1non omnia quæ maximo cum periculo ha
bentur, & difficillimè, optima ſint. Auxit
hanc opinionem ſuperſtitio gentis, quæ ( vt
dixi ) maxima ſemper fuit & ruditas: nam
nullus populus adeò à diſciplinis abhorruit
vt Iudaicus, totus in ceremonias ac legem
intentus. Neque ergo mirum tantùm po
tuiſſe Baaram, nam nec tutum omninò eſt
nunc napellum effodere. Compara modò
ſpeciem plantarum, & regiones, & alimen
ta, quid probabilius eſſe poteſt quàm, quòd
miraculi loco hucuſque, aut fabulæ habi
tum eſt? Nihil mirum verò ali plantam bi
tumine, nam & ſulphure alitur. Narrat Ari
ſtoteles, in ſulphureis fontibus herbas puſil
las gigni: flantibus enim ventis ab ære exci
dit fæs, quam vocant auripigmentum, ea pu
treſcit, & ideo herba oritur. Propagantur
enim plantæ quinque modis, ſemine, radi
ce, ſtolonibus, ablaqueatione ac putredine,
quam caſum meritò poſſumus appellare. Se
mine quidem pleræque, vt abies & larix: ra
dice, vt glycyrrhiza ac lilium.
bentur, & difficillimè, optima ſint. Auxit
hanc opinionem ſuperſtitio gentis, quæ ( vt
dixi ) maxima ſemper fuit & ruditas: nam
nullus populus adeò à diſciplinis abhorruit
vt Iudaicus, totus in ceremonias ac legem
intentus. Neque ergo mirum tantùm po
tuiſſe Baaram, nam nec tutum omninò eſt
nunc napellum effodere. Compara modò
ſpeciem plantarum, & regiones, & alimen
ta, quid probabilius eſſe poteſt quàm, quòd
miraculi loco hucuſque, aut fabulæ habi
tum eſt? Nihil mirum verò ali plantam bi
tumine, nam & ſulphure alitur. Narrat Ari
ſtoteles, in ſulphureis fontibus herbas puſil
las gigni: flantibus enim ventis ab ære exci
dit fæs, quam vocant auripigmentum, ea pu
treſcit, & ideo herba oritur. Propagantur
enim plantæ quinque modis, ſemine, radi
ce, ſtolonibus, ablaqueatione ac putredine,
quam caſum meritò poſſumus appellare. Se
mine quidem pleræque, vt abies & larix: ra
dice, vt glycyrrhiza ac lilium.
Lymphaticæ
plantæ.
plantæ.
Baara radix
admirabilis.
admirabilis.
Herbæ in
aquis ſul
phureis naſ
centes.
Modi gene
rationis plan
tarum.
Liliarum hi
ſtoria.
aquis ſul
phureis naſ
centes.
Modi gene
rationis plan
tarum.
Liliarum hi
ſtoria.
Eſt autem lilio tanta viuacitas, vt ſurculi
eius ſuſpenſi radicem emittant. Exiſtimat
autem Theophraſtus lachrymam cogi, & ex
lachryma propagari: quod verius eſt. Nodi
quoque huius plantæ ſub camino ſuſpenſi,
abſque foliis etiam, inde ſiccati obruuntur
fæce rubentis vini, ſepultique in ſimo cum
eadem fæce flores edunt purpureos. Seruati
quoque botri in vaſis fictilibus, vel toto an
no quum aqua tepida perfuſi fuerint, flo
rent. Neque id mirum: cauſa enim omnium
vna eſt, humidum ſcilicet valde pingue. In
dicio eſt, quòd in cubiculis flores quaſi toto
menſe ſeruantur, & quòd lenta quaſi humo
ris ſubſtantia eſt. Pulcherrimus flos hic vel
ipſo Deo teſte: candidiſſimus ſpontè. Sed &
iridis flos in Italia quandoque candidus.
Quædam plantæ omnibus modis propagan
tur, vt olea & ficus, quæ ſola inter nobilioris
fructus plantas, non floret. Sed ſpontè naſci
omnes plantas poſſe docuimus, quoniam
concoctio vbique & ſola anima ſtirpes in
digere videntur. Sol autem anima eſt. Surcu
lo prouenit ſalix, ſed & vitis. Ablaqueatio
nis genus eſt, & peculiare quoddam viti,
quum ſepelitur in biennium truncus, effuſa
que radice à priore præſcinditur. Idem fieri
docent veteres ex arbore in arborem. Con
ſtat igitur pingui humido nutriri plantas,
quod & inferiùs docebimus.
eius ſuſpenſi radicem emittant. Exiſtimat
autem Theophraſtus lachrymam cogi, & ex
lachryma propagari: quod verius eſt. Nodi
quoque huius plantæ ſub camino ſuſpenſi,
abſque foliis etiam, inde ſiccati obruuntur
fæce rubentis vini, ſepultique in ſimo cum
eadem fæce flores edunt purpureos. Seruati
quoque botri in vaſis fictilibus, vel toto an
no quum aqua tepida perfuſi fuerint, flo
rent. Neque id mirum: cauſa enim omnium
vna eſt, humidum ſcilicet valde pingue. In
dicio eſt, quòd in cubiculis flores quaſi toto
menſe ſeruantur, & quòd lenta quaſi humo
ris ſubſtantia eſt. Pulcherrimus flos hic vel
ipſo Deo teſte: candidiſſimus ſpontè. Sed &
iridis flos in Italia quandoque candidus.
Quædam plantæ omnibus modis propagan
tur, vt olea & ficus, quæ ſola inter nobilioris
fructus plantas, non floret. Sed ſpontè naſci
omnes plantas poſſe docuimus, quoniam
concoctio vbique & ſola anima ſtirpes in
digere videntur. Sol autem anima eſt. Surcu
lo prouenit ſalix, ſed & vitis. Ablaqueatio
nis genus eſt, & peculiare quoddam viti,
quum ſepelitur in biennium truncus, effuſa
que radice à priore præſcinditur. Idem fieri
docent veteres ex arbore in arborem. Con
ſtat igitur pingui humido nutriri plantas,
quod & inferiùs docebimus.
Sed vt ad odorata reuertar, lilia, nardus &
crocus ex eorum ſunt genere. Italica nardus
ſuffrutex eſt foliis roriſmarini longioribus,
anguſtioribus, craſſiuſculis, mollioribus, odo
ratis: flos paruus admodum inter cæruleum
ac purpureum. Truncus & rami lignoſi, vi
ret hyeme: hæc ſi ſit grauior, moritur. Ea
tamen quam vocamus Indicam, alterius ge
neris eſt. Nardus enim illa non hæc ſed plan
ta ſui generis, odoris ſuauitate nomen ade
pta: caret enim ſpica. Communia omnibus
folia anguſta ob ſiccitatem, odorque iucun
dus. Eadem cauſa eſt omnibus plantis folia
amittendi frigus ipſum: ob id in frigidis re
gionibus obducta ramis & trunco palea, ra
dicibus equi fimo, tota arbore in hypocauſto
collocata, non ſolùm illarum ſeruari nihil
mirum eſt, folia ne decidant, ſed arbores, &
fructus edere. Seruantur & ſpontè calidio
ribus, ſiccioribuſque plantis etiam apud nos
folia (vt dixi) nardo, rorimarino, ſaluiæ, iu
nipero, lauro, cupreſſo: buxo verò ob ſolam
vehementem ſiccitatem, mediocremque ca
liditatem, amara enim eſt. Sed in India, quòd
calidiſſima ſit regio, nulli arbori folia deci
dunt, præterquam ſiliquæ, quam vocamus
caſſiam. Hanc conſtat cùm radices mittat
ſubtus ad aquam vſque, natura eſſe frigi
dam, & humidam triplici ratione: exhau
ſerit enim copioſius humidum, abeſt pluri
mùm à Solis calore radix, & frigore aquæ
quam tangit, perfrigeratur.
