1affert leuia, & pericula grandia: ſuprà au
tem Ægyptius mergitur, & detrimenta ma
gna patitur, cum ſubmerſionis euidenti diſ
crimine, ſi modò euadat. A 15. infrà vſque
ad 12. annonæ caritatem, ſed leuem in
fert: à 12. ad 10. grauem. Infrà autem nun
quam ſubſiſtere videtur. Hæc eſt recens rei
huius hiſtoria omni fide digna. Sed ad He
rodotum venio, cuius de Nili incremento
ſententiam malè conuerſam, deteriúſque in
tellectam, nuper ego emendaui explicaui
que. Hanc etiam Strabo confirmauit. Ne
que tamen cuiquam mirum videri debet,
quòd quum Nilus habeat ortum vbi Sol,
dum Sol eſt facit nobis hyemem in noſtra
ætate, quæ illis initium eſt hyemis, niues
imbréſque genitos incrementum flumini, at
que ex eo inundationis occaſionem præſta
re: at nunc longè maior tempore facta eſt
inundatio: temporibus namque Strabonis
iam ſexaginta diebus campi ſiccabantur.
Inundationis cauſa eſt fluminis magnitudo.
Maximus enim fluuiorum, vt Arianus ſcri
bit, Ganges pòſt quem Indus, pòſt Nilus.
Ergo Gangete primo, Indoque ſecundo,
tertio Nilo, Hiſter quarto loco adnumera
bitur. Quintus in Libya, Niger à Ptolo
mæo vocatus, Nilo haud minor, naſcitur
è Thala monte: nunc à Luſitantis Senega
vocatur in fluuius. In Nilum nullum om
ninò flumen influit. Aceſinem, qui in In
dum influit, quatuor penè Millia paſſuum
latitudinis habere, autor eſt Arianus. Sed
Ganges vbi eſt anguſtiſſimus, 12000. paſ
ſuum patet, ac inſuper quingentis: vbi
latè patet, nulli videntur termini. Alios
incredibilis vaſtitatis, ſi vera referunt, in
Braſilia amnes inuenêre Hiſpani, velut
Platam, qui oſtio 30000. paſſuum in mare
deuoluebatur. Eſt & Maragnonus, qui cum
ingreditur mare, paſſibus 80000. patet:
Dabaida verò, & ſanctæ Marthæ, 30000.
atque hi tres ( vt ferunt ) in littore boreali
iuxta Pariam. Sed mutatur ratio magnitu
dinis per tempora. Omnium, enim morta
lium quidam eſt viciſſitudo: namque fluuij
influentes non ſolum amnes alios in quos
influunt, ſed etiam mari ſiccare conſueue
runt. Narrat Herodotus, Acheloum mare
profluentem, tantum arenarum aduexiſſe
(hoc enim modo ſiccant maria ) vt Echina
nadum inſulas media iam ex parte conti
nenti adiecerit. Author eſt. Polybius, Tanaim
& cæteros fluuios ſic mare ſuo tempore Eu
xinum implere, ac Mæotim paludem, vt iam
ipſa non amplius habeat altitudinis aquæ
quàm ſeptem vlnas, & pro ſalſa dulcis illa
facta eſt. De Ehinadibus quaſdam iam con
tinenti iunctas refert Strabo, indiéſque re
liquas iungi, cùm quæ plurimum abeſt, ſo
lùm 15. ſtadiis ab oſtio Acheloi fluminis
diſtet.
