſſipaſſe. Sed mini
ma res hæc fuit, ſi ad montes reſpicimus: ſi
ad commodum, magna. Montibus quaſi ſpe
cus ipſi opponuntur. Fiunt terræmotu in ari
do facto dehiſcente terra, item aquis per
montium occulta decurrentibus vnde in ali
quibus flumina ſunt. Fiunt & exhalatione
ignea: quæ lapides tum vrit, tum excedit,
tum expellit. Vnde plures ſpecus ſunt mor
tiferum exhalantes, velut Plutonium os,
quod iuxta Hierapolim Phrygiæ in monto
ſa quadam agri parte poſitum eſt. Os eius in
colle quodam ſitum, qui iugeri magnitudi
nem æquat, ſeptíſque cingitur quadratis:
quæ adeò terra calligine obducuntur, vt vix
cerni queant. Ipſum os hominem capere po
teſt, in quod ſi taurus immittatur ilicóque
extrahatur, mortuus inuenitur. Cum Strabo
paſſerculos immiſiſſet, mortuos ſtatim ex
traxit. Solis Magnæ matris ſacerdotibus,
quòd remedio ipſis duntaxat cognito vte
rentur, innoxius: nec aërem dum inſpicerent,
inſpirant hi. Quidam quod erecti eſſent, to
lerare poſſe crediderunt ſacerdotes. Sunt ta
men aduerſus hanc iniuriam & auxilia &
cautiones. Nam ſi ( vt ſuperius diximus) fla
bella adhibeantur, duplici commodo nos af
ficiet. Primum, quòd aërem à vaporibus mo
tu ipſo repurgabunt. Secundum, quòd faces
ardere cogent, nec permittent extingui: qui
bus nullus eſt aër tam noxius, qui non repur
getur. Cautio autem eſt, quoniam cum faces
abſque vento extinguuntur, ſatius eſt non
ingredi: extialis enim loci hoc firmiſſimum
eſt ſignum. Sed nullibi plures tales ſpecus
quam in Italia inueniuntur. Vnus inter Nea
polim & Puteolos, vbi via ad paludem Agna
ni inflectitur. Lædunt hi caput maximè, tum
quia imbecillius ſit corde, tum quia ſepto
careat quod arcet prauos vapores: nam pul
monis ſubſtantiam tranſire cogitur aër qui
cor ingreditur Oſtendit autem hoc & mor
borum genus: nam quia immittuntur, prius
tremunt, inde ſenſum & motum amittunt,
pòſt attoniti expirant, & qui euaſerint tu
ment, tument etiam qui moriuntur. Nec ſo
lum peſtiferi ſunt ſpecus, ſed quidam etiam
ſalutares, quibus ſi quis rectè vtatur, ad de
ploratos morbos viam mudelæ quandoque
inuenire poterit, vt in Baianis, Cumaníſque
montibus Salueatæ ſudarium, in monte quod
vulgus vocat Tritulum. Sunt & qui fatidi
cum inſpirent, vt olim de Delphico ſcripſiſ
ſe ex ſententia Philoſophorum meminimus.
In vniuerſum plerunque ſpecuum vis huma
no generi aduerſatur, & veneni vicem poſſi
det. Nam que ſi halitus ille lapides & duriſſi
ma ſaxa exedere potuit, quam vim in mor
tales ipſos obtinebit? Indicium tamen ſecuri
tatis eſt, aquarum dulcium ac ſalutarium per
illos decurſus, herbarúmque ac arborum fa
miliarium in labro luxuria. Sed hi quoque
ferarum & ſerpentum ſunt hoſpitia. Præfer
tur omnium conſenſu Corycium antrum,
magnitudine primò, inde commoditate: nam
ad illud muli onuſti perueniunt: vmbra den
ſiſſima, aquis irriguum, amœnitate ſingula
ri, vt quòd perpetuò vireat. Iuxta id naſci
tur crocus toto orbe celeberrimus. In Cilicia
eſt iuxta Corycum oppidum. Videntur au
tem ſpecus amœniſſini eſſe, vmbra, aura,
fontibus, receſſu, viriditate: hic cùm inter
alios amœniſſimus ſit, totius orbis partem
elegantiſſimam eſſe conſtat. Sub innoxiis
ſpecubus atque profundis quid iaceat, forſi
tan quiſpiam ſcire cupiat. Referunt Philip
pum olim regem, cùm metallica magni pretij
quæ iam deſierant, quæri iuſſiſſet diligenter,
immiſſis per montis aditum hominibus, cum
cibo atque luminibus, renunciaſſe inuenta
ibi flumina, tum aquarum ſtantium lacus,
qui terra non premerentur, ſed aëre caligi
noſo atque obſcuro. Atque eadem fermè eſt
ſententia Ioannis Leonis geographi.
Antrum Go
rycium.
rycium.