1chanto & alumine liquido, æquis partibus,
addita illis demum æruginis parte quarta:
hæc eadem arte facta, nec ipſis parcit la
pidibus. Si tamen aliquid Oſtracitis lapi
dis Smiridis vocati, quo gemmas expo
liunt, addideris, copioſiorem aquam & me
liorem habebis, quia non vritur. His igi
tur experimento acceptis, videamus cur
aqua hæc adeò potens euadat: namque ma
nifeſtum edocet experimentum, ſicciorem
partem vi ignis attenuatam, vim igneam ac
erodentem ſuſcipere. Sed cur non ardet aqua
ſeparationis, vt ardens? quia ardens cali
dior eſt ac tenuior, & etiam minus ſicca:
ideò ardere poteſt, & egregiè calefacere,
non tamen erodere. Illa verò erodere poteſt,
non ardere, parúmque calefacere. Simili
igitur ratione quod ex calchanto oleum vi
ignis excipitur, quum ſicciſſimam partem
in humorem vertat, acutiſſimum eſt, atque
linguam vt ignis ferit. Conſtat igitur & hac
ratione aquam fieri poſſe, quæ lapidem veſi
cæ per catheteram immiſſa, illicò confringet.
Nam cum duo ſint neceſſaria, & quod lapi
dem atterat, & quòd veſicæ ſit innoxia, pri
mùm præſtabit modus ac materia: nam ex
tremos vapores è ſcorpionum cinere, vel
Macedonici petroſilij, vel tecolitho, aut
lapidibus cancrorum excipiemus: ſic enim
aqua fiet quæ etiam porphyritem commi
nuat. Porrò innocentiam præſtat, ſi materia
ex qua aqua excipitur, omnis ſalſedinis ex
pers fuerit. Non igitur è ſalis genere aliquo,
aut alumine, vel calchanto, aut vini fæce,
ſed ex aliquo eorum, quæ nuper retulimus
aquam excipere oportebit. Opus autem ſem
per eſt diligenti experientia, in confirman
da ſubtili ratione, vt ea quæ adeò ſubtiliter
explorauimus, ſecurè per experientiam con
firmata, in vſum hominum poſſimus dedu
cere. Equidem ſcio ſtercus columbinum ac
parietariam, vel illud hac arte in aquam
deductum, lapides veſicæ duriſſimos fran
gere poſſe. Quodnam autem illud ſit, quòd
id facturum ſit, & abſque noxa, experien
tia declarari oportet. Nam & hircinus ſan
guis, & leporis pellis, & vitrum, multum
probantur ratione: ſed tamen nihil horum
forſitan ſeorſum, ſed ex his aliqua ſimul
iuncta, atque certa menſura. Metallicum
certè ſit tale oportet, aut ad metalli naturam
mutatum. Audiui quondam inuentam à quo
dam Ianuenſe, ſed denuò amiſſam morte il
lius, qui eam notam nemini facere vo
luit. Hoc certum ſanè eſt, inueniri poſſe, at
que hanc eſſe illius artem. Dubitatur autem
an tenuia magis acuta ſint, & an magis
erodant. Andreas Lacuna Segobienſis me
dicus, medicamentum recitat Philippi Lu
ſitani, quòd conſtat alumine, ærugine, au
ripigmento, atque chalcitide, paribus por
tionibus, quæ perfuſa aceto acerrimo per
dies octo, atque in ſole trita ac ſiccata, vt
diutiùs teruntur, perfunduntur, ſiccantur,
vtque ſol magis excalefacit, ita celerius car
nes in collo veſicæ, & pudendo natas aufert,
atque minore cum dolore: ad hoc enim me
dicamentum paratur. A ſole igitur, & ace
to acri videntur, quæ craſſa ſunt commi
nui, ab attritione autem in pollinem redigi.