tem Ægyptius mergitur, & detrimenta ma
gna patitur, cum ſubmerſionis euidenti diſ
crimine, ſi modò euadat. A 15. infrà vſque
ad 12. annonæ caritatem, ſed leuem in
fert: à 12. ad 10. grauem. Infrà autem nun
quam ſubſiſtere videtur. Hæc eſt recens rei
huius hiſtoria omni fide digna. Sed ad He
rodotum venio, cuius de Nili incremento
ſententiam malè conuerſam, deteriúſque in
tellectam, nuper ego emendaui explicaui
que. Hanc etiam Strabo confirmauit. Ne
que tamen cuiquam mirum videri debet,
quòd quum Nilus habeat ortum vbi Sol,
dum Sol eſt facit nobis hyemem in noſtra
ætate, quæ illis initium eſt hyemis, niues
imbréſque genitos incrementum flumini, at
que ex eo inundationis occaſionem præſta
re: at nunc longè maior tempore facta eſt
inundatio: temporibus namque Strabonis
iam ſexaginta diebus campi ſiccabantur.
Inundationis cauſa eſt fluminis magnitudo.
Maximus enim fluuiorum, vt Arianus ſcri
bit, Ganges pòſt quem Indus, pòſt Nilus.
Ergo Gangete primo, Indoque ſecundo,
tertio Nilo, Hiſter quarto loco adnumera
bitur. Quintus in Libya, Niger à Ptolo
mæo vocatus, Nilo haud minor, naſcitur
è Thala monte: nunc à Luſitantis Senega
vocatur in fluuius. In Nilum nullum om
ninò flumen influit. Aceſinem, qui in In
dum influit, quatuor penè Millia paſſuum
latitudinis habere, autor eſt Arianus. Sed
Ganges vbi eſt anguſtiſſimus, 12000. paſ
ſuum patet, ac inſuper quingentis: vbi
latè patet, nulli videntur termini. Alios
incredibilis vaſtitatis, ſi vera referunt, in
Braſilia amnes inuenêre Hiſpani, velut
Platam, qui oſtio 30000. paſſuum in mare
deuoluebatur. Eſt & Maragnonus, qui cum
ingreditur mare, paſſibus 80000. patet:
Dabaida verò, & ſanctæ Marthæ, 30000.
atque hi tres ( vt ferunt ) in littore boreali
iuxta Pariam. Sed mutatur ratio magnitu
dinis per tempora. Omnium, enim morta
lium quidam eſt viciſſitudo: namque fluuij
influentes non ſolum amnes alios in quos
influunt, ſed etiam mari ſiccare conſueue
runt. Narrat Herodotus, Acheloum mare
profluentem, tantum arenarum aduexiſſe
(hoc enim modo ſiccant maria ) vt Echina
nadum inſulas media iam ex parte conti
nenti adiecerit. Author eſt. Polybius, Tanaim
& cæteros fluuios ſic mare ſuo tempore Eu
xinum implere, ac Mæotim paludem, vt iam
ipſa non amplius habeat altitudinis aquæ
quàm ſeptem vlnas, & pro ſalſa dulcis illa
facta eſt. De Ehinadibus quaſdam iam con
tinenti iunctas refert Strabo, indiéſque re
liquas iungi, cùm quæ plurimum abeſt, ſo
lùm 15. ſtadiis ab oſtio Acheloi fluminis
diſtet.
Diluuiorum
cauſa.
cauſa.
Palus Al
cyonia pro
fundiſſima.
cyonia pro
fundiſſima.
Libro.
2.
15. & 17. li
bro Geogra
phiæ.
bro Geogra
phiæ.
Libro 2.
10. Geo
graph.
graph.
Sed poſtquam in fluminum narrationem
incidimus, non abs re erit conſiderare cur
ſolus Nilus aura careat, vel ſaltem caruit:
nam Herodotus hoc conſtanter affirmat.
Nobis id curæ maximé eſſe debet, vt cauſam
rerum inueniamus, ne ſi curſu temporis in
aliis adueniant, quam in aliis ceſſauerunt
poſt perplexi hæreamus. Ergo aura maximè
fit vbi aqua teporem à Sole conceperit.
