1etiam frequens ob exhalationem ſequere
tur: aqua verò adhuc longè eſſet feruidior,
aliquandoque viſa foret, erumperetque per
interualla his in locis, cum tamen nunquam
viſa ſit. Indicio eſt flammam ſub terra non
poſſe eſſe perpetuam, quòd vbi erumpit,
nunquam niſi per interualla id contigit.
Contingit autem, vt obſeruatum eſt, hoc
ob ventos. Nam quum venti ſæuiunt iux
ta loca, è quibus flamma erumpere ſolet,
tunc poſtridie, aut perendie, expectanda
eſt. Hoc autem fit calore intimo, velut in
calce ab externo frigore intus coacto, in
de accenſo ſulphure bitumineve, velut à
follibus flamma augetur. Hoc autem eſt
quòd ſuprà demonſtrare polliciti ſumus,
dum de Ætnæ crateribus ſermonem habe
remus. Auctus igitur erumpit ea ratione,
quæ de cuniculis demonſtrata eſt. Hæc
omnia ergo ſi conferantur inuicem, prunam
ſubeſſe certò concludemus. Sed vnde alitur,
vnde motus, vnde reſpiratio? his enim tri
bus ignem indigere ſuperiùs eſt demonſtra
tum. Reſpirationem probet lapis aridus, ac
fungoſus, ignem fouens non aliter ad vn
guem quam calidus cinis. Motum exhibet
materia noua quæ perpetuo accenditur,
atque ita ignis ſedem mutans mouetur. Sic
enim in fuligine apud nos, quamdiu ſupereſt
ignis ſerpens, ſeruatur. Nec idcircò conci
pit flammam, quòd bitumen illud impu
rum eſt, atque terræ miſtum. In omnibus
igitur fuligini perſimilis eſt materia il
la quæ ſub terra ardet, vnde fuliginem
bituminis ſpeciem eſſe haud dubium
eſt. Cur igitur in flammam non erum
pat, cauſæ due ſunt: altera, quòd bitu
men impurum ſit: reliqua, quòd non reſ
pirat. Itaque fit vt tenuior quandoque pars
illius aſcendatur, flammamque emittat,
tuncque terræ motus & ſonitus exauditur.
Sed materia non ſuppetente, quòd ſaxo
miſta ſit, nec benè reſpiret, non erumpit,
ſed ſpontè mouetur. Sed quonam pacto
ignis concluſus non extinguitur, aut ſaltem
dum materiam depaſcitur, ſedem non mu
tat? Cur non extinguatur cauſæ duæ ſunt,
bitumen & frigus aquæ, à quo cogitur calor
intus, nec ſecus quam in calce ignem accen
dit. Illud idem frigus ignem in loco eodem
retinet, qua ſemper ſub aqua. Sed longo
ſpatio aqua feruet, anguſto erumpit. Verum
quòd paruus ignis tanto feruori ſufficiat,
quatuor ſunt cauſæ. Prima, quæ non reſpi
rat, vt in æſtuariis. Secunda lapidis natura
quæ tophus eſt per ſe calidus, multum con
cipiens caloris, ac ſtabilem reddenſque af
fatim. Tertia cinis, quæ relictus eſt calidus,
ac plurimus & ſuapte natura ſiccior: vnde
etiam infuſa aqua hic noſter quæ longè
imbecillior eſt, illam excalefacit. Accedit
vltimò quòd aqua illa diuiſa eſt per riuu
los, facileque ob id calorem concipiens ac
retinens, quæ ſi in vnum coacta eſſet, vix
totius montis incendio incaleſceret, & ca
lefacta celerrimè etiam rediret ad propriam
naturam: ob id nullum mare, nullus la
cus, nullum flumen feruere poteſt ob aqua
rum abundantiam. Fontes, atque vt eò
minores, ſic acrius ſole ebulliunt. Sed cur
non maior pars accenditur bituminis? quo
niam ſolum id accendi poteſt, quod ab
aqueo humido ſpoliatur. Cùm verò totum
ſcateat hoc humido bitumen, atque hoc ip
ſo à ſulphure differat, priuſque accendatur,
ſiccari neceſſe eſt, diuque ob id proximo
igni etiam reluctari: ita fit vt valde ſen
ſim ignis adiunctam ſibi materiam depaſca
tur. Cum igitur nec creſcere multum, nec
penitus extingui ignis ob dictas cauſas
queat, multa verò ſit materia illi parata,
paucuſque ad feruorem ſeruandum calor ſuſ
ficiat, neceſſe eſt ipſum feruorem multis
ſeculis manere. Manifeſtum eſt igitur,
quod omnes aqua, quæ feruent, natura le
ues ſunt, & medica præditæ facultate. Sed
non talis eſt, quæ vſui apta eſt ad ſeruan
dam valetudinem. Optima enim aqua co
lore, odore, ſaporeque caret, pellucidaque
exiſtit, atque epota non moratur in ventre:
talis Eulæi fluminis qui per Suſianam è
Zagro monte profluit, nam eam Perſarum
Reges ſecum in expeditionibus deferebant:
tantum fuit illis diligentiæ ad vitam tuen
dam. Nam in eius conſeruatione proxima
eſt aëri aqua, vt in Commentariis ſuper
tractatu de Temperamentis Auicennæ de
monſtrauimus. Neque mirum videri debet
quòd Artaxerxes Longimanus tamdiu vi
xerit, cum Perſarum reges tantam curam in
aëre & aqua deligendis impenderent. Sed lo
co Eulæi apud Ælianum Choaſpem inue
nio. Inueni & flumen eſſe iucundiſſimi ſa
poris inter Gangem & Indum, ex quo quæ
non poſſunt regionis accolæ bibere, percur
ſores tranſlatis aquis bibunt. Sed Coaſpes
in Mediæ regione eſſe creditur, Stabone ta
men aliter ſentiente: ſed ſi in India eſſet,
Perſepolim vix transferri potuit. Coaſpis
igitur aqua optima ſit: Eulæi verò iucunda,
& ipſa, atque in vſu Perſarum regibus In
diam optimas & iucundiſſimas aquas habe
re certum eſt. His proxima bonitate Niloti
ca, reliquorum maiorum fluminum vix vlla
probatur. Sed de his ſpecialiter alibi tracta
uimus. Sunt aliæ frigiditate celebres, olim ex
Corinthio agro è montis vertice fluens, ni
ue frigidior. Refert Georg. Agricola intra
primum à Culma lapidem, Inſanam, voca
tam, quæ cum feruere videatur, eſſe frigi
diſſimam. In Bohemia rurſus iuxta flumen
Egram, Furioſa, appellata, quæ & ipſa ampul
lis feruens non frigore, ſed tonitru potiùs
edito inſignis: ſic auribus cadendo obſtrepit.
Simili modo poſtquam Conſtantienſem la
cum iuxta Scaphuſiam exiuit è rupib. Rhe
nus adeò altis præcipitatur, vt procul multis
paſſuum millibus audiatur, propè verò to
nitrui ſimilis fragor videatur. Nam ſtrepi
tus aquarum cauſa eſt caſus ab alto, aut exi
tus cum impetu ex anguſtis locis: ſicut frigo
ris niues, marmora, metalla, cœlum rigens,
motuſque rapidus, tum caſus ab alto, & quod
maximum eſt, permiſtio halinitri: nam hoc
inferius demonſtrabitur. Sed frigiditas hæc
in quibuſdam fontibus perpetua non eſt: ve
lut in Hiſpaniæ agro quodam oppidi Peſ
queræ de Duero, iuxta magnum flumen Du
rium, à Fortunatis diſtat 11. partibus, ab æ
quinoctij circulo 42. fons qui ab initio veris
tur: aqua verò adhuc longè eſſet feruidior,
aliquandoque viſa foret, erumperetque per
interualla his in locis, cum tamen nunquam
viſa ſit. Indicio eſt flammam ſub terra non
poſſe eſſe perpetuam, quòd vbi erumpit,
nunquam niſi per interualla id contigit.
Contingit autem, vt obſeruatum eſt, hoc
ob ventos. Nam quum venti ſæuiunt iux
ta loca, è quibus flamma erumpere ſolet,
tunc poſtridie, aut perendie, expectanda
eſt. Hoc autem fit calore intimo, velut in
calce ab externo frigore intus coacto, in
de accenſo ſulphure bitumineve, velut à
follibus flamma augetur. Hoc autem eſt
quòd ſuprà demonſtrare polliciti ſumus,
dum de Ætnæ crateribus ſermonem habe
remus. Auctus igitur erumpit ea ratione,
quæ de cuniculis demonſtrata eſt. Hæc
omnia ergo ſi conferantur inuicem, prunam
ſubeſſe certò concludemus. Sed vnde alitur,
vnde motus, vnde reſpiratio? his enim tri
bus ignem indigere ſuperiùs eſt demonſtra
tum. Reſpirationem probet lapis aridus, ac
fungoſus, ignem fouens non aliter ad vn
guem quam calidus cinis. Motum exhibet
materia noua quæ perpetuo accenditur,
atque ita ignis ſedem mutans mouetur. Sic
enim in fuligine apud nos, quamdiu ſupereſt
ignis ſerpens, ſeruatur. Nec idcircò conci
pit flammam, quòd bitumen illud impu
rum eſt, atque terræ miſtum. In omnibus
igitur fuligini perſimilis eſt materia il
la quæ ſub terra ardet, vnde fuliginem
bituminis ſpeciem eſſe haud dubium
eſt. Cur igitur in flammam non erum
pat, cauſæ due ſunt: altera, quòd bitu
men impurum ſit: reliqua, quòd non reſ
pirat. Itaque fit vt tenuior quandoque pars
illius aſcendatur, flammamque emittat,
tuncque terræ motus & ſonitus exauditur.
Sed materia non ſuppetente, quòd ſaxo
miſta ſit, nec benè reſpiret, non erumpit,
ſed ſpontè mouetur. Sed quonam pacto
ignis concluſus non extinguitur, aut ſaltem
dum materiam depaſcitur, ſedem non mu
tat? Cur non extinguatur cauſæ duæ ſunt,
bitumen & frigus aquæ, à quo cogitur calor
intus, nec ſecus quam in calce ignem accen
dit. Illud idem frigus ignem in loco eodem
retinet, qua ſemper ſub aqua. Sed longo
ſpatio aqua feruet, anguſto erumpit. Verum
quòd paruus ignis tanto feruori ſufficiat,
quatuor ſunt cauſæ. Prima, quæ non reſpi
rat, vt in æſtuariis. Secunda lapidis natura
quæ tophus eſt per ſe calidus, multum con
cipiens caloris, ac ſtabilem reddenſque af
fatim. Tertia cinis, quæ relictus eſt calidus,
ac plurimus & ſuapte natura ſiccior: vnde
etiam infuſa aqua hic noſter quæ longè
imbecillior eſt, illam excalefacit. Accedit
vltimò quòd aqua illa diuiſa eſt per riuu
los, facileque ob id calorem concipiens ac
retinens, quæ ſi in vnum coacta eſſet, vix
totius montis incendio incaleſceret, & ca
lefacta celerrimè etiam rediret ad propriam
naturam: ob id nullum mare, nullus la
cus, nullum flumen feruere poteſt ob aqua
rum abundantiam. Fontes, atque vt eò
minores, ſic acrius ſole ebulliunt. Sed cur
non maior pars accenditur bituminis? quo
niam ſolum id accendi poteſt, quod ab
aqueo humido ſpoliatur. Cùm verò totum
ſcateat hoc humido bitumen, atque hoc ip
ſo à ſulphure differat, priuſque accendatur,
ſiccari neceſſe eſt, diuque ob id proximo
igni etiam reluctari: ita fit vt valde ſen
ſim ignis adiunctam ſibi materiam depaſca
tur. Cum igitur nec creſcere multum, nec
penitus extingui ignis ob dictas cauſas
queat, multa verò ſit materia illi parata,
paucuſque ad feruorem ſeruandum calor ſuſ
ficiat, neceſſe eſt ipſum feruorem multis
ſeculis manere. Manifeſtum eſt igitur,
quod omnes aqua, quæ feruent, natura le
ues ſunt, & medica præditæ facultate. Sed
non talis eſt, quæ vſui apta eſt ad ſeruan
dam valetudinem. Optima enim aqua co
lore, odore, ſaporeque caret, pellucidaque
exiſtit, atque epota non moratur in ventre:
talis Eulæi fluminis qui per Suſianam è
Zagro monte profluit, nam eam Perſarum
Reges ſecum in expeditionibus deferebant:
tantum fuit illis diligentiæ ad vitam tuen
dam. Nam in eius conſeruatione proxima
eſt aëri aqua, vt in Commentariis ſuper
tractatu de Temperamentis Auicennæ de
monſtrauimus. Neque mirum videri debet
quòd Artaxerxes Longimanus tamdiu vi
xerit, cum Perſarum reges tantam curam in
aëre & aqua deligendis impenderent. Sed lo
co Eulæi apud Ælianum Choaſpem inue
nio. Inueni & flumen eſſe iucundiſſimi ſa
poris inter Gangem & Indum, ex quo quæ
non poſſunt regionis accolæ bibere, percur
ſores tranſlatis aquis bibunt. Sed Coaſpes
in Mediæ regione eſſe creditur, Stabone ta
men aliter ſentiente: ſed ſi in India eſſet,
Perſepolim vix transferri potuit. Coaſpis
igitur aqua optima ſit: Eulæi verò iucunda,
& ipſa, atque in vſu Perſarum regibus In
diam optimas & iucundiſſimas aquas habe
re certum eſt. His proxima bonitate Niloti
ca, reliquorum maiorum fluminum vix vlla
probatur. Sed de his ſpecialiter alibi tracta
uimus. Sunt aliæ frigiditate celebres, olim ex
Corinthio agro è montis vertice fluens, ni
ue frigidior. Refert Georg. Agricola intra
primum à Culma lapidem, Inſanam, voca
tam, quæ cum feruere videatur, eſſe frigi
diſſimam. In Bohemia rurſus iuxta flumen
Egram, Furioſa, appellata, quæ & ipſa ampul
lis feruens non frigore, ſed tonitru potiùs
edito inſignis: ſic auribus cadendo obſtrepit.
Simili modo poſtquam Conſtantienſem la
cum iuxta Scaphuſiam exiuit è rupib. Rhe
nus adeò altis præcipitatur, vt procul multis
paſſuum millibus audiatur, propè verò to
nitrui ſimilis fragor videatur. Nam ſtrepi
tus aquarum cauſa eſt caſus ab alto, aut exi
tus cum impetu ex anguſtis locis: ſicut frigo
ris niues, marmora, metalla, cœlum rigens,
motuſque rapidus, tum caſus ab alto, & quod
maximum eſt, permiſtio halinitri: nam hoc
inferius demonſtrabitur. Sed frigiditas hæc
in quibuſdam fontibus perpetua non eſt: ve
lut in Hiſpaniæ agro quodam oppidi Peſ
queræ de Duero, iuxta magnum flumen Du
rium, à Fortunatis diſtat 11. partibus, ab æ
quinoctij circulo 42. fons qui ab initio veris