Quia verò minùs afficit dolore, id contin
git, quia partes exuſtæ reſoluuntur. Videtur
igitur medicamentum fieri tenuius quanti
tate, craſſius autem, & magis æquale ſub
ſtantia. Hoc autem minùs mutat corpus ex
calefaciendo, aut ſiccando. Tenuiſſima igi
tur tàm quantitate, quàm ſubſtantia cele
riùs erodunt: ſed ſubſtantia moderata, minùs
afficiunt dolore. Craſſa igitur quantitate,
& tenuia ſubſtantia, dolorem inferunt, &
ſeriùs erodunt: ſubſtantia craſſa, & quanti
tate, ſerò & ſine dolore: vt calx, & ſapo te
ner, de quo aliàs dictum eſt: ſubtilia vtro
que modo, celeriter, & magno cum dolo
re. Craſſa ſubſtantia, & tenuia quantitate,
erodunt celeriter, & paruo cum dolore, atque
ea optima ſunt. Sed de his, quæ ad hominum
curationem pertinent, alio loco tracta
bitur.
addita illis demum æruginis parte quarta:
hæc eadem arte facta, nec ipſis parcit la
pidibus. Si tamen aliquid Oſtracitis lapi
dis Smiridis vocati, quo gemmas expo
liunt, addideris, copioſiorem aquam & me
liorem habebis, quia non vritur. His igi
tur experimento acceptis, videamus cur
aqua hæc adeò potens euadat: namque ma
nifeſtum edocet experimentum, ſicciorem
partem vi ignis attenuatam, vim igneam ac
erodentem ſuſcipere. Sed cur non ardet aqua
ſeparationis, vt ardens? quia ardens cali
dior eſt ac tenuior, & etiam minus ſicca:
ideò ardere poteſt, & egregiè calefacere,
non tamen erodere. Illa verò erodere poteſt,
non ardere, parúmque calefacere. Simili
igitur ratione quod ex calchanto oleum vi
ignis excipitur, quum ſicciſſimam partem
in humorem vertat, acutiſſimum eſt, atque
linguam vt ignis ferit. Conſtat igitur & hac
ratione aquam fieri poſſe, quæ lapidem veſi
cæ per catheteram immiſſa, illicò confringet.
Nam cum duo ſint neceſſaria, & quod lapi
dem atterat, & quòd veſicæ ſit innoxia, pri
mùm præſtabit modus ac materia: nam ex
tremos vapores è ſcorpionum cinere, vel
Macedonici petroſilij, vel tecolitho, aut
lapidibus cancrorum excipiemus: ſic enim
aqua fiet quæ etiam porphyritem commi
nuat. Porrò innocentiam præſtat, ſi materia
ex qua aqua excipitur, omnis ſalſedinis ex
pers fuerit. Non igitur è ſalis genere aliquo,
aut alumine, vel calchanto, aut vini fæce,
ſed ex aliquo eorum, quæ nuper retulimus
aquam excipere oportebit. Opus autem ſem
per eſt diligenti experientia, in confirman
da ſubtili ratione, vt ea quæ adeò ſubtiliter
explorauimus, ſecurè per experientiam con
firmata, in vſum hominum poſſimus dedu
cere. Equidem ſcio ſtercus columbinum ac
parietariam, vel illud hac arte in aquam
deductum, lapides veſicæ duriſſimos fran
gere poſſe. Quodnam autem illud ſit, quòd
id facturum ſit, & abſque noxa, experien
tia declarari oportet. Nam & hircinus ſan
guis, & leporis pellis, & vitrum, multum
probantur ratione: ſed tamen nihil horum
forſitan ſeorſum, ſed ex his aliqua ſimul
iuncta, atque certa menſura. Metallicum
certè ſit tale oportet, aut ad metalli naturam
mutatum. Audiui quondam inuentam à quo
dam Ianuenſe, ſed denuò amiſſam morte il
lius, qui eam notam nemini facere vo
luit. Hoc certum ſanè eſt, inueniri poſſe, at
que hanc eſſe illius artem. Dubitatur autem
an tenuia magis acuta ſint, & an magis
erodant. Andreas Lacuna Segobienſis me
dicus, medicamentum recitat Philippi Lu
ſitani, quòd conſtat alumine, ærugine, au
ripigmento, atque chalcitide, paribus por
tionibus, quæ perfuſa aceto acerrimo per
dies octo, atque in ſole trita ac ſiccata, vt
diutiùs teruntur, perfunduntur, ſiccantur,
vtque ſol magis excalefacit, ita celerius car
nes in collo veſicæ, & pudendo natas aufert,
atque minore cum dolore: ad hoc enim me
dicamentum paratur. A ſole igitur, & ace
to acri videntur, quæ craſſa ſunt commi
nui, ab attritione autem in pollinem redigi.
Quia verò minùs afficit dolore, id contin
git, quia partes exuſtæ reſoluuntur. Videtur
igitur medicamentum fieri tenuius quanti
tate, craſſius autem, & magis æquale ſub
ſtantia. Hoc autem minùs mutat corpus ex
calefaciendo, aut ſiccando. Tenuiſſima igi
tur tàm quantitate, quàm ſubſtantia cele
riùs erodunt: ſed ſubſtantia moderata, minùs
afficiunt dolore. Craſſa igitur quantitate,
& tenuia ſubſtantia, dolorem inferunt, &
ſeriùs erodunt: ſubſtantia craſſa, & quanti
tate, ſerò & ſine dolore: vt calx, & ſapo te
ner, de quo aliàs dictum eſt: ſubtilia vtro
que modo, celeriter, & magno cum dolo
re. Craſſa ſubſtantia, & tenuia quantitate,
erodunt celeriter, & paruo cum dolore, atque
ea optima ſunt. Sed de his, quæ ad hominum
curationem pertinent, alio loco tracta
bitur.
Ignis an
æthere te
nuior.
æthere te
nuior.
De differen
tia calcis à
cinere.
tia calcis à
cinere.
Aqua quæ
aurum ab ar
gento ſepa
rat.
aurum ab ar
gento ſepa
rat.
Aqua poten
tiſſima.
tiſſima.
Aquarum
ardentis &
ſeparationis
comparatio.
ardentis &
ſeparationis
comparatio.
Aqua quæ
veſicæ lapi
dem poteſt
confringere.
veſicæ lapi
dem poteſt
confringere.
Tenuia an
craſſa magis
erodant.
craſſa magis
erodant.
Cæterùm vt ad rem redeam dubitatio
emergit: Si magnus calor efficit has aquas,
ardentem puta ac ſeparationis, quomodo ta
ctu frigidæ ſunt? aut ſi iam refrigeratæ
ſunt, cur metalla colliquant? vel ſi aliquid
remanſit caloris, cur vel ſine motu penitùs
non extinguitur? vel ſi motu iuuatur ali
quo, cur materiam adeò paratam non accen
dit? Horum autem nullum experientia do
cet. Eadem verò ratio & in naturalibus mi
ſtis eſt. Nam ſulphur facillimè accenditur,
& tamen per ſe friget. Piper exurit linguam,
& corpus vehementer, ſi edatur, accendit,
& tamen tactu frigidum eſt, & igni admo
tum, vix ignem concipit. Decebat Philo
ſophos hæc quærere, quæ ſenſu conſtant, &
quotidie tractamus, quæque cùm inuenta
fuerint, magnam vtilitatem afferunt, & non
his relictis, quæ præ manibus (vt dici ſolet)
habemus, nouas nouas nominibus excogita
re quæſtiones, in quibus non minùs incertum
habeas, quid ſit de quo quæritur, quàm quo
modo id quod quærimus, ſit determinan
dum: deinde, etiamſi millies rectè, quod ta
men vix vnquam accidit, quæſtio diſſolua
tur, nihil humano generi afferat vtilitatis.
Cuius ſignum eſt manifeſtum, in tot ſecu
lis hos egregios viros nihil vnquam ad vitæ
vſum inueniſſe, quòd falſis principiis inni
tantur, & nugari ac obſtrepere ſolùm his
ſufficiat. Igitur ne illos repræhendendo eis
ſimilis euadam, quæſtionem hanc valdè ne
ceſſariam diſſoluere aggrediar. Primùm igi
tur illud proponendum eſt, miſta ex ele
mentis credi compoſita, quòd in miſtis ele
mentorum qualitates ſint manifeſtæ, atque
ob id etiam tot elementa credita ſunt in eis
eſſe, quot combinationes qualitatum, non
concludente argumento. Aliud ſyncęrius
indicium eſt, quòd in quibuſdam terra, vt
in metallicis ac lapidibus in aliis aqua, ve
luti in herbis, manifeſtè videantur. Illud
quoque ſupponendum, quod oculis vide
mus, terram & aquam ſolas eſſe miſtorum
materias, & quod & Philoſophus quaſi di
uinando dixit, calorem verò ipſum eſſe, qui
hæc miſcendo concoquat. Si igitur terrę plu
rimùm & caloris igneum efficitur, vt in aquis
iam prædictis. Si cum plurima terra modicus
calor extiterit, terreum dicitur. Primi exem
plum eſt piper, ſecundi lapides. Si aqua
emergit: Si magnus calor efficit has aquas,
ardentem puta ac ſeparationis, quomodo ta
ctu frigidæ ſunt? aut ſi iam refrigeratæ
ſunt, cur metalla colliquant? vel ſi aliquid
remanſit caloris, cur vel ſine motu penitùs
non extinguitur? vel ſi motu iuuatur ali
quo, cur materiam adeò paratam non accen
dit? Horum autem nullum experientia do
cet. Eadem verò ratio & in naturalibus mi
ſtis eſt. Nam ſulphur facillimè accenditur,
& tamen per ſe friget. Piper exurit linguam,
& corpus vehementer, ſi edatur, accendit,
& tamen tactu frigidum eſt, & igni admo
tum, vix ignem concipit. Decebat Philo
ſophos hæc quærere, quæ ſenſu conſtant, &
quotidie tractamus, quæque cùm inuenta
fuerint, magnam vtilitatem afferunt, & non
his relictis, quæ præ manibus (vt dici ſolet)
habemus, nouas nouas nominibus excogita
re quæſtiones, in quibus non minùs incertum
habeas, quid ſit de quo quæritur, quàm quo
modo id quod quærimus, ſit determinan
dum: deinde, etiamſi millies rectè, quod ta
men vix vnquam accidit, quæſtio diſſolua
tur, nihil humano generi afferat vtilitatis.
Cuius ſignum eſt manifeſtum, in tot ſecu
lis hos egregios viros nihil vnquam ad vitæ
vſum inueniſſe, quòd falſis principiis inni
tantur, & nugari ac obſtrepere ſolùm his
ſufficiat. Igitur ne illos repræhendendo eis
ſimilis euadam, quæſtionem hanc valdè ne
ceſſariam diſſoluere aggrediar. Primùm igi
tur illud proponendum eſt, miſta ex ele
mentis credi compoſita, quòd in miſtis ele
mentorum qualitates ſint manifeſtæ, atque
ob id etiam tot elementa credita ſunt in eis
eſſe, quot combinationes qualitatum, non
concludente argumento. Aliud ſyncęrius
indicium eſt, quòd in quibuſdam terra, vt
in metallicis ac lapidibus in aliis aqua, ve
luti in herbis, manifeſtè videantur. Illud
quoque ſupponendum, quod oculis vide
mus, terram & aquam ſolas eſſe miſtorum
materias, & quod & Philoſophus quaſi di
uinando dixit, calorem verò ipſum eſſe, qui
hæc miſcendo concoquat. Si igitur terrę plu
rimùm & caloris igneum efficitur, vt in aquis
iam prædictis. Si cum plurima terra modicus
calor extiterit, terreum dicitur. Primi exem
plum eſt piper, ſecundi lapides. Si aqua
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib