Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006158">
                <pb pagenum="489" xlink:href="016/01/138.jpg"/>
              non omnia quæ maximo cum periculo ha­
                <lb/>
              bentur, & difficillimè, optima ſint. </s>
              <s id="s.006159">Auxit
                <lb/>
              hanc opinionem ſuperſtitio gentis, quæ ( vt
                <lb/>
              dixi ) maxima ſemper fuit & ruditas: nam
                <lb/>
              nullus populus adeò à diſciplinis abhorruit
                <lb/>
              vt Iudaicus, totus in ceremonias ac legem
                <lb/>
              intentus. </s>
              <s id="s.006160">Neque ergo mirum tantùm po­
                <lb/>
              tuiſſe Baaram, nam nec tutum omninò eſt
                <lb/>
              nunc napellum effodere. </s>
              <s id="s.006161">Compara modò
                <lb/>
              ſpeciem plantarum, & regiones, & alimen­
                <lb/>
              ta, quid probabilius eſſe poteſt quàm, quòd
                <lb/>
              miraculi loco hucuſque, aut fabulæ habi­
                <lb/>
              tum eſt? </s>
              <s id="s.006162">Nihil mirum verò ali plantam bi­
                <lb/>
              tumine, nam & ſulphure alitur. </s>
              <s id="s.006163">Narrat Ari­
                <lb/>
              ſtoteles, in ſulphureis fontibus herbas puſil­
                <lb/>
              las gigni: flantibus enim ventis ab ære exci
                <lb/>
              dit fæs, quam vocant auripigmentum, ea pu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg888"/>
                <lb/>
              treſcit, & ideo herba oritur. </s>
              <s id="s.006164">Propagantur
                <lb/>
              enim plantæ quinque modis, ſemine, radi­
                <lb/>
              ce, ſtolonibus, ablaqueatione ac putredine,
                <lb/>
              quam caſum meritò poſſumus appellare. </s>
              <s id="s.006165">Se­
                <lb/>
              mine quidem pleræque, vt abies & larix: ra­
                <lb/>
              dice, vt glycyrrhiza ac lilium. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006166">
                <margin.target id="marg886"/>
              Lymphaticæ
                <lb/>
              plantæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006167">
                <margin.target id="marg887"/>
              Baara radix
                <lb/>
              admirabilis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006168">
                <margin.target id="marg888"/>
              Herbæ in
                <lb/>
              aquis ſul­
                <lb/>
              phureis naſ­
                <lb/>
              centes.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006169">Modi gene­
                <lb/>
              rationis
                <expan abbr="plã-tarum">plan­
                  <lb/>
                tarum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006170">Liliarum hi­
                <lb/>
              ſtoria.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006171">Eſt autem lilio tanta viuacitas, vt ſurculi
                <lb/>
              eius ſuſpenſi radicem emittant. </s>
              <s id="s.006172">Exiſtimat
                <lb/>
              autem Theophraſtus lachrymam cogi, & ex
                <lb/>
              lachryma propagari: quod verius eſt. </s>
              <s id="s.006173">Nodi
                <lb/>
              quoque huius plantæ ſub camino ſuſpenſi,
                <lb/>
              abſque foliis etiam, inde ſiccati obruuntur
                <lb/>
              fæce rubentis vini, ſepultique in ſimo cum
                <lb/>
              eadem fæce flores edunt purpureos. </s>
              <s id="s.006174">Seruati
                <lb/>
              quoque botri in vaſis fictilibus, vel toto an­
                <lb/>
              no quum aqua tepida perfuſi fuerint, flo­
                <lb/>
              rent. </s>
              <s id="s.006175">Neque id mirum: cauſa enim omnium
                <lb/>
              vna eſt, humidum ſcilicet valde pingue. </s>
              <s id="s.006176">In­
                <lb/>
              dicio eſt, quòd in cubiculis flores quaſi toto
                <lb/>
              menſe ſeruantur, & quòd lenta quaſi humo­
                <lb/>
              ris ſubſtantia eſt. </s>
              <s id="s.006177">Pulcherrimus flos hic vel
                <lb/>
              ipſo Deo teſte: candidiſſimus ſpontè. </s>
              <s id="s.006178">Sed &
                <lb/>
              iridis flos in Italia quandoque candidus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006179">Quædam plantæ omnibus modis propagan­
                <lb/>
              tur, vt olea & ficus, quæ ſola inter nobilioris
                <lb/>
              fructus plantas, non floret. </s>
              <s id="s.006180">Sed ſpontè naſci
                <lb/>
              omnes plantas poſſe docuimus, quoniam
                <lb/>
              concoctio vbique & ſola anima ſtirpes in­
                <lb/>
              digere videntur. </s>
              <s id="s.006181">Sol autem anima eſt. </s>
              <s id="s.006182">Surcu­
                <lb/>
              lo prouenit ſalix, ſed & vitis. </s>
              <s id="s.006183">Ablaqueatio­
                <lb/>
              nis genus eſt, & peculiare quoddam viti,
                <lb/>
              quum ſepelitur in biennium truncus, effuſa­
                <lb/>
              que radice à priore præſcinditur. </s>
              <s id="s.006184">Idem fieri
                <lb/>
              docent veteres ex arbore in arborem. </s>
              <s id="s.006185">Con­
                <lb/>
              ſtat igitur pingui humido nutriri plantas,
                <lb/>
              quod & inferiùs docebimus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006186">Sed vt ad odorata reuertar, lilia, nardus &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg889"/>
                <lb/>
              crocus ex eorum ſunt genere. </s>
              <s id="s.006187">Italica nardus
                <lb/>
              ſuffrutex eſt foliis roriſmarini longioribus,
                <lb/>
              anguſtioribus, craſſiuſculis, mollioribus, odo­
                <lb/>
              ratis: flos paruus admodum inter cæruleum
                <lb/>
              ac purpureum. </s>
              <s id="s.006188">Truncus & rami lignoſi, vi­
                <lb/>
              ret hyeme: hæc ſi ſit grauior, moritur. </s>
              <s id="s.006189">Ea
                <lb/>
              tamen quam vocamus Indicam, alterius ge­
                <lb/>
              neris eſt. </s>
              <s id="s.006190">Nardus enim illa non hæc ſed plan­
                <lb/>
              ta ſui generis, odoris ſuauitate nomen ade­
                <lb/>
              pta: caret enim ſpica. </s>
              <s id="s.006191">Communia omnibus
                <lb/>
              folia anguſta ob ſiccitatem, odorque iucun­
                <lb/>
              dus. </s>
              <s id="s.006192">Eadem cauſa eſt omnibus plantis folia
                <lb/>
              amittendi frigus ipſum: ob id in frigidis re­
                <lb/>
              gionibus obducta ramis & trunco palea, ra­
                <lb/>
              dicibus equi fimo, tota arbore in hypocauſto
                <lb/>
              collocata, non ſolùm illarum ſeruari nihil
                <lb/>
              mirum eſt, folia ne decidant, ſed arbores, &
                <lb/>
              fructus edere. </s>
              <s id="s.006193">Seruantur & ſpontè calidio­
                <lb/>
              ribus, ſiccioribuſque plantis etiam apud nos
                <lb/>
              folia (vt dixi) nardo, rorimarino, ſaluiæ, iu­
                <lb/>
              nipero, lauro, cupreſſo: buxo verò ob ſolam
                <lb/>
              vehementem ſiccitatem, mediocremque ca­
                <lb/>
              liditatem, amara enim eſt. </s>
              <s id="s.006194">Sed in India, quòd
                <lb/>
              calidiſſima ſit regio, nulli arbori folia deci­
                <lb/>
              dunt, præterquam ſiliquæ, quam vocamus
                <lb/>
              caſſiam. </s>
              <s id="s.006195">Hanc conſtat cùm radices mittat
                <lb/>
              ſubtus ad aquam vſque, natura eſſe frigi­
                <lb/>
              dam, & humidam triplici ratione: exhau­
                <lb/>
              ſerit enim copioſius humidum, abeſt pluri­
                <lb/>
              mùm à Solis calore radix, & frigore aquæ
                <lb/>
              quam tangit, perfrigeratur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006196">
                <margin.target id="marg889"/>
              Nardus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006197">Vt verò ex foliorum natura differentiæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg890"/>
                <lb/>
              ſumantur in plantis, earum quinque ſunt
                <lb/>
              genera. </s>
              <s id="s.006198">Quædam enim perpetua, ſed non ea­
                <lb/>
              dem virent fronde, velut laurus, & me­
                <lb/>
              dicæ mali omnes ſpecies. </s>
              <s id="s.006199">Succreſcentibus
                <lb/>
              enim aliis, primæ decidunt. </s>
              <s id="s.006200">Aliæ eadem ſem­
                <lb/>
              per fronde virent, vt palma eſt: eſtque id
                <lb/>
              rariſſimum. </s>
              <s id="s.006201">Quædam ſemper virent, at non
                <lb/>
              eiſdem foliis neque ramis, vt ſaluia & ai­
                <lb/>
              zoum. </s>
              <s id="s.006202">Nonnullæ, vt ceraſus iiſdem manenti­
                <lb/>
              bus foliis & ramis frondem amittunt. </s>
              <s id="s.006203">Quæ­
                <lb/>
              dam etiam truncis exuuntur, vt fœniculus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006204">E quibus quædam prorſus intereunt, vt
                <lb/>
              cucurbita. </s>
              <s id="s.006205">Tot igitur genera accepiſſe
                <lb/>
              oportet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006206">
                <margin.target id="marg890"/>
              Folia arbo­
                <lb/>
              ribus cur de­
                <lb/>
              cidant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006207">Sed vt ad odorata redeam: croco radix
                <lb/>
              bulboſa, copioſa, viuax, folia porracea, ſed
                <lb/>
              adeò anguſta vt capillata dici poſſint. </s>
              <s id="s.006208">Cau­
                <lb/>
              lis maculoſus: flores coloris vinoſi, colchicis
                <lb/>
              ſimiles in quorum medio ſtamina croci
                <lb/>
              flammea ſurgunt. </s>
              <s id="s.006209">Erat & olim balſamus
                <lb/>
              in pretio. </s>
              <s id="s.006210">Conſtat fuiſſe arbuſtum ſanſuci
                <lb/>
              quidem folio, atque ex eodem genere fer­
                <lb/>
              mè, nec vlla res propior, iaſemino planta
                <lb/>
              non valde abſimili. </s>
              <s id="s.006211">Sed periiſſe arbuſta om­
                <lb/>
              nia penitus, affirmat Petrus Martyr Ange­
                <lb/>
              rius ciuis noſter, legationis vice functus pro
                <lb/>
              regibus Hiſpaniarum apud Sultanum Ægy­
                <lb/>
              pti dominum, annis abhinc penè quinqua­
                <lb/>
              ginta. </s>
              <s id="s.006212">Referunt alij adeò propagatum, vt
                <lb/>
              paſſim in hortis Chairi habeatur. </s>
              <s id="s.006213">Sed cur
                <lb/>
              Angerius regibus ſuis, quibus opus inſcri­
                <lb/>
              bit, mentiatur, aut in re tanti momenti oſci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg891"/>
                <lb/>
              tauerit, non video. </s>
              <s id="s.006214">Illud ſatis conſtat om­
                <lb/>
              nium teſtimonio, etiam eorum qui propa­
                <lb/>
              gatum eſſe volunt, iam ab eo tempore ne­
                <lb/>
              que fructum, neque lignum, nedum ſuc­
                <lb/>
              cum illum celebratiſſimum ad nos defer­
                <lb/>
              ri: vnde verum balſamum interiiſſe exiſti­
                <lb/>
              mandum eſt, ſuppoſitum verò eius loco plan­
                <lb/>
              tam aliam, incolarum ambitione, vel aua­
                <lb/>
              ritia. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006215">
                <margin.target id="marg891"/>
              Balſamum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006216">Porrò iaſemini flos candidiſſimus eſt at­
                <lb/>
              que odoratus, alius cœleſtis, luteus alius,
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg892"/>
                <lb/>
              vidiſſe me memini. </s>
              <s id="s.006217">Vere florere cum roſis,
                <lb/>
              aliiſque coronariis ſolet: vidi tamen qui
                <lb/>
              Septembri menſe, ex Hiſpania aduectum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006218">Frutex eſt, ſed diſtentus, & pertractus, alli­
                <lb/>
              gatuſque: quamvis exilis, arbores æquat ma­
                <lb/>
              gnitudine: neque tamen è ſerpentium ge­
                <lb/>
              nere eſt, cùm ei non ſint capreoli, vt viti,
                <lb/>
              brioniæ, cucurbitæ, neque radicoſa arbos,
                <lb/>
              vt hedera. </s>
              <s id="s.006219">Vnde facilè in erectam arborem
                <lb/>
              cura non magna atque elegantem tranſire
                <lb/>
              poſſet. </s>
              <s id="s.006220">Folio viridi, molli, tenui, ſubnigro, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>