1aëris attinet, palàm eſt illam eſſe frigidiſſi
mam: quia (vt oſtendemus) omnia elemen
ta talia ſunt. Nam quod de vaporibus dici
tur, & vocata antiſpaſi, fabulæ ſimilius eſt,
quàm hiſtoriæ rei naturalis. Quamobrem ſi
ignis in concauo Lunæ ponatur, ac ocyſ
ſimè ibi circumuolui, erit hic frigidiſſimus.
Ergo nos illud oppugnamus, non experi
mentum deſerimus. Quippe luce manifeſtius
eſt aërem illic eſſe frigidiſſimum, tum verò
magis eum qui in concauo Lunæ eſt: ſed
temperatur propinquitate ſyderum, & ma
ximè Lunæ. Et quanquam Luna tantum vni
parti paruæ è directo ſit, quia tamen totum
miſcetur ſimul ac tenuiſſimæ eſt ſubſtantiæ,
ideo aër ille eſt temperatiſſimus, idem etiam
puriſſimus ac limpidiſſimus, ac totus ſynce
rus: qua de cauſa æthera ipſum antiqui, & re
ctè, imò & philoſophus ipſe quandoque ap
pellauit. Congruit hic belliſſimè loco ac cœ
li naturæ, vt qui tenuitate & qualitatis tem
peramento fermè ſit ſimilis. Neque enim æ
ther ideò temperatus eſt, quia æqualiter
commiſtus ex calido & frigido, ſed quia
vtriuſ que ſit expers qualitatis. Similiter nec
ſiccus dici poteſt, qui fluit: nec humidus,
quia non madefacit: ſed purus ( vt dixi ) ac
limpidus, atque hic ad generationem aptiſſi
mus, de quo inferiùs dicemus.
mam: quia (vt oſtendemus) omnia elemen
ta talia ſunt. Nam quod de vaporibus dici
tur, & vocata antiſpaſi, fabulæ ſimilius eſt,
quàm hiſtoriæ rei naturalis. Quamobrem ſi
ignis in concauo Lunæ ponatur, ac ocyſ
ſimè ibi circumuolui, erit hic frigidiſſimus.
Ergo nos illud oppugnamus, non experi
mentum deſerimus. Quippe luce manifeſtius
eſt aërem illic eſſe frigidiſſimum, tum verò
magis eum qui in concauo Lunæ eſt: ſed
temperatur propinquitate ſyderum, & ma
ximè Lunæ. Et quanquam Luna tantum vni
parti paruæ è directo ſit, quia tamen totum
miſcetur ſimul ac tenuiſſimæ eſt ſubſtantiæ,
ideo aër ille eſt temperatiſſimus, idem etiam
puriſſimus ac limpidiſſimus, ac totus ſynce
rus: qua de cauſa æthera ipſum antiqui, & re
ctè, imò & philoſophus ipſe quandoque ap
pellauit. Congruit hic belliſſimè loco ac cœ
li naturæ, vt qui tenuitate & qualitatis tem
peramento fermè ſit ſimilis. Neque enim æ
ther ideò temperatus eſt, quia æqualiter
commiſtus ex calido & frigido, ſed quia
vtriuſ que ſit expers qualitatis. Similiter nec
ſiccus dici poteſt, qui fluit: nec humidus,
quia non madefacit: ſed purus ( vt dixi ) ac
limpidus, atque hic ad generationem aptiſſi
mus, de quo inferiùs dicemus.
1. Meteoro
rum c.4.
rum c.4.
Æther quid
ſit, & vbi.
ſit, & vbi.
Aër frigidus
eſt natura,
non calidus.
eſt natura,
non calidus.
Quòd verò aër calidiſſimus ſit, hoc nullum
experimentum dolet, nulla ratio cogit, imò
ſpontè quidem frigidiſſimus: atque hæc om
nia experimentis quidem conſentiunt. Chi
mærica illa Ariſtotelicorum, ne illum accu
ſare videar, commenta in inexplicabiles quæ
ſtiones, quæ adhuc ſub iudice ſunt, terminan
tur. Itaque melius eſt paucis immutatis tue
ri veritatem atque experimenta ipſa, quàm
in perpetuum cum illis nugantes de rerum
natura nihil ſcire. Quis enim niſi amens au
diat diſſerentem atque affirmantem, aërem
eſſe calidum in extremo ac ſummo, deinde
ob ſolum motum, aut vapores abſque motu,
vt ſub ſeptentrione, adeò fieri frigidum, vt
glaciem, niuem ac grandinem gignat, nemo
que citra Solis vim de aëris calore conque
ſtus ſit, de frigore omnes quærantur, & ta
men audeant aëri non aliam fermè quam
igni tribuere caliditatem. Cur ignis cùm te
nuiore ſit ſubſtantia quàm aër, nunquam à
ſuo immenſo calore deſtituitur, aut illius na
tura ac feruor miteſcit? non dicam vt frigi
dus euadat. Quòd ſi dicant, aërem hunc non
eſſe aërem qui mouetur, aut qui vapores ex
cipiat, impoſſibile enim eſt tanta facta tranſ
mutatione ex calidiſſimo in frigidiſſimum,
vel Ariſtotele iudice, manere ſubſtantiam:
palàm eſt, cùm totus aër frigidus ſit, qui nos
ambit, aut ſaltem temperatus, vt qui iuxta
cœlum Lunæ ſitus eſt: nam vniuerſa aëris
moles vt ex æthereis flammis ſæpius depre
henſum eſt, motus cœli in viginti quatuor
horis circumfertur, quod etiam admittit ipſe
Ariſtoteles vniuerſam aëris machinam hanc
frigidam eſſe, aut temperatam: quæ ſi non ſit
aër, alius nobis quærendus aër, forſan ſupra
cœlum, aut in imo terræ.
experimentum dolet, nulla ratio cogit, imò
ſpontè quidem frigidiſſimus: atque hæc om
nia experimentis quidem conſentiunt. Chi
mærica illa Ariſtotelicorum, ne illum accu
ſare videar, commenta in inexplicabiles quæ
ſtiones, quæ adhuc ſub iudice ſunt, terminan
tur. Itaque melius eſt paucis immutatis tue
ri veritatem atque experimenta ipſa, quàm
in perpetuum cum illis nugantes de rerum
natura nihil ſcire. Quis enim niſi amens au
diat diſſerentem atque affirmantem, aërem
eſſe calidum in extremo ac ſummo, deinde
ob ſolum motum, aut vapores abſque motu,
vt ſub ſeptentrione, adeò fieri frigidum, vt
glaciem, niuem ac grandinem gignat, nemo
que citra Solis vim de aëris calore conque
ſtus ſit, de frigore omnes quærantur, & ta
men audeant aëri non aliam fermè quam
igni tribuere caliditatem. Cur ignis cùm te
nuiore ſit ſubſtantia quàm aër, nunquam à
ſuo immenſo calore deſtituitur, aut illius na
tura ac feruor miteſcit? non dicam vt frigi
dus euadat. Quòd ſi dicant, aërem hunc non
eſſe aërem qui mouetur, aut qui vapores ex
cipiat, impoſſibile enim eſt tanta facta tranſ
mutatione ex calidiſſimo in frigidiſſimum,
vel Ariſtotele iudice, manere ſubſtantiam:
palàm eſt, cùm totus aër frigidus ſit, qui nos
ambit, aut ſaltem temperatus, vt qui iuxta
cœlum Lunæ ſitus eſt: nam vniuerſa aëris
moles vt ex æthereis flammis ſæpius depre
henſum eſt, motus cœli in viginti quatuor
horis circumfertur, quod etiam admittit ipſe
Ariſtoteles vniuerſam aëris machinam hanc
frigidam eſſe, aut temperatam: quæ ſi non ſit
aër, alius nobis quærendus aër, forſan ſupra
cœlum, aut in imo terræ.
Elemento
rum nume
rus.
rum nume
rus.