crocus ex eorum ſunt genere. Italica nardus
ſuffrutex eſt foliis roriſmarini longioribus,
anguſtioribus, craſſiuſculis, mollioribus, odo
ratis: flos paruus admodum inter cæruleum
ac purpureum. Truncus & rami lignoſi, vi
ret hyeme: hæc ſi ſit grauior, moritur. Ea
tamen quam vocamus Indicam, alterius ge
neris eſt. Nardus enim illa non hæc ſed plan
ta ſui generis, odoris ſuauitate nomen ade
pta: caret enim ſpica. Communia omnibus
folia anguſta ob ſiccitatem, odorque iucun
dus. Eadem cauſa eſt omnibus plantis folia
amittendi frigus ipſum: ob id in frigidis re
gionibus obducta ramis & trunco palea, ra
dicibus equi fimo, tota arbore in hypocauſto
collocata, non ſolùm illarum ſeruari nihil
mirum eſt, folia ne decidant, ſed arbores, &
fructus edere. Seruantur & ſpontè calidio
ribus, ſiccioribuſque plantis etiam apud nos
folia (vt dixi) nardo, rorimarino, ſaluiæ, iu
nipero, lauro, cupreſſo: buxo verò ob ſolam
vehementem ſiccitatem, mediocremque ca
liditatem, amara enim eſt. Sed in India, quòd
calidiſſima ſit regio, nulli arbori folia deci
dunt, præterquam ſiliquæ, quam vocamus
caſſiam. Hanc conſtat cùm radices mittat
ſubtus ad aquam vſque, natura eſſe frigi
dam, & humidam triplici ratione: exhau
ſerit enim copioſius humidum, abeſt pluri
mùm à Solis calore radix, & frigore aquæ
quam tangit, perfrigeratur.
Nardus.
Vt verò ex foliorum natura differentiæ
ſumantur in plantis, earum quinque ſunt
genera. Quædam enim perpetua, ſed non ea
dem virent fronde, velut laurus, & me
dicæ mali omnes ſpecies. Succreſcentibus
enim aliis, primæ decidunt. Aliæ eadem ſem
per fronde virent, vt palma eſt: eſtque id
rariſſimum. Quædam ſemper virent, at non
eiſdem foliis neque ramis, vt ſaluia & ai
zoum. Nonnullæ, vt ceraſus iiſdem manenti
bus foliis & ramis frondem amittunt. Quæ
dam etiam truncis exuuntur, vt fœniculus.
E quibus quædam prorſus intereunt, vt
cucurbita. Tot igitur genera accepiſſe
oportet.
ſumantur in plantis, earum quinque ſunt
genera. Quædam enim perpetua, ſed non ea
dem virent fronde, velut laurus, & me
dicæ mali omnes ſpecies. Succreſcentibus
enim aliis, primæ decidunt. Aliæ eadem ſem
per fronde virent, vt palma eſt: eſtque id
rariſſimum. Quædam ſemper virent, at non
eiſdem foliis neque ramis, vt ſaluia & ai
zoum. Nonnullæ, vt ceraſus iiſdem manenti
bus foliis & ramis frondem amittunt. Quæ
dam etiam truncis exuuntur, vt fœniculus.
E quibus quædam prorſus intereunt, vt
cucurbita. Tot igitur genera accepiſſe
oportet.
Folia arbo
ribus cur de
cidant.
ribus cur de
cidant.
Sed vt ad odorata redeam: croco radix
bulboſa, copioſa, viuax, folia porracea, ſed
adeò anguſta vt capillata dici poſſint. Cau
lis maculoſus: flores coloris vinoſi, colchicis
ſimiles in quorum medio ſtamina croci
flammea ſurgunt. Erat & olim balſamus
in pretio. Conſtat fuiſſe arbuſtum ſanſuci
quidem folio, atque ex eodem genere fer
mè, nec vlla res propior, iaſemino planta
non valde abſimili. Sed periiſſe arbuſta om
nia penitus, affirmat Petrus Martyr Ange
rius ciuis noſter, legationis vice functus pro
regibus Hiſpaniarum apud Sultanum Ægy
pti dominum, annis abhinc penè quinqua
ginta. Referunt alij adeò propagatum, vt
paſſim in hortis Chairi habeatur. Sed cur
Angerius regibus ſuis, quibus opus inſcri
bit, mentiatur, aut in re tanti momenti oſci
tauerit, non video. Illud ſatis conſtat om
nium teſtimonio, etiam eorum qui propa
gatum eſſe volunt, iam ab eo tempore ne
que fructum, neque lignum, nedum ſuc
cum illum celebratiſſimum ad nos defer
ri: vnde verum balſamum interiiſſe exiſti
mandum eſt, ſuppoſitum verò eius loco plan
tam aliam, incolarum ambitione, vel aua
ritia.
bulboſa, copioſa, viuax, folia porracea, ſed
adeò anguſta vt capillata dici poſſint. Cau
lis maculoſus: flores coloris vinoſi, colchicis
ſimiles in quorum medio ſtamina croci
flammea ſurgunt. Erat & olim balſamus
in pretio. Conſtat fuiſſe arbuſtum ſanſuci
quidem folio, atque ex eodem genere fer
mè, nec vlla res propior, iaſemino planta
non valde abſimili. Sed periiſſe arbuſta om
nia penitus, affirmat Petrus Martyr Ange
rius ciuis noſter, legationis vice functus pro
regibus Hiſpaniarum apud Sultanum Ægy
pti dominum, annis abhinc penè quinqua
ginta. Referunt alij adeò propagatum, vt
paſſim in hortis Chairi habeatur. Sed cur
Angerius regibus ſuis, quibus opus inſcri
bit, mentiatur, aut in re tanti momenti oſci
tauerit, non video. Illud ſatis conſtat om
nium teſtimonio, etiam eorum qui propa
gatum eſſe volunt, iam ab eo tempore ne
que fructum, neque lignum, nedum ſuc
cum illum celebratiſſimum ad nos defer
ri: vnde verum balſamum interiiſſe exiſti
mandum eſt, ſuppoſitum verò eius loco plan
tam aliam, incolarum ambitione, vel aua
ritia.
Balſamum.
Porrò iaſemini flos candidiſſimus eſt at
que odoratus, alius cœleſtis, luteus alius, quem
vidiſſe me memini. Vere florere cum roſis,
aliiſque coronariis ſolet: vidi tamen qui
Septembri menſe, ex Hiſpania aduectum.
Frutex eſt, ſed diſtentus, & pertractus, alli
gatuſque: quamvis exilis, arbores æquat ma
gnitudine: neque tamen è ſerpentium ge
nere eſt, cùm ei non ſint capreoli, vt viti,
brioniæ, cucurbitæ, neque radicoſa arbos,
vt hedera. Vnde facilè in erectam arborem
cura non magna atque elegantem tranſire
poſſet. Folio viridi, molli, tenui, ſubnigro,
que odoratus, alius cœleſtis, luteus alius, quem
vidiſſe me memini. Vere florere cum roſis,
aliiſque coronariis ſolet: vidi tamen qui
Septembri menſe, ex Hiſpania aduectum.
Frutex eſt, ſed diſtentus, & pertractus, alli
gatuſque: quamvis exilis, arbores æquat ma
gnitudine: neque tamen è ſerpentium ge
nere eſt, cùm ei non ſint capreoli, vt viti,
brioniæ, cucurbitæ, neque radicoſa arbos,
vt hedera. Vnde facilè in erectam arborem
cura non magna atque elegantem tranſire
poſſet. Folio viridi, molli, tenui, ſubnigro,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib