Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005898">
                <pb pagenum="484" xlink:href="016/01/133.jpg"/>
              frigida euaſerit. </s>
              <s id="s.005899">Nam cùm ſuccus ad alie­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg852"/>
                <lb/>
              num transfertur colorem à viridi, neceſſe
                <lb/>
              eſt, vt vel ab immodica frigiditate, aut ſic­
                <lb/>
              citate, aut putredine corrumpatur. </s>
              <s id="s.005900">Frigidi­
                <lb/>
              tas enim opus caloris impedit: ſiccitas verò,
                <lb/>
              ne mutetur, quod concoquitur, facit. </s>
              <s id="s.005901">Vn­
                <lb/>
              de ſicca priùs ac potiùs vruntur, quàm con­
                <lb/>
              coquantur: putredo verò, quod iam fa­
                <lb/>
              ctum eſt, euertit. </s>
              <s id="s.005902">Candidus quidem ex
                <lb/>
              omnibus his colos in ſuccis fit, à quibus
                <lb/>
              etiam croceus, ſed non à frigiditate: ſicut
                <lb/>
              & niger, ſed non ob putredinem. </s>
              <s id="s.005903">Quam­
                <lb/>
              obrem omnis color ſucci in plantis, viri­
                <lb/>
              di excepto, venenoſæ qualitatis eſt argu­
                <lb/>
              mentum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg853"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005904">
                <margin.target id="marg841"/>
              Partes
                <expan abbr="plan-tarũ">plan­
                  <lb/>
                tarum</expan>
              , & ani­
                <lb/>
              malium ſibi
                <lb/>
              inuicem ſi­
                <lb/>
              miles.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005905">Radicum
                <lb/>
              partes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005906">
                <margin.target id="marg842"/>
              Decocta ex
                <lb/>
              lignoſa parte
                <lb/>
              fieri debent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005907">
                <margin.target id="marg843"/>
              Florum
                <lb/>
              partes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005908">
                <margin.target id="marg844"/>
              Apollinis
                <lb/>
              flos.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005909">Cur calix
                <lb/>
              floribus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005910">
                <margin.target id="marg845"/>
              Flores cur
                <lb/>
              neceſſarij.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005911">
                <margin.target id="marg846"/>
              Quæ plantæ
                <lb/>
              ex toto odo­
                <lb/>
              ratæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005912">
                <margin.target id="marg847"/>
              Mali medi­
                <lb/>
              cæ ſpecies.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005913">
                <margin.target id="marg848"/>
              Quæ plantæ
                <lb/>
              maximè
                <lb/>
              odoratæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005914">
                <margin.target id="marg849"/>
              Arbores her­
                <lb/>
              bis
                <expan abbr="plerunq;">plerunque</expan>
                <lb/>
              tenuioris
                <lb/>
              ſubſtantiæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005915">ſunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005916">
                <margin.target id="marg850"/>
              Siliqua­
                <lb/>
              ſtrum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005917">
                <margin.target id="marg851"/>
              Venenoſæ
                <lb/>
              plantæ qua
                <lb/>
              ſunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005918">
                <margin.target id="marg852"/>
              Lac in plan­
                <lb/>
              tis cur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005919">
                <margin.target id="marg853"/>
              Lac planta­
                <lb/>
              rum cur te­
                <lb/>
              nax.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005920">Viſci compo­
                <lb/>
              ſitio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005921">Sed cur omne plantarum lac admodum
                <lb/>
              tenax? </s>
              <s id="s.005922">Quoniam viſcidum fit, quoties ca­
                <lb/>
              lor in humidum tenue ac pingue terreo mi­
                <lb/>
              ſtum plus iuſto egerit. </s>
              <s id="s.005923">Itaque ex planta­
                <lb/>
              rum radicibus, quæ lac emittunt, fit viſ­
                <lb/>
              cum: lac enim
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) plantarum tenax
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.005924">Miſcentur autem ſuccus radicis plantæ
                <lb/>
              lac ferentis cum laricis lachryma, & Græ­
                <lb/>
              ca pix cum olei modico: & tandiu ſimul co­
                <lb/>
              quuntur, donec diſtrahendo non frangatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005925">Reſiſtit hoc aquæ, quia oleum prohibet,
                <lb/>
              ne aqua illi hæreat, aut miſceatur: Gigni­
                <lb/>
              tur autem viſcum in radice è lacte putrefa­
                <lb/>
              cto, velut & lac in plantis è ſitu quodam ſuc­
                <lb/>
              ci, vnde in lactucis, & cichorea, & ob hu­
                <lb/>
              midi abundantiam in ficu. </s>
              <s id="s.005926">Indicio eſt, quòd
                <lb/>
              vbi viſcum generatur in radice, generantur
                <lb/>
              & vermes. </s>
              <s id="s.005927">Plantæ plures generant ex his,
                <lb/>
              ſed præcipua quæ florem candidum profert,
                <arrow.to.target n="marg854"/>
                <lb/>
              & poſtquam effloruerit pappos. </s>
              <s id="s.005928">Sunt & quæ
                <lb/>
              in radicibus generant alia, velut tuſſilago
                <lb/>
              lanam, ex qua optima fit eſca. </s>
              <s id="s.005929">Et alia co­
                <lb/>
              lores gignunt: nihil enim prohibet multa
                <lb/>
              ſub terra generari, cùm ſuper terram nemo
                <lb/>
              admiretur: terra enim parens omnium. </s>
              <s id="s.005930">Quæ­
                <lb/>
              cunque tamen ſub terra gignuntur ad ſuc­
                <lb/>
              cos pertinentia: clariora euadunt in germi­
                <lb/>
              ne: vnde tithymalus album
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) ſuc­
                <lb/>
              cum, chelidonia verò croceum emittit: Sunt
                <lb/>
              & quæ ſplendeant, vt ranunculorum ſpecies
                <lb/>
              omnes, & præcipuè aconitum, quod maxi­
                <lb/>
              mè exitiale eſt: nam ſplendor ille ob immo­
                <lb/>
              dicam prouenit ſiccitatem. </s>
              <s id="s.005931">Caſu verò natæ
                <lb/>
              plantæ in metallorum fodinis, aut iuxta cu­
                <lb/>
              bicula ſerpentum, & quæ iuxta æs aut fer­
                <lb/>
              rum rubigine obſitum adoleuerint, & in
                <lb/>
              paludibus, ſtagnis; cloacis, ac ſepulchris.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg855"/>
                <lb/>
              Fungi etiam iuxta oleas. </s>
              <s id="s.005932">Malè & grauiter
                <lb/>
              olent ſolani omnes ſpecies. </s>
              <s id="s.005933">Neſcio ſtramo­
                <lb/>
              niam, ſeu malum ſpinoſum, ac inter ſolani
                <lb/>
              ſpecies adnumerem, certè folia ſuccum ni­
                <lb/>
              gri papaueris olent: ipſa verò poma cocta
                <lb/>
              ſi edantur, præſentem inſaniam, ac ridicu­
                <lb/>
              lam quaſi excitant. </s>
              <s id="s.005934">Herba eſt radice mul­
                <lb/>
              tifida, ferruginea, caule digitali, & craſ­
                <lb/>
              ſiore etiam longè, quaſi rotundo, folio am­
                <lb/>
              plo, ex aduerſa parte ſubnigro: domeſtica
                <lb/>
              viridi flaueſcente, oblongo, molli, tenui
                <lb/>
              quaſi ad vitis inſtar: flores candidi è vagi­
                <lb/>
              nis prodeuntes calathi modo, ſuaue olentes
                <lb/>
              liliaceum. </s>
              <s id="s.005935">Sed nulla certior nota, quàm po­
                <lb/>
              morum, quæ Armeniaca æquant magnitu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg856"/>
                <lb/>
              dine, & forma, cæterùm viridia ac ſpino­
                <lb/>
              ſa: intùs complentur ſemine ferruginei co­
                <lb/>
              loris, magnitudine erui. </s>
              <s id="s.005936">Sunt autem quæ­
                <lb/>
              dam, quæ figura ipſa vires produnt: velut
                <lb/>
              echij ſemen, quod capiti ſerpentis ſimile
                <lb/>
              eſt, aduerſus etiam venena viperarum præ­
                <lb/>
              ſtantiſſimum auxilium præbet: & napelli
                <lb/>
              flores antequàm aperiantur, capitis humani
                <lb/>
              mortui ſeu potiùs caluariæ effigiem præbent:
                <lb/>
              etenim radix ipſa lethifera admodum eſt. </s>
              <s id="s.005937">An
                <lb/>
              hoc quidem caſu, an ratione quadam natu­
                <lb/>
              rali conſtat? </s>
              <s id="s.005938">an melior aliqua mens hoc præ­
                <lb/>
              ſtitit? </s>
              <s id="s.005939">Nam & in animalibus hoc idem mani­
                <lb/>
              feſtum: ſiquidem canes norunt herbam, quæ
                <lb/>
              illis vomitum cit: & capræ diptamum Cre­
                <lb/>
              tenſe, teſte Virgilio:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              ——Non illa feris incognita capris
                <lb/>
              Gramina, cum tergo volucres hæsêre ſagittæ.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005940">
                <margin.target id="marg854"/>
              Eſca ex tuſ­
                <lb/>
              ſilagine.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005941">
                <margin.target id="marg855"/>
              Malum ſpi­
                <lb/>
              noſum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005942">
                <margin.target id="marg856"/>
              Plantæ quæ­
                <lb/>
              tlam forma
                <lb/>
              vires pro­
                <lb/>
              dunt.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005943">Aſini quoque ſi quando atra bile labora­
                <lb/>
              uerint, edunt aſplenum, ſpleniſque tumo­
                <lb/>
              rem finiunt. </s>
              <s id="s.005944">Feruntur & hirundines cheli­
                <lb/>
              doniam agnoſcere, & vires illius experiri
                <lb/>
              reparatis oculis. </s>
              <s id="s.005945">Eadem ratione cardueles eu­
                <lb/>
              fragiam, viperæ fœniculum reparandi viſus
                <lb/>
              cauſa norunt. </s>
              <s id="s.005946">Sæpè enim cardueles matuti­
                <lb/>
              nis horis viſi ſunt oculos eufragiæ affricare.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005947">Plura ſunt huius rei exempla. </s>
              <s id="s.005948">Sed in proui­
                <lb/>
              dentiam referre cuncta, abſurdum, cùm ca­
                <lb/>
              ſu pleraque contingant: abſurdius autem, ni­
                <lb/>
              hil: non enim efſet prouidentia. </s>
              <s id="s.005949">Quæ igitur
                <lb/>
              prouidentia fiant, & quæ non, alibi diſſe­
                <lb/>
              remus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005950">Verùm his relictis ad olentes plantas re­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg857"/>
                <lb/>
              deamus, eáſque quæ potiùs vſui ſunt, quàm
                <lb/>
              iacturæ: Ergo Laſeri primo tanta iucundi­
                <lb/>
              tas ac illius floribus, vt cogantur, Ariano
                <lb/>
              teſte, pecus incolæ arcere, ne diſrumpatur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg858"/>
                <lb/>
              Naſcitur in Paropaniſo monte, quamvis
                <lb/>
              Macedones iactarent in Caucaſo eum vidiſ­
                <lb/>
              ſe. </s>
              <s id="s.005951">Caulem habet ferulæ ſimilem, folia
                <lb/>
              Apij, ſemen latum, quaſi foliaceum, radi­
                <lb/>
              cem nigram. </s>
              <s id="s.005952">Affinem ſuccum habemus
                <lb/>
              Belzoi, ſed non eundem: nam præter id,
                <lb/>
              quod nec tenuis, aut calidus ſit, aut acris,
                <lb/>
              in ſummo ex arbore etiam oritur. </s>
              <s id="s.005953">Vnde
                <lb/>
              Vertomanus erroris cauſam dedit. </s>
              <s id="s.005954">Simili
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg859"/>
                <lb/>
              fermè diſcrimine ferunt lignum eſſe aloën
                <lb/>
              vocatum, hoc noſtro, quod ad nos defer­
                <lb/>
              tur longè fragrantius. </s>
              <s id="s.005955">Sunt enim illius tria
                <lb/>
              genera: optimum quod colampat dicitur,
                <lb/>
              adeò fragrans, vt in manu detentum om­
                <lb/>
              nem alium odorem obſcuret: huius rei cau­
                <lb/>
              ſa ad nos non vehitur. </s>
              <s id="s.005956">Naſcitur enim in
                <lb/>
              Taprobana inſula, quæ noſtra ætate Suma­
                <lb/>
              tra, tùm ab incolis, tùm a Luſitanis dici­
                <lb/>
              tur, vbi præter opes egregias luxus etiam
                <lb/>
              prohibet, ne thymiamata pretioſiora ad
                <lb/>
              nos deferantur. </s>
              <s id="s.005957">Hoc illud eſſe exiſtimo,
                <lb/>
              quod accenſum, in lachrymam totum ver­
                <lb/>
              titur, licet lignum ſit. </s>
              <s id="s.005958">Idque nobis ſpectan­
                <lb/>
              tibus oſtendit Gulielmus Caſanatus Beſun­
                <lb/>
              tinus medicus. </s>
              <s id="s.005959">Secundum quod in aqua
                <lb/>
              mergitur, vt buxus, lignum ſanctum, li­
                <lb/>
              cet leue, cùm robur innater, aëris enim ex­
                <lb/>
              pers eſt. </s>
              <s id="s.005960">Meminit huius experimenti D.
                <lb/>
              Eraſmus, & nos periculum fecimus illius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005961">Huius quàm primi maior copia eſt, minor
                <lb/>
              tamen, quàm viliſſim; Hoc eſt, quod neque
                <lb/>
              ſoluitur in lachrymam ab igne, nec in aquam
                <lb/>
              deſcendit: ſed tamen dum flagrat, fragrat
                <lb/>
              mirum in modum: quapropter cùm inter
                <lb/>
              odorata odore præſtet, medica ratione inter </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>