Indicio eſt, quod ſub ortu & occaſu, non
media die, circa flumina æſtate oritur. Cùm
enim Sol eleuat, nec attrahit ad ſuperiora
aquæ motu aër impellitur: qui ab aqua re
frigeratus, auram ſuauem efficit, quam iux
ta exortum Solis & occaſum æſtate circa
flumina ſentire ſolemus. At Nili initium
proculdubio cùm citra circulum brumalem
ſit & totus per torridam feratur regionem,
auram nunquam concipere poterit: nam etſi
creetur aliqua, ſtatim immodico Solis calo
re conſumitur. Flumen verò eodem curſu
quo aërem refrigerat, purgatur ab omni ter
rena ſorde: ideoque nullum ſalſum: poſſet
tamen eſſe, vbi è loco proximo materia ſal
ſa in illud influeret: verum etſi contingere
poſſit, haud tamen facilè, ob dictam cauſam
huius exemplum inuenias. Sic Nilus cùm
è longiſſimis veniat regionibus, & calore
Solis torreatur, aquas ſecum defert ſaluber
rimas. At maria omnia ſalſa ſunt, atque
etiam amara: cuius rationem vbi expoſuero
prius, propoſitam quæſtionem ſubiiciam.
Quòd igitur aqua ex imbre flumina augere
poſſit, apud nos videmus perſæpe, dum poſt
pluuias extenuati iam antè fluuij, adeò creſ
cunt vt agros inundent: quidam etiam tor
rentes, quorum ſolùm foſſa lapillis plena ſu
pererat, adeò per plures dies aqua copioſa
decurrunt, quam vel Solis imbribus conce
perunt, aut niuibus liquatis, vt magni flu
minis vicem ac ſpeciem ſubeant. Nec differt
torrens à flumine, niſi quòd non perennis
eſt: nam nec illius cauſa talis eſt. Igitur ſi
montes mane inuiſas, hudos inuenies. Sen
ſim igitur intra extráque riuuli coacta aqua
effluunt, atque multi in vnum coeuntes flu
men efficiunt: hoc niſi pluuiis, aut niuium
liquefactione adiuuetur, extenuatum ſem
per videbis. Quo tempore parua aqua ſuffi
cit, non ſolùm quòd parum aquæ illius al
ueus contineat, ſed quòd dum lentè fluit ea
dem aqua pluribus in locis ſatisfacit. Hac
verò cauſa haud dubium relinquitur, cur flu
uij matutinò ſoleant excreſcere, tum maxi
mè ea parte qua fonti ſuo fuerint proximi:
nempe nocte multum roris æſtate, multum
nebulæ hyeme decidit: quò fit vt ſequenti
Solis exortu creſcere multum incipiant, &
maximè temporibus mediis Autumno & Ve
rè, cùm pruina cadens Solis tempore diſſol
uitur. Igitur aqua quæ intra montem lapi
dum frigore, & quæ extra noctis auxilio
creatur, intrò ſenſim labitur. Pars etiam ex
trà in riuulos cogitur, inde è multis riuulis
flumen exiguum plerunque creatur, è pluri
bus exiguis magnum, vt Padus, Hiſter, In
dus, Euphrates. Hæcque eſt cauſa perpetui
tatis fluminum, ſicut incrementi pluuiæ, &
niues. Tanais verò & fontes omnes qui è
locis planis ſcaturiunt, non ibi creantur, ſed
in montibus, inde ad locum illum delati, ea
ratione quam diximus nuper, quòd aqua cum
præmitur è locis altioribus tantum aſcendit
quantum deſcenderat, emergunt è terra.
Mare autem non mittit fontes niſi ſalſos:
nam quidam proximi naſcuntur, ſed ſalſi
incidimus, non abs re erit conſiderare cur
ſolus Nilus aura careat, vel ſaltem caruit:
nam Herodotus hoc conſtanter affirmat.
Nobis id curæ maximé eſſe debet, vt cauſam
rerum inueniamus, ne ſi curſu temporis in
aliis adueniant, quam in aliis ceſſauerunt
poſt perplexi hæreamus. Ergo aura maximè
fit vbi aqua teporem à Sole conceperit.
Indicio eſt, quod ſub ortu & occaſu, non
media die, circa flumina æſtate oritur. Cùm
enim Sol eleuat, nec attrahit ad ſuperiora
aquæ motu aër impellitur: qui ab aqua re
frigeratus, auram ſuauem efficit, quam iux
ta exortum Solis & occaſum æſtate circa
flumina ſentire ſolemus. At Nili initium
proculdubio cùm citra circulum brumalem
ſit & totus per torridam feratur regionem,
auram nunquam concipere poterit: nam etſi
creetur aliqua, ſtatim immodico Solis calo
re conſumitur. Flumen verò eodem curſu
quo aërem refrigerat, purgatur ab omni ter
rena ſorde: ideoque nullum ſalſum: poſſet
tamen eſſe, vbi è loco proximo materia ſal
ſa in illud influeret: verum etſi contingere
poſſit, haud tamen facilè, ob dictam cauſam
huius exemplum inuenias. Sic Nilus cùm
è longiſſimis veniat regionibus, & calore
Solis torreatur, aquas ſecum defert ſaluber
rimas. At maria omnia ſalſa ſunt, atque
etiam amara: cuius rationem vbi expoſuero
prius, propoſitam quæſtionem ſubiiciam.
Quòd igitur aqua ex imbre flumina augere
poſſit, apud nos videmus perſæpe, dum poſt
pluuias extenuati iam antè fluuij, adeò creſ
cunt vt agros inundent: quidam etiam tor
rentes, quorum ſolùm foſſa lapillis plena ſu
pererat, adeò per plures dies aqua copioſa
decurrunt, quam vel Solis imbribus conce
perunt, aut niuibus liquatis, vt magni flu
minis vicem ac ſpeciem ſubeant. Nec differt
torrens à flumine, niſi quòd non perennis
eſt: nam nec illius cauſa talis eſt. Igitur ſi
montes mane inuiſas, hudos inuenies. Sen
ſim igitur intra extráque riuuli coacta aqua
effluunt, atque multi in vnum coeuntes flu
men efficiunt: hoc niſi pluuiis, aut niuium
liquefactione adiuuetur, extenuatum ſem
per videbis. Quo tempore parua aqua ſuffi
cit, non ſolùm quòd parum aquæ illius al
ueus contineat, ſed quòd dum lentè fluit ea
dem aqua pluribus in locis ſatisfacit. Hac
verò cauſa haud dubium relinquitur, cur flu
uij matutinò ſoleant excreſcere, tum maxi
mè ea parte qua fonti ſuo fuerint proximi:
nempe nocte multum roris æſtate, multum
nebulæ hyeme decidit: quò fit vt ſequenti
Solis exortu creſcere multum incipiant, &
maximè temporibus mediis Autumno & Ve
rè, cùm pruina cadens Solis tempore diſſol
uitur. Igitur aqua quæ intra montem lapi
dum frigore, & quæ extra noctis auxilio
creatur, intrò ſenſim labitur. Pars etiam ex
trà in riuulos cogitur, inde è multis riuulis
flumen exiguum plerunque creatur, è pluri
bus exiguis magnum, vt Padus, Hiſter, In
dus, Euphrates. Hæcque eſt cauſa perpetui
tatis fluminum, ſicut incrementi pluuiæ, &
niues. Tanais verò & fontes omnes qui è
locis planis ſcaturiunt, non ibi creantur, ſed
in montibus, inde ad locum illum delati, ea
ratione quam diximus nuper, quòd aqua cum
præmitur è locis altioribus tantum aſcendit
quantum deſcenderat, emergunt è terra.
Mare autem non mittit fontes niſi ſalſos:
nam quidam proximi naſcuntur, ſed ſalſi