Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005027">
                <pb pagenum="466" xlink:href="016/01/115.jpg"/>
              digitum, totus rubet: iaſpidis refert ſpe­
                <lb/>
              ciem. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005028">
                <margin.target id="marg710"/>
              Achates, &
                <lb/>
              eius mira
                <lb/>
              varietas.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.115.1.jpg" xlink:href="016/01/115/1.jpg" number="66"/>
            <p type="caption">
              <s id="s.005029">Expertus, quòd ſomnum conciliat:</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005030">Et ſomnia plena grauitatis oſtendit om­
                <lb/>
              nia, vanitate remota, prudentiam quoque
                <lb/>
              auget. </s>
              <s id="s.005031">Nihilominus quia dum ferre multa
                <lb/>
              paſſus ſum infortunia, præter errorem ac
                <lb/>
              expectationem, iam ſecundò illum depo­
                <lb/>
              ſui. </s>
              <s id="s.005032">Alij etiam achates referunt auium ocu­
                <lb/>
              los, & nos talem habemus: alij autem piſ­
                <lb/>
              cium. </s>
              <s id="s.005033">Ponticus, qui ſanguineis guttis in­
                <lb/>
              terſtinguitur, aut atris, montium refert &
                <lb/>
              conuallium imagines. </s>
              <s id="s.005034">Quidam humanos
                <lb/>
              oculos, leucophthalmi: quidam lupi, ly­
                <lb/>
              cophthalmi: quidam capræ, ægophthalmi
                <lb/>
              vocati. </s>
              <s id="s.005035">Vidi & viridem perſpicuum lineis
                <lb/>
              duabus candidis pulcherimè diſtinctum,
                <lb/>
              quem dubiæ naturæ eſſe crediderim, potius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg711"/>
                <lb/>
              inter achatem & praſſium. </s>
              <s id="s.005036">Nam velut in
                <lb/>
              animalibus muli ex aſino & equa, & ly­
                <lb/>
              ciſca è lupo & cane, ita & lapides quan­
                <lb/>
              doque miſcentur è vario genere, miſta
                <lb/>
              eorum materia, cauſiſque illos producen­
                <lb/>
              tibus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005037">
                <margin.target id="marg711"/>
              Lapides è
                <lb/>
              duobus gene­
                <lb/>
              ribus quem­
                <lb/>
              admodum &
                <lb/>
              animalia
                <lb/>
              gignantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005038">Cæterùm quod ad achatem Pyrrhi regis
                <lb/>
              attinet, nimis ridiculum puto, caſu illum
                <lb/>
              adeò ad amuſſim ornatum, ac diſtinctum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg712"/>
                <lb/>
              fuiſſe. </s>
              <s id="s.005039">Hoc igitur ſic contingit. </s>
              <s id="s.005040">Pictor va­
                <lb/>
              lidis coloribus lapidem aliquem è marmo­
                <lb/>
              rum genere pinxit, vt nouem Muſæ pul­
                <lb/>
              ſantem in medio Apollinem mirarentur. </s>
              <s id="s.005041">In­
                <lb/>
              de ſeu caſu, ſeu ex induſtria lapis ille ſe­
                <lb/>
              pultus iacuit per multos annos, eo in loco
                <lb/>
              vbi achatis gigni lapides ſolent: contin­
                <lb/>
              git itaque circumcirca gigni achatem per­
                <lb/>
              ſpicuum & aqueum, inde inuentus refere­
                <lb/>
              bat Muſas & Apollinem illum quaſi natu­
                <lb/>
              ræ induſtria fabricatum, cùm achates iam
                <lb/>
              gemma eſſet. </s>
              <s id="s.005042">Nam ſi ſpicæ & muſcus ar­
                <lb/>
              boribus hærens in achatem tranſeunt tra­
                <lb/>
              ctu temporis, vt ego achatem habuerim,
                <lb/>
              cum quinque ſpicis, quas diceres nunc è tri­
                <lb/>
              tico excidiſſe, & tamen lapis erant, imò gem­
                <lb/>
              ma: ſic etiam muſci non parua pars ad­
                <lb/>
              erat: quantò facilius pictus lapis mollis
                <lb/>
              ille, in achatem potuit tranſire? </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005043">
                <margin.target id="marg712"/>
              Modus
                <expan abbr="faciẽ">faciem</expan>
                <lb/>
              di achatem
                <lb/>
              mirabilem.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005044">Itaque ſi loca achatum quis obſeruare ve­
                <lb/>
              lit, & maximè vbi perſpicui generantur (hoc
                <lb/>
              enim eſt neceſſarium
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              ſepeliat verò pictu­
                <lb/>
              ram ex coloribus perpetuis, quales ſunt cæ­
                <lb/>
              ruleus & aureus, metallo conſtans, tum ma­
                <lb/>
              ximè ſi cera punica pauco oleo temperata
                <lb/>
              alióve perpetuo, ſed perſpicuo tamen vn­
                <lb/>
              guento opus liniat, quale eſt quod apud nos
                <lb/>
              Vernix liquida vocatur, quæ picturis abſo­
                <lb/>
              lutis pretioſioribus ſolet induci, achates naſ­
                <lb/>
              cetur ſic pictus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005045">Verùm dices, Frequens hic eſſet acha­
                <lb/>
              tes ſic pictus, ſi tam parua arte parari poſ­
                <lb/>
              ſet? </s>
              <s id="s.005046">At non animaduertis primò oportere
                <lb/>
              ſepeliri, vbi gignantur achates, tum verò
                <lb/>
              achatem, qui circumducitur eſſe ſplendi­
                <lb/>
              dum & perſpicuum: ac intra paucos an­
                <lb/>
              nos tranſire in gemmam, antequam pereat
                <lb/>
              pictura, nec dilui prius aliquo externo hu­
                <lb/>
              more, ne aboleatur imago, demum con­
                <lb/>
              tingere, vt abſolutus effodiatur. </s>
              <s id="s.005047">Quot enim
                <lb/>
              piſces ſunt, quos nemo vnquam piſcatur,
                <lb/>
              & ferè in nemoribus aues quas nullus vn­
                <lb/>
              quam cepit, ſpontéque ſua in propriis lo­
                <lb/>
              cis obeunt, tot eſſe exiſtima gemmas, quæ
                <lb/>
              latitantes locis quo genitæ ſunt, nunquam
                <lb/>
              in lucem prodeunt, ſed in primam matrem
                <lb/>
              terram, vt coaluerunt vetuſtate, ita in ean­
                <lb/>
              dem reuertuntur. </s>
              <s id="s.005048">Tametſi achates varie­
                <lb/>
              tate nobilis ſit, quia tamen parum ſplen­
                <lb/>
              det, rarò pretium ingens habet inter gem­
                <lb/>
              mas. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005049">Chryſolithus verò longè nobilior eſt
                <lb/>
              æſtimatione achate, hunc vocant noſtri
                <lb/>
              topazium, ſicut verum topazium, chryſo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg713"/>
                <lb/>
              lithum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005050">
                <margin.target id="marg713"/>
              Topazius,
                <lb/>
              qui eſt ve­
                <lb/>
              rè chryſoli­
                <lb/>
              thus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005051">Inquit enim Plinius: Chryſolithus au­
                <lb/>
              tem, gemma eſt aurei coloris, micans. </s>
              <s id="s.005052">At­
                <lb/>
              que hæc ipſa de noſtro topazio vulgari ve­
                <lb/>
              ra ſunt: quanquam enim topazius Germa­
                <lb/>
              nicus, vt pleræque aliæ gemmæ, quæ ſub
                <lb/>
              frigida zona inueniuntur, mollior ſit: quòd
                <lb/>
              calor non poſſit adeò ſuccum illum attenua­
                <lb/>
              re, atque durare gemmam ( nam, vt dixi,
                <lb/>
              duritiei cauſa eſt perfecta concretio, quæ
                <lb/>
              fit dum minutiſſimæ partes inuicem com­
                <lb/>
              miſcentur) attamen non de illo chryſolitho,
                <lb/>
              ſed de Orientali loquitur Plinius, quem pa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg714"/>
                <lb/>
              làm eſt prædurum eſſe, ac tantæ duritiei, vt
                <lb/>
              ſapphiro parum, aut nihil cedat. </s>
              <s id="s.005053">Itaque
                <lb/>
              hanc ob cauſam ego in chryſolitho effigiem
                <lb/>
              meam cælari iuſſi, cum prima nominis, ac
                <lb/>
              prænominis litera. </s>
              <s id="s.005054">Elegi hunc lapidem,
                <lb/>
              quòd ſit duriſſimus, atque ob id æternum
                <lb/>
              opus, ſplendeátque non parum. </s>
              <s id="s.005055">Rarus ta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg715"/>
                <lb/>
              men eſt chryſolithus abſque maculis qui­
                <lb/>
              buſdam nigris, à quibus vitiatur: alioquin
                <lb/>
              gemma non vulgaris. </s>
              <s id="s.005056">Creditum eſt libidi­
                <lb/>
              nem ſupra omnem opinionem coërcere, ſi
                <lb/>
              tangens carnem geſtetur. </s>
              <s id="s.005057">Albertus ſcribit,
                <lb/>
              in aqua feruentem immiſſum, illius feruo­
                <lb/>
              rem tollere: quod haud verum eſt, ſed mul­
                <lb/>
              ta ( vt ſolet
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              in his fabulatur: quædam ta­
                <lb/>
              men quæ expertum ſe ait de gemmis, ac la­
                <lb/>
              pidibus, ſuo loco retulimus, ac referemus:
                <lb/>
              neque enim mendax fuit, ſed minimum cre­
                <lb/>
              dulus, vt mos eſt eorum, qui talia ſectantur,
                <lb/>
              aut ſcribunt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005058">
                <margin.target id="marg714"/>
              Cur gemmæ
                <lb/>
              boreales ple­
                <lb/>
              runque
                <expan abbr="limã">limam</expan>
                <lb/>
              ſentiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005059">
                <margin.target id="marg715"/>
              Chyſolithi
                <lb/>
              vires.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005060">Cæterum, gemmam eſſe ingentis frigo­
                <lb/>
              ris exiſtimo, hoc argumento, quòd ſitim
                <lb/>
              ſub lingua poſita febricitantium mitiget:
                <lb/>
              quòd quamvis etiam cryſtallo, & aliis pluri­
                <lb/>
              bus gemmis commune ſit, non tamen adeò
                <lb/>
              euidenter. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005061">Ergo topazium nunc habemus, qui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg716"/>
                <lb/>
              fuit antiquorum chryſolithus: atque con­
                <lb/>
              traria ratione, quem nunc vocamus chry­
                <lb/>
              ſolithum, Topazius eſt verus antiquorum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005062">Inquit enim Plinius: Topazium ſubuiri­
                <lb/>
              dem eſſe gemmam, quæ ſola inter gem­
                <lb/>
              mas à cote poliatur, ob mollitiem, li­
                <lb/>
              máque tangatur. </s>
              <s id="s.005063">Quæ omnia de chryſoli­
                <lb/>
              tho à noſtris vocato, ſunt veriſſima: nam
                <lb/>
              lima tangitur, & eſt aurei coloris, non
                <lb/>
              ſynceri, ſed ſubuiridis, & ob mollitiem
                <lb/>
              rota ſtannea expoliunt ipſum: nitorem etiam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>