Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000369
">
<
pb
pagenum
="
366
"
xlink:href
="
016/01/015.jpg
"/>
alia rota cum paxillis, vt in molendinis fieri
<
lb
/>
ſolet aut manubrio C, dentes verò in eius
<
lb
/>
exteriore ſuperficie reſpicientes cylindrum
<
lb
/>
ſeu columnam FG, erectam ad perpendicu
<
lb
/>
lum plani F H. </
s
>
<
s
id
="
s.000370
">In quo plano etiam rota ſu
<
lb
/>
perſtans fixum habet palum, cui axis infi
<
lb
/>
gitur. </
s
>
<
s
id
="
s.000371
">In FG, autem columna, DE, cur
<
lb
/>
riculum dentatum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000372
">Itaque quum rota
<
lb
/>
A B, circumuertitur ſuper axe CK, motu
<
lb
/>
ex A, in B, ſeu A, ſurſum deorſum, F G,
<
lb
/>
cylindrus circumuertitur ex D E, verſus
<
lb
/>
K, ſeu ex dextro in ſiniſtrum, quare con
<
lb
/>
tingit tranſlatio motus, quæ erit eò velo
<
lb
/>
cior, quò numerus dentium A B, rotæ,
<
lb
/>
plures continebit dentes circuli D E. </
s
>
<
s
id
="
s.000373
">His
<
lb
/>
autem vtemur ad machinæ Auguſtanæ in
<
lb
/>
tellectum. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000374
">His modò viſis, poſtquam ſermonem de
<
lb
/>
motibus omnibus generalibus fermè abſol
<
lb
/>
uimus, quarto exemplo in libramento aqua
<
lb
/>
rum declarato, Heronis autem machina in
<
lb
/>
compoſitis elementorum motibus ſatisfa
<
lb
/>
ciente, vt in vniuerſum pro decem modis
<
lb
/>
decem exempla ſubiecerim, colligere illa in
<
lb
/>
vnum breuiter operæ pretium erit. </
s
>
<
s
id
="
s.000375
">Quieti
<
lb
/>
ob raritatem lucernæ exemplum appoſui
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.000376
">Motui à raritate fiſtulam in vaſe col
<
lb
/>
locatam, vbi de aquæ deſcenſu egimus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000377
">Quieti ob denſitatem plumbi laminam, tum
<
lb
/>
coria ſuper aquam ſparſa. </
s
>
<
s
id
="
s.000378
">Motui ob denſi
<
lb
/>
tatem impulſum bellicarum machinarum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000379
">Motui attractionis ob raritatem, & impul
<
lb
/>
ſus ob denſitatem, in Cteſibica machina.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000380
">Vtriuſque verò motus, tum etiam quietis
<
lb
/>
ob raritatem, Brambilica machina exem
<
lb
/>
plum erit. </
s
>
<
s
id
="
s.000381
">Motus leuis elementi, nauigij re
<
lb
/>
cuperationem: grauis verò, ſimplicis horo
<
lb
/>
logiorum motum ſubiecimus. </
s
>
<
s
id
="
s.000382
">Grauis, ſed
<
lb
/>
ſæpiùs repetiti, follium alternam iactatio
<
lb
/>
nem. </
s
>
<
s
id
="
s.000383
">Grauis ac leuis ſimul ad vnum finem
<
lb
/>
tendentium, Heronis machinam. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000384
">Ergo ſic poterat videri tractatio hæc ab
<
lb
/>
ſoluta: ſed non omnia ſumpſimus genera.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000385
">Decem enim hæc exempla duobus conti
<
lb
/>
nentur generibus: altero, quòd vnum tan
<
lb
/>
tùm habet motorem, vt Heronis machina:
<
lb
/>
reliquo, quod duos, ſed diuerſos habet mo
<
lb
/>
tores, vt Brambilica. </
s
>
<
s
id
="
s.000386
">Supereſt tertium ge
<
lb
/>
nus, in quo illæ continentur machinæ, quæ
<
lb
/>
plures habent motores, ſed non diuerſos:
<
lb
/>
quod quidem videtur eſſe nobiliſſimum, quia
<
lb
/>
motui principali, ſeu
<
foreign
lang
="
grc
">αὐτοκινέτῳ</
foreign
>
magis aſſi
<
lb
/>
milatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000387
">Contingit is motus, quum aqua,
<
lb
/>
gratia exempli, rotam, qua aqua effunditur
<
arrow.to.target
n
="
marg31
"/>
<
lb
/>
verterit. </
s
>
<
s
id
="
s.000388
">Atque hoc in genere primum eſt
<
lb
/>
Archimedis inuentum Cochlea appellata,
<
lb
/>
cuius meminit Diodorus Siculus in antiqua
<
lb
/>
hiſtoria bis, dicens Ægyptum ſiccatam
<
lb
/>
beneficio cochleæ ab Archimede inuentæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000389
">Quod ſi ita eſt, cùm Archimedes ſecundi
<
lb
/>
belli Punici temporibus floruerit, neſcio
<
lb
/>
quo pacto antiquo tempore bene potuerit
<
lb
/>
Ægyptus habitari. </
s
>
<
s
id
="
s.000390
">Vtcunque tamen res ſe
<
lb
/>
habeat, inſtrumentum id nobiliſſimum pro
<
lb
/>
culdubio eſt, atque tali artifice haud indi
<
lb
/>
gnum. </
s
>
<
s
id
="
s.000391
">Meminit huius Vitruuius in fine ſui
<
lb
/>
operis. </
s
>
<
s
id
="
s.000392
">Sed Galeaz de Rubeis ciuis noſter,
<
lb
/>
fabérque ferrarius, cuius infrà mentionem
<
lb
/>
facturi ſumus, cùm iam olim inuentam ip
<
lb
/>
ſe, quaſi primus auctor exiſtimaret reperiſſe,
<
lb
/>
præ lætitia inſaniuit. </
s
>
<
s
id
="
s.000393
">Vidimus illum verſan
<
lb
/>
tem truſatilem machinam, ac paulò pòſt
<
lb
/>
mente excuſſum. </
s
>
<
s
id
="
s.000394
">Erat autem machina
<
lb
/>
talis: </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000395
">
<
margin.target
id
="
marg31
"/>
Cochlea Ar
<
lb
/>
chimedis.</
s
>
</
p
>
<
figure
id
="
id.016.01.015.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/015/1.jpg
"
number
="
12
"/>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000396
">Lignum A H, ſolidum, rectum, rotun
<
lb
/>
dum, æqualéque, ac tam longum vt incli
<
lb
/>
natum ad ſuperficiem aquæ, infixúmque
<
lb
/>
alueo quantum opus eſt, ſupra ipſam aquam
<
lb
/>
promineat, canali ( vt vides ) metallico
<
lb
/>
ſimplici, ad cochleæ imaginem fabricato,
<
lb
/>
circumtegatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000397
">Sunt qui multiplici vtantur:
<
lb
/>
tres mihi neceſſarij eſſe videntur, quique
<
lb
/>
adeò ſenſim aſcendant, vt omnia ſpatia com
<
lb
/>
pleantur. </
s
>
<
s
id
="
s.000398
">Duo ora habet canalis, inferius
<
lb
/>
quidem latius, anguſtius quod ſuperius eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000399
">Vocetur autem illud K. </
s
>
<
s
id
="
s.000400
">Demonſtrandum
<
lb
/>
eſt igitur, quòd vbi terminis A & H ti
<
lb
/>
gnum claudatur, ita vt circumuerti poſſit,
<
lb
/>
quod motu aquæ circumuertetur. </
s
>
<
s
id
="
s.000401
">Secundò,
<
lb
/>
quòd vbi circumagatur aqua aſcendet, ef
<
lb
/>
fundeturque per K. </
s
>
<
s
id
="
s.000402
">Nam pinnæ quæ additæ
<
lb
/>
ſunt B C D E F G, ſeu inter ſpatia alter
<
lb
/>
utrinque, ſeu in coniunctionibus tigni cum
<
lb
/>
canali, occurrentes aquæ, neceſſariò ver
<
lb
/>
tent illud inſtrumentum: quia augeri poſſunt
<
lb
/>
longitudine ac latitudine: pondus verò AH,
<
lb
/>
paruum eſt, & longè minus etiam factum
<
lb
/>
ob inclinationem, & axes in annulis poſi
<
lb
/>
tos, ita vt circumagi poſſint. </
s
>
<
s
id
="
s.000403
">Oſtendunt id
<
lb
/>
etiam molæ in fluminibus Pado atque Tici
<
lb
/>
no, vbi quanquam leniſſimè fluant aquæ,
<
lb
/>
hoc tamen ingenio lapides molares circum
<
lb
/>
acti terunt, ac molunt triticum. </
s
>
<
s
id
="
s.000404
">Sed quòd
<
lb
/>
aqua ipſa aſcendat ex L, in K, patet: quum
<
lb
/>
enim L, eleuatur, pars quæ ſuccedit fit humi
<
lb
/>
lior, igitur aqua deſcendet, qua aſcendente
<
lb
/>
iterum pars ſuccedens deſcendit: eadémque
<
lb
/>
ratio ſemper oſtendit
<
expan
abbr
="
aquã
">aquam</
expan
>
verſus K, tendere:
<
lb
/>
hócque experimento pulcherrimè congruit,
<
lb
/>
& nos non ſemel periculum de hoc fecimus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000405
">Conuerſo igitur axe ſeu tigno in fœmineis
<
lb
/>
cardinibus A, & H, in quibus intruditur,
<
lb
/>
donec aqua canalis impletus fuerit, effun
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg32
"/>
<
lb
/>
deretur per K, ſuper planum ripæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000406
">Ex quo
<
lb
/>
non videtur hæc ratio concludere, aqua
<
lb
/>
perpetuò deſcendit, igitur in fine erit in hu
<
lb
/>
miliore loco, quàm in initio. </
s
>
<
s
id
="
s.000407
">Sed tamen non
<
lb
/>
ſemper deſcendit, verùm pars quæ deſcen
<
lb
/>
dit maior, impellit minorem, cogitque aſ
<
lb
/>
cendere. </
s
>
<
s
id
="
s.000408
">At cùm effundi cœperit, tunc tam
<
lb
/>
machina faciliùs vertetur, & aqua quaſi
<
lb
/>
ſponte effluet, propter ea, quæ de aquæ deſ
<
lb
/>
cenſu iam demonſtrauimus. </
s
>
<
s
id
="
s.000409
">Sunt qui canali
<
lb
/>
tabulas affigant, nectántque omnia ſimul,
<
lb
/>
vt machina robuſtior ac firmior euadat, pa
<
lb
/>
xillos tabulis, non tigno, ob commodita
<
lb
/>
tem maiorem inſerentes. </
s
>
<
s
id
="
s.000410
">Dubitabit autem
<
lb
/>
meritò aliquis, cur aſcendente parte canalis
<
lb
/>
iuxta B, cùm tam L, quàm C, deſcendant,
<
lb
/>
aqua non non redeat in L, & rurſus effun
<
lb
/>
datur ( nam L, humilior eſt quàm C, ) &
<
lb
/>
ex eadem parte. </
s
>
<
s
id
="
s.000411
">Duplex huius ratio eſt: al
<
lb
/>
tera, quòd aqua quæ eſt in B, impellitur </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>