Tria igitur ſunt elementa: terra, quæ den
ſiſſima eſt atque grauiſſima, in imoque poſi
ta: aër, qui rariſſimus, leuiſſimus, in ſuprema
parte collocatur: & aqua, quæ medium in
omnibus his inter hæc poſſidet. Communia
omnibus ſunt, quòd expertia ſint innatæ ca
liditatis, nullus enim calor niſi à cœlo, atque
ideo ab anima vel luce. Terra quòd nimis
craſſa, aër quòd nimis tenuis, minus frigida
eſſe videntur: ſed aqua cum media ſit ſub
ſtantia, frigidiſſima apparet. Aër igitur cum
ingraueſcit, frigidior videtur. Sed ſi non af
ficiatur, ob tenuitatem quaſi temperatus exi
ſtimatur. Porrò frigida iam ſpontè cùm den
ſantur, frigidiora fiunt, veluti glacies. Terra
autem ob raritatem calorem admittit, atque
ideò minus frigida eſſe creditur: ob id ſaxa
ſunt ipſa longè frigidiora. Aër autem ob lu
cem quaſi temperatus, & ob raritatem faci
lè mutatus, non ſolùm minimè frigidus, ſed
& calidus iudicatur, cum omnia elementa
ex æquo natura propria ſint frigidiſſima.
Indicio ſunt regiones ſub Vrſa, & noctes &
montium cacumina: ſed & ratio id oſtendit.
Omnis enim calor ab aſtris eſt. Elementa au
tem cum pura ſint, caloris ab aſtris ſunt exper
tia. Calor enim aſtrorum illicò mutat: &
quod mutatur, diſſimile eſt ei ex quo muta
tum eſt: quare miſtum erit elementum ex
puro atque mutato, non autem ſimplex. Om
nia igitur elementa ſunt frigidiſſima, id eſt,
caloris omnis expertia. Siquidem nihil aliud
eſt frigiditas, quam caloris priuatio. In hu
mido etiam diſſident: nam terra eſt ſicciſſima,
vt aër humidiſſimus, & aqua in medio collo
catur. Siccum dico humido priuatum, atque
ideo graue, quia non eſt extenſum. Cùm enim
materia prima ſeu hyle non extenditur, mul
ta eſt, & ideo formæ multum & grauitatis.
Ideò aqua media in omnibus etiam his eſt.
Conſtat igitur ex hoc ſydera omnia eſſe ca
lida: nam ſi omnia ſydera habent lucem, om
nia etiam miſcent. Elementa autem natura
ſua expertia ſunt omnis caloris ac lucis: ni
hil autem minus eſſe poteſt eo quòd nihil
eſt. Omnis igitur lux calida eſt & miſcet, &
omne aſtrum ob id calidum. Dicitur autem
Saturnus frigidus tantum comparatione, quia
non tantum miſcet vt generationem in ho
noribus iuuet, ſed impedit, velut aqua tepida
feruenti miſta, minus efficit calidam. Ob id
ſatis magis conducit Saturnus quàm Iupiter,
quia ſata moderatiore calore indigent, qualis
eſt in Saturno, non in Ioue. Non tamen mo
deratus eſt pro hominum propagatione. Om
nia igitur aſtra calida, omnia elementa fri
gida. Rurſus cœlum neque calidum, neque fri
gidum. Decipiuntur plurimi in elementis ob
calorem violentum, aut impreſſum. Nam ex
actione aſtrorum elementorum partes ad
miſtionem veniunt, fiuntque potentia tales,
vt piper calidum: ſed hoc non eſt elementum, ſed
miſtum. Ignis etiam qui lapidum colliſione accen
ditur, eſt caliditas aſtrorum in corpore rarefa
cto. Violenta igitur caliditate miſta profundi
poſſunt, alia corrupta, vt in putridis: alia po
tentia, vt in ſatis & ſeminibus maximè: alia
impreſſa, vt in aëre æſtatis tempore: alia na
turali, vt in animalibus. Manifeſtum eſt igi
tur cur vita in montium iugis ſit perennis,
ob puritatem aëris: non autem in Æthiopia,
ob calorem: neque in vallibus, quia aër ſim
plex non eſt, ſed calidus ac miſtus eſſe poſſit.
ſiſſima eſt atque grauiſſima, in imoque poſi
ta: aër, qui rariſſimus, leuiſſimus, in ſuprema
parte collocatur: & aqua, quæ medium in
omnibus his inter hæc poſſidet. Communia
omnibus ſunt, quòd expertia ſint innatæ ca
liditatis, nullus enim calor niſi à cœlo, atque
ideo ab anima vel luce. Terra quòd nimis
craſſa, aër quòd nimis tenuis, minus frigida
eſſe videntur: ſed aqua cum media ſit ſub
ſtantia, frigidiſſima apparet. Aër igitur cum
ingraueſcit, frigidior videtur. Sed ſi non af
ficiatur, ob tenuitatem quaſi temperatus exi
ſtimatur. Porrò frigida iam ſpontè cùm den
ſantur, frigidiora fiunt, veluti glacies. Terra
autem ob raritatem calorem admittit, atque
ideò minus frigida eſſe creditur: ob id ſaxa
ſunt ipſa longè frigidiora. Aër autem ob lu
cem quaſi temperatus, & ob raritatem faci
lè mutatus, non ſolùm minimè frigidus, ſed
& calidus iudicatur, cum omnia elementa
ex æquo natura propria ſint frigidiſſima.
Indicio ſunt regiones ſub Vrſa, & noctes &
montium cacumina: ſed & ratio id oſtendit.
Omnis enim calor ab aſtris eſt. Elementa au
tem cum pura ſint, caloris ab aſtris ſunt exper
tia. Calor enim aſtrorum illicò mutat: &
quod mutatur, diſſimile eſt ei ex quo muta
tum eſt: quare miſtum erit elementum ex
puro atque mutato, non autem ſimplex. Om
nia igitur elementa ſunt frigidiſſima, id eſt,
caloris omnis expertia. Siquidem nihil aliud
eſt frigiditas, quam caloris priuatio. In hu
mido etiam diſſident: nam terra eſt ſicciſſima,
vt aër humidiſſimus, & aqua in medio collo
catur. Siccum dico humido priuatum, atque
ideo graue, quia non eſt extenſum. Cùm enim
materia prima ſeu hyle non extenditur, mul
ta eſt, & ideo formæ multum & grauitatis.
Ideò aqua media in omnibus etiam his eſt.
Conſtat igitur ex hoc ſydera omnia eſſe ca
lida: nam ſi omnia ſydera habent lucem, om
nia etiam miſcent. Elementa autem natura
ſua expertia ſunt omnis caloris ac lucis: ni
hil autem minus eſſe poteſt eo quòd nihil
eſt. Omnis igitur lux calida eſt & miſcet, &
omne aſtrum ob id calidum. Dicitur autem
Saturnus frigidus tantum comparatione, quia
non tantum miſcet vt generationem in ho
noribus iuuet, ſed impedit, velut aqua tepida
feruenti miſta, minus efficit calidam. Ob id
ſatis magis conducit Saturnus quàm Iupiter,
quia ſata moderatiore calore indigent, qualis
eſt in Saturno, non in Ioue. Non tamen mo
deratus eſt pro hominum propagatione. Om
nia igitur aſtra calida, omnia elementa fri
gida. Rurſus cœlum neque calidum, neque fri
gidum. Decipiuntur plurimi in elementis ob
calorem violentum, aut impreſſum. Nam ex
actione aſtrorum elementorum partes ad
miſtionem veniunt, fiuntque potentia tales,
vt piper calidum: ſed hoc non eſt elementum, ſed
miſtum. Ignis etiam qui lapidum colliſione accen
ditur, eſt caliditas aſtrorum in corpore rarefa
cto. Violenta igitur caliditate miſta profundi
poſſunt, alia corrupta, vt in putridis: alia po
tentia, vt in ſatis & ſeminibus maximè: alia
impreſſa, vt in aëre æſtatis tempore: alia na
turali, vt in animalibus. Manifeſtum eſt igi
tur cur vita in montium iugis ſit perennis,
ob puritatem aëris: non autem in Æthiopia,
ob calorem: neque in vallibus, quia aër ſim
plex non eſt, ſed calidus ac miſtus eſſe poſſit.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib