Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000250
">
<
pb
pagenum
="
363
"
xlink:href
="
016/01/012.jpg
"/>
nimium comprimatur, aqua ſubſiſtit. </
s
>
<
s
id
="
s.000251
">Ea
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg22
"/>
<
lb
/>
dem ratione plumbea lamina lata aquæ ſu
<
lb
/>
pernatat: nam deſcendendo partes, quæ in
<
lb
/>
medio ſunt, non habentes, quò diffugiant,
<
lb
/>
nimium comprimerentur: vel ſi antè di
<
lb
/>
labantur, vacuum relinqui in medio ne
<
lb
/>
ceſſe eſt: non poteſt igitur vllo pacto deſ
<
lb
/>
cendere, niſi ad vnam partem priùs incli
<
lb
/>
netur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000252
">
<
margin.target
id
="
marg21
"/>
Situla aqua
<
lb
/>
plena
<
expan
abbr
="
circũ-uoluta
">circun
<
lb
/>
uoluta</
expan
>
cur
<
lb
/>
non effunda
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000253
">
<
margin.target
id
="
marg22
"/>
Plumbea, la
<
lb
/>
mina lata ſi
<
lb
/>
æqualiter
<
lb
/>
aqua inſi
<
lb
/>
ſtat, mergi
<
lb
/>
cur non poſ
<
lb
/>
ſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000254
">Quòd igitur à raritate fiant hæc, & quo
<
lb
/>
modo, oſtenſum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000255
">Operæpretium autem
<
lb
/>
erit, vt demonſtremus, hos motus à vacuo
<
lb
/>
nulla ratione fieri poſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.000256
">Hoc autem infrà per
<
lb
/>
exquiſitas rationes declarabitur. </
s
>
<
s
id
="
s.000257
">Nunc autem
<
lb
/>
ſufficiat tantum declaraſſe ſenſibili quodam
<
lb
/>
experimento, quantum ad rationem inſtru
<
lb
/>
mentorum docendam ſufficiat. </
s
>
<
s
id
="
s.000258
">Nam ſi fatiſ
<
lb
/>
cant rimis machinæ, iam nullus vacui metus
<
lb
/>
eſt, & tamen trahunt, ſed tantò debilius, &
<
lb
/>
maiore difficultate, quantò hiant magis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000259
">Hócque fundamento machinæ omnes con
<
lb
/>
ſtant, quæ alioquin ab indiuiſibili quadam
<
lb
/>
ratione pendêrent, eſſétque ob id omnes ſta
<
lb
/>
tim inutiles, vel ſaltem non diuturnæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000260
">In non
<
lb
/>
exactis ergo operibus atque vetuſtis manet
<
lb
/>
etiam vſus: fruſtatio verò pro erroris magni
<
lb
/>
tudine. </
s
>
<
s
id
="
s.000261
">Attractio igitur à forma fit, quæ
<
expan
abbr
="
dũ
">dum</
expan
>
<
lb
/>
metuit aliam conſequi raritatem, ne pereat,
<
lb
/>
quantum poteſt, reſiſtit. </
s
>
<
s
id
="
s.000262
">Oſtendimur enim
<
lb
/>
ſuperiùs, mutata ſubſtantia atque denſitate,
<
lb
/>
mutari quoque formam. </
s
>
<
s
id
="
s.000263
">Quòd ſi metu vacui
<
lb
/>
fieret attractio, quaſi conſentiente vniuerſo,
<
lb
/>
eſſet hæc attractio infinita, ſed non eſt, ve
<
lb
/>
rùm pro quantitate formæ, & elementi ac
<
lb
/>
inſtrumenti continentis. </
s
>
<
s
id
="
s.000264
">Nam canalis paruus
<
lb
/>
aquam modicam haurit, nec trahit plumbi
<
lb
/>
magnam molem. </
s
>
<
s
id
="
s.000265
">Indicio igitur hoc eſt, à
<
lb
/>
forma fieri
<
expan
abbr
="
hãc
">hanc</
expan
>
attractionem, & pro viribus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg23
"/>
<
lb
/>
eius atque magnitudine. </
s
>
<
s
id
="
s.000266
">Eſt & tertia conie
<
lb
/>
ctura, quòd plana quæ non fatiſcunt,
<
expan
abbr
="
attamẽ
">attamen</
expan
>
<
lb
/>
diſiunguntur. </
s
>
<
s
id
="
s.000267
">At hoc fieri nequiret, niſi ad
<
lb
/>
miſſo vacuo. </
s
>
<
s
id
="
s.000268
">Inter plana igitur quæcunque
<
lb
/>
dum clauduntur, aër intercipitur, qui vetat
<
lb
/>
plana diſiungi quoad licet. </
s
>
<
s
id
="
s.000269
">Sed cum (vt dixi)
<
lb
/>
pro ſui robore ſolùm impediat, maiore nixu
<
lb
/>
vincitur. </
s
>
<
s
id
="
s.000270
">Solùm illud obiicies, quòd à minore
<
lb
/>
aëre minùs hæc diſiunctio impediretur, at
<
lb
/>
magis tamen impeditur. </
s
>
<
s
id
="
s.000271
">Vt enim magis pla
<
lb
/>
na ad vnguem coierint, eò minùs aëris inter
<
lb
/>
cipitur, & tamen eò difficilius diuelluntur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000272
">Sed cauſa eſt, quia magis neceſſe eſt aërem
<
lb
/>
illum à propria forma recedere, quò magis
<
lb
/>
rareſcit. </
s
>
<
s
id
="
s.000273
">
<
expan
abbr
="
Cõſequitur
">Conſequitur</
expan
>
enim, vt dictum eſt, alia
<
lb
/>
ſubſtantia quædam, & noua generatio, quæ
<
lb
/>
vt à priore magis recedit, eò maiore labore
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
cõficitur
">conficitur</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.000274
">At dices: Aëre rarefacto, quid aliud
<
lb
/>
poteſt generari quàm ignis? </
s
>
<
s
id
="
s.000275
">Ignis autem ca
<
lb
/>
lidiſſimus: at inter plana nulla eſt manifeſta
<
lb
/>
caliditas, imò frigus. </
s
>
<
s
id
="
s.000276
">Sed non eſt ignis ſeu
<
lb
/>
æther calidus: hoc enim inferiùs declarabi
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.000277
">Quod enim humidum eſt, ſi attenuetur,
<
lb
/>
non in ignem, ſed in ætheris tranſit natu
<
lb
/>
ram: aër autem humidus, & æther minimè
<
lb
/>
calidus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000278
">Confeſtim verò alio in ingredien
<
lb
/>
te aëre, fit mixtio. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000279
">
<
margin.target
id
="
marg23
"/>
Plana iun
<
lb
/>
cta quomodo
<
lb
/>
diſiungi poſ
<
lb
/>
ſint.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000280
">Hæc ſatis ſint de his motibus duobus prio
<
lb
/>
ribus, tum quiete, quæ ab eis fit, exempla,
<
lb
/>
cùm hîc non ſit præſentis inſtituti de ma
<
lb
/>
chinis loqui, ſed in duodecimo libro de
<
expan
abbr
="
Rerũ
">Rerum</
expan
>
<
lb
/>
varietate. </
s
>
<
s
id
="
s.000281
">His ad vnguem tot exempla ex
<
lb
/>
plicaſſe ſufficiat, quot etiam modos: ſex enim
<
lb
/>
modis ſena ſufficiunt exempla. </
s
>
<
s
id
="
s.000282
">Ergo grauia
<
lb
/>
deorſum moueri, leuia ſursùm, palàm eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000283
">Sed ſuperaddunt quidam ne hoc contenti,
<
lb
/>
leuia grauibus velle ſupereſſe, vnde etiam
<
lb
/>
aër ſi ſub aqua exiſtat, quamvis in propria
<
lb
/>
regione, ſuperiùs tamen emergere nititur: vt
<
lb
/>
in vrceis manifeſtum eſt, cum ſemipleni ver
<
lb
/>
tuntur: & in veſica aëre plena, quæ aquæ im
<
lb
/>
merſa eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000284
">Sed non eſt hic motus alius à pri
<
lb
/>
mo: nam aqua ipſa cum ſit in ſublimi, cona
<
lb
/>
tur, deſcendere, & ad illius deſcenſum aër ne
<
lb
/>
nimium conſtringatur, aſcendit. </
s
>
<
s
id
="
s.000285
">Sed in ve
<
lb
/>
ſica, quæ in flumine eſt, cum aër ſit in loco
<
lb
/>
aquæ, aſcendere nititur: igitur ſufficiet vna
<
lb
/>
ratio motus in elementis ad locum ſunum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000286
">Quòd autem aqua veſicam impellat ſursùm,
<
lb
/>
non aër aſcendat, patet, quoniam veſica ſub
<
lb
/>
terra poſita non aſcendit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000287
">Quod verò dubitatione magis dignum eſt,
<
lb
/>
id eſt: Quomodo aqua tantùm aſcendat,
<
lb
/>
quantùm deſcendere poteſt, dum à motu ra
<
lb
/>
ritatis adiuuatur: id ipſum plenius exemplo
<
lb
/>
patebit.
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.012.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/012/1.jpg
"
number
="
6
"/>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg24
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000288
">
<
margin.target
id
="
marg24
"/>
Quomodo
<
lb
/>
aqua
<
expan
abbr
="
tantũ
">tantum</
expan
>
<
lb
/>
aſcendat,
<
lb
/>
quantum
<
lb
/>
poteſt deſ
<
lb
/>
cendere.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000289
">Vas ſit aqua plenum, cuius ſupremum E,
<
lb
/>
imum F, in quo canalis A B C. </
s
>
<
s
id
="
s.000290
">Sit autem
<
lb
/>
CD, linea æqualiter à finitore diſtans, ſecun
<
lb
/>
dùm quem libella ducitur. </
s
>
<
s
id
="
s.000291
">Impleatur autem
<
lb
/>
canalis ABC, aqua, & emittetur aqua per
<
lb
/>
C, dico, quòd exhauriet quicquid eſt aquæ
<
lb
/>
ſupra C D, lineam: nihil autem eius quod
<
lb
/>
eſt infra C D, lineam, ſed canalis plenus
<
lb
/>
pendebit, & vas vſque ad CD, aqua plenum
<
lb
/>
conſpicietur. </
s
>
<
s
id
="
s.000292
">Hoc itaque ſic eſſe, declarat
<
lb
/>
exemplum. </
s
>
<
s
id
="
s.000293
">Forſan quis dicat, hæc ad aquæ
<
lb
/>
tractationem debuiſſe transferri: ſed non
<
lb
/>
oportuit, quandoquidem ſeu aqua, ſeu vino,
<
lb
/>
oleo, lactéve vas plenum fuerit, nihil inter
<
lb
/>
ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.000294
">Itaque huius experimenti potiùs ratio
<
lb
/>
reddenda eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000295
">Aqua igitur quæ ſupra C D,
<
lb
/>
eſt, quum tanta ad vnguem ſit, quæ aſcendit,
<
lb
/>
quanta eſt illa, quæ ex C, effunditur, ſeu ca
<
lb
/>
nalis latior ſit in C, quàm in A, ſeu arctior,
<
lb
/>
quia ſemper totus canalis ad vnguem ple
<
lb
/>
nus eſt, leuior eſt aqua, quæ effunditur
<
lb
/>
per C. </
s
>
<
s
id
="
s.000296
">Quòd verò leuior ſit aqua in parte
<
lb
/>
ſupra C D, quàm in C, cauſa eſt, quia
<
lb
/>
aqua ſupra C D, deſcendere appetit, vt ſit
<
lb
/>
inferior illa, quæ eſt in C, igitur compri
<
lb
/>
mit aquam, & in canalem impellit. </
s
>
<
s
id
="
s.000297
">Quæ
<
lb
/>
autem eſt infra C D, non appetit eſſe in C,
<
lb
/>
altiùs eſt loco eius, ideo non vult aſcende
<
lb
/>
re. </
s
>
<
s
id
="
s.000298
">Sed aqua, quæ effluit ex C, non præ
<
lb
/>
bet conſiderandi cauſam, cùm tamen ſit hu
<
lb
/>
milior ipſa aqua, quæ in vaſe continetur:
<
lb
/>
quia attractio illa non fit, niſi continuita
<
lb
/>
tis ratione: continuitas pendet ex ratione ra
<
lb
/>
ritatis, quæ nulla eſſe poteſt, aqua iam
<
lb
/>
egrediente os canalis C. </
s
>
<
s
id
="
s.000299
">Denique tota hæc
<
lb
/>
contemplatio abſoluitur hoc argumento, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>