Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001901">
                <pb pagenum="399" xlink:href="016/01/048.jpg"/>
              vtuntur, quorum nullum venenoſum eſt adeò
                <lb/>
              vt radix. </s>
              <s id="s.001902">Deinde muſcæ parum habent, nec
                <lb/>
              firmiter. </s>
              <s id="s.001903">Miſcent
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              Lemniæ terræ, & lau­
                <lb/>
              ri baccis & mithridato muſcas has 24. nu­
                <lb/>
              mero, & ſalutare conficiunt medicamentum
                <lb/>
              pari pondere omnibus ſumptis. </s>
              <s id="s.001904">Quòd ſi non
                <lb/>
              aliud
                <expan abbr="commodũ">commodum</expan>
              ferat mithridatum, & Lem­
                <lb/>
              nia terra & baccæ lauri, venenis aduerſantur:
                <lb/>
              muſcæ verò vomitum ciunt. </s>
              <s id="s.001905">Sed in mure, ſi
                <lb/>
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              ſit veſicco, magna vis erit. </s>
              <s id="s.001906">Nihil autem
                <lb/>
              prohibet arte parari mures ſenſim ad hoc
                <lb/>
              perductos cum caſeo & farina,
                <expan abbr="iuniperíq;">iuniperíque</expan>
              ac
                <lb/>
              lauris baccis. </s>
              <s id="s.001907">Tertium eſt
                <expan abbr="medicamẽtũ">medicamentum</expan>
              è ſan­
                <lb/>
              guinibus, maximè ciconiæ. </s>
              <s id="s.001908">
                <expan abbr="Demõſtrandũ">Demonſtrandum</expan>
              eſt
                <lb/>
              autem, hoc eſſe ſupremum aduerſus venena
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg196"/>
                <lb/>
                <expan abbr="præſidiũ">præſidium</expan>
              . </s>
              <s id="s.001909">Omne enim quod veſcitur
                <expan abbr="alimẽto">alimento</expan>
              ,
                <lb/>
              dum integrum eſt
                <expan abbr="alimentũ">alimentum</expan>
              ,
                <expan abbr="propriã">propriam</expan>
              retinet
                <lb/>
              vim
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              perfectam: cùm verò in
                <expan abbr="nutrimentũ">nutrimentum</expan>
                <lb/>
              tranſiuit,
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              acquirit eius quod nutritur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001910">Verùm vel ſic aliquid retinet prioris naturę.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001911">Nam calidiora ſunt corpora, quæ veſcuntur
                <lb/>
              auibus, quàm piſcibus, & aliis quàm lactucis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001912">Sed cùm alimentum nutrire debet, in ſangui­
                <lb/>
              nem tranſit medio itinere maior enim muta­
                <lb/>
              tio eſt à ſanguine in ſubſtantiam
                <expan abbr="membrorũ">membrorum</expan>
              ,
                <lb/>
              quàm ex alimento in ſanguinem, ſeu
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
              ,
                <lb/>
              ſeu differentiam, ſeu media conſideraueris. </s>
              <s id="s.001913">Si
                <lb/>
              igitur in perfecta mutatione, nec tota vis
                <lb/>
              prior aboletur, in dimidio tum ſpatij, tum
                <lb/>
              actionis dimidium virium retinebit. </s>
              <s id="s.001914">Sanguis
                <lb/>
              igitur gallinæ ſerpentium carnibus nutritæ,
                <lb/>
              & longè melius ciconiæ ac gruis, quoniam
                <lb/>
              natura his aluntur, &
                <expan abbr="abſq;">abſque</expan>
              corruptione mu­
                <lb/>
              tantur, medius eſt inter veneni ciconiæ que
                <lb/>
              naturam. </s>
              <s id="s.001915">Quod verò medium eſt inter vene­
                <lb/>
              num & naturam noſtram, quæ cum ciconiæ
                <lb/>
              natura ideo conuenit, quòd
                <expan abbr="vtraq;">vtraque</expan>
              anima eſt,
                <lb/>
              ſanguineum
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              perfectum, alexipharma­
                <lb/>
              cum eſt. </s>
              <s id="s.001916">Igitur
                <expan abbr="medicamentũ">medicamentum</expan>
              ex ſanguinib.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001917">promptè venenis auxiliatur. </s>
              <s id="s.001918">Accipere autem
                <lb/>
              præſtat non ſolùm ciconias, ſed & anates:
                <expan abbr="">nam</expan>
                <lb/>
              hę deuorant ſcorpios ac rubetas. </s>
              <s id="s.001919">Accedit alia
                <lb/>
              ratio, quòd in ciconiis ſanguis talis iam eſt,
                <lb/>
              vt non à venenis patiatur:
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ideo ſimilem
                <lb/>
              in corpore noſtro retinens vim, vt ab illis
                <lb/>
              minus patiatur efficit. </s>
              <s id="s.001920">Dicemus autem & de
                <lb/>
              lapide, & de aliis inferius: ſed quod maxi­
                <lb/>
              mum eſt, oleum eſt, quod arteriis illitum, ve­
                <lb/>
              nena curat. </s>
              <s id="s.001921">Nec hoc eſt, de quo nuper dixi­
                <lb/>
              mus, ſed eſt alterius generis. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001922">
                <margin.target id="marg189"/>
              Venenum
                <lb/>
              quod ſtatim
                <lb/>
              occidit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001923">
                <margin.target id="marg190"/>
              Venena quæ
                <lb/>
              ad tempus
                <lb/>
              occidunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001924">
                <margin.target id="marg191"/>
              Fontis mira
                <lb/>
              proprietas.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001925">
                <margin.target id="marg192"/>
              Hauſti tem­
                <lb/>
              poranei ve­
                <lb/>
              neni indicia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001926">
                <margin.target id="marg193"/>
              Venena eſſe
                <lb/>
              quæ actu ſo­
                <lb/>
              lo occidant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001927">
                <margin.target id="marg194"/>
              Precatio ad­
                <lb/>
              uerſus vene­
                <lb/>
              na.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001928">
                <margin.target id="marg195"/>
              Mus & muſ­
                <lb/>
              cæ napelli
                <lb/>
              fera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001929">
                <margin.target id="marg196"/>
              Ciconiæ ſan­
                <lb/>
              guinem ve­
                <lb/>
              neno ad ver­
                <lb/>
              ſari vehe­
                <lb/>
              menter de­
                <lb/>
              monſtratur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001930">At poſtquam in hos ſermones incidimus,
                <lb/>
              haud abs re eſſe puto illud quærere: quonam
                <lb/>
              pacto oleum parari poſſit, quod illitum arte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg197"/>
                <lb/>
              riis cogat venenum extrudi vomitu, aut pur­
                <lb/>
              gatione, vel ſudore, vel vrina. </s>
              <s id="s.001931">Certum eſt me
                <lb/>
              tallicum eſſe oportere, quod
                <expan abbr="validiſſimũ">validiſſimum</expan>
              eſſe
                <lb/>
              debet. </s>
              <s id="s.001932">Vidi ego
                <expan abbr="quandoq;">quandoque</expan>
              tale, & ſolo pon­
                <lb/>
              dere quod eſſet metallicum haud dubiè con­
                <lb/>
              iectaui. </s>
              <s id="s.001933">Oportet & ex veneni natura illud
                <lb/>
              eſſe: nam immodica caliditate, vt dictum eſt,
                <lb/>
              delet prius conceptam malam vim: & ſimili­
                <lb/>
              tudine auocat exteriùs quod nocet, & con­
                <lb/>
              trarietate pellit. </s>
              <s id="s.001934">Oportet & diſcutientem illi
                <lb/>
              non paruam ineſſe vim, & rurſus aduerſus
                <lb/>
              venena ipſa contrarietatem quandam, quæ
                <lb/>
              duo laſeris ſucco conueniunt. </s>
              <s id="s.001935">Igitur quę pro­
                <lb/>
              pellere venenum debent, metallica eſſe vene­
                <lb/>
              na neceſſe eſt: non in acerbiſſima & calidiſſi­
                <lb/>
              ma & diſcutientia, & venenis quodammodo
                <lb/>
              contraria. </s>
              <s id="s.001936">Horum igitur materia his
                <expan abbr="cõſtare">conſtare</expan>
                <lb/>
              poteſt, Myſi & auripigmento, & laſeris ſuc­
                <lb/>
              co, & gentiana, & pinguedine
                <expan abbr="ſerpentũ">ſerpentum</expan>
              ve­
                <lb/>
              nenoſorum, & aconito: quòd ſi cuipiam terrę
                <lb/>
              ex his plura inſint, detractum oleum vi ignis
                <lb/>
              omnium erit pręſtantiſſimum, ſecuriſſimum,
                <lb/>
              & quod vomitu eiicit. </s>
              <s id="s.001937">In vniuerſum autem
                <lb/>
              metallica eſſe oportet, quæ valida
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              & quę
                <lb/>
              illinuntur. </s>
              <s id="s.001938">Indicio verò terra eſt illa, quam
                <lb/>
              circulatores
                <expan abbr="deferũt">deferunt</expan>
              ex Melitea inſula, aduer­
                <lb/>
              ſus ſerpentum morſus ictuſve: licet quidam
                <lb/>
              experto: dicant ſe oleum quod fit è ſcorpioni­
                <lb/>
              bus & ſulphuræ, necnon chamælea
                <expan abbr="hyperi-cóq;">hyperi­
                  <lb/>
                cóque</expan>
              liberare à venenis illitum, ac peſte. </s>
              <s id="s.001939">Ac­
                <lb/>
              cipiunt
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              ſcorpios viuaces
                <expan abbr="prægrandéſq;">prægrandéſque</expan>
              ,
                <lb/>
              Caniculæ
                <expan abbr="tẽpore">tempore</expan>
              :
                <expan abbr="">nam</expan>
              tunc hoc animal eſt ſic­
                <lb/>
              ciſſimum, vt reliqua etiam omnia. </s>
              <s id="s.001940">Siccitate
                <lb/>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              venenum, vt docebimus, in ſerpentibus
                <lb/>
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              Excalefaciunt igitur illos in ſartagine
                <lb/>
              igni ſuperpoſita donec ſudent,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ſic oleum
                <lb/>
              ſuperfuſum ſudore illorum
                <expan abbr="cõbibit">combibit</expan>
              . </s>
              <s id="s.001941">Sed & in
                <lb/>
              hoc oleo ſulphur metallicum eſt. </s>
              <s id="s.001942">Si igitur ex
                <lb/>
              Melitea illa terra
                <expan abbr="oleũ">oleum</expan>
              excipiatur, abundè vi­
                <lb/>
              detur aduerſus
                <expan abbr="pleraq;">pleraque</expan>
              venena ſufficere: quo­
                <lb/>
              niam metallica oportet eſſe & veneno præ­
                <lb/>
              dita, quæ venenis aduerſantur. </s>
              <s id="s.001943">Quod enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg198"/>
                <lb/>
              purgat
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
              ,
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
              quaſi ſubſtantia eſſe
                <lb/>
              oportet: vt
                <expan abbr="rhabarbarũ">rhabarbarum</expan>
              cùm
                <expan abbr="bilẽ">bilem</expan>
              non purgat,
                <lb/>
              in illam vertitur. </s>
              <s id="s.001944">Hoc autem eſt ſubſtantia
                <lb/>
              tale eſte, quòd in id poteſt conuerti. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001945">
                <margin.target id="marg197"/>
              Oleum quod
                <lb/>
              illitum ve­
                <lb/>
              nena propul­
                <lb/>
              lus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001946">
                <margin.target id="marg198"/>
              Explicatio
                <lb/>
              ſententiæ
                <lb/>
              difficillimæ
                <lb/>
              5.de ſimplici
                <lb/>
              medie.c.18.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001947">At verò dubitabit aliquis, quonam pacto
                <lb/>
              ſola arteriarum illitione liceat venenum ex­
                <lb/>
              trudere? </s>
              <s id="s.001948">& an hoc ſit præſtantiſſimum? </s>
              <s id="s.001949">Her­
                <lb/>
              cules non dixerim
                <expan abbr="præſtantiſſimũ">præſtantiſſimum</expan>
              hoc ſenſu,
                <lb/>
              vt etiamſi præter id des in potu aut theria­
                <lb/>
              cam, aut lac, aut
                <expan abbr="ſiccũ">ſiccum</expan>
              vomicæ nucis igne de­
                <lb/>
              cerptum (hic aquam colore, non odore vel ſa­
                <lb/>
              pore imitatur) vel aliud ſi quid habes me­
                <lb/>
              lius, vt quod forſan quidam circulator aduer­
                <lb/>
              ſus venena vendebat antidotum dum hæc
                <lb/>
              emendarem, quinetiam melius proficeret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001950">Illud benè auſim dicere, illitionem arteria­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg199"/>
                <lb/>
              rum & admota exterius, eſſe his quæ bibun­
                <lb/>
              tur præſtantiora ac validiora: hoc vno dun­
                <lb/>
              taxat excepto, quòd venenum adhuc in ven­
                <lb/>
              triculo maneat. </s>
              <s id="s.001951">Nam his quæ vomitum va­
                <lb/>
              lidum prouocant, lac, lixiuium, oleum, aqua
                <lb/>
              nucis vomicæ, quam modò ſuccum diximus,
                <lb/>
              præſtantiſſima ſunt. </s>
              <s id="s.001952">Igitur in morſibus ve­
                <lb/>
              nenatis, in aculeorum ictibus, in vnguentis
                <lb/>
              venenoſis, in potu veneni, quod ita ad præ­
                <lb/>
              cordia penetrauerit, exterius adhibita auxi­
                <lb/>
              lia validiora ſunt. </s>
              <s id="s.001953">
                <expan abbr="Itaq;">Itaque</expan>
              ſolent nonnulli exen­
                <lb/>
              teratis mulis viuentibus ſe immittere: calor
                <lb/>
              enim ille auocat exterius venenum, ac illius
                <lb/>
              malitiam frangit. </s>
              <s id="s.001954">Occîdit etiam venenum vi
                <lb/>
              eius ad cor penetrante: at quæ illinuntur, ad
                <lb/>
              cor integris fermè facultatibus perueniunt
                <lb/>
              ac celerrimè: quæ verò bibuntur, præter id
                <lb/>
              quòd ſerò penetrant,
                <expan abbr="morámq;">morámque</expan>
              trahunt plu­
                <lb/>
              rimam, in ventriculo primùm, inde in ve­
                <lb/>
              nis quę ad iecur, pòſt in iecore, vltimò etiam
                <lb/>
              in dextro cordis ſinu, adeò retunduntur vi­
                <lb/>
              ribus, vt vix veſtigium eo tempore quo ma­
                <lb/>
              ximas eſſe oportebat, relinquatur. </s>
              <s id="s.001955">Er­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg200"/>
                <lb/>
              go vt in argento viuo, & quo in tracta­
                <lb/>
              tione de Indica lue actum eſt, ſcabies, pſo­
                <lb/>
              ra, & lues Indica expellitur (quoniam ſub­
                <lb/>
              tilitate penetrat, caliditate attenuat &
                <lb/>
              expellit (praua & noxia caliditate, eadem
                <lb/>
              in venenis ratione illita deferuntur per arte-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>