Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006790">
                <pb pagenum="502" xlink:href="016/01/151.jpg"/>
              vbique contingit. </s>
              <s id="s.006791">Sed eſt modus in his præ­
                <lb/>
              ſtantior: Triennis aut paulò antiquioris ce­
                <lb/>
              raſi truncum terebra transfodito: per id
                <lb/>
              foramen bimæ vitis, quæ iuxta nata ſit, ra­
                <lb/>
              mum traducito, locum diligenter com­
                <lb/>
              plens fimo, vnde cera & ſtupa claudens,
                <lb/>
              ſic vt qui prominet ſurculus ab vtraque
                <lb/>
              planta trahat alimentum: inde poſt bien­
                <lb/>
              nium in calidæ regione, in frigida poſt
                <lb/>
              triennium: præcinde ramum à vite iuxta ce­
                <lb/>
              raſum, vt vitis à ſola ceraſo trahat alimen­
                <lb/>
              tum: vtque vitis hæc præcoces feret vuas,
                <lb/>
              ſic eodem modo inſita, mala, roſa, flores, ſub
                <lb/>
              bruma. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006792">Eiuſdem rationis eſt, quum ſemen li­
                <lb/>
              ni cepis inditum profert herbam lini fo­
                <lb/>
              lio, ſapore verò acri. </s>
              <s id="s.006793">Oportet autem &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg987"/>
                <lb/>
              alimentum conuenire. </s>
              <s id="s.006794">Atque ea ratione
                <lb/>
              excogitatam puto ſcalongiam, quæ tuni­
                <lb/>
              cis ac forma allium refert, odore autem &
                <lb/>
              ſapore tum ſubſtantia cepam: vt inter hæc
                <lb/>
              duo media, ad vnguem videatur: medium
                <lb/>
              enim prorſus eſt inter omnia, ſeu natura,
                <lb/>
              ſeu arte.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg988"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006795">
                <margin.target id="marg987"/>
              Scalongia,
                <lb/>
              ſeu macro­
                <lb/>
              cronion.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006796">
                <margin.target id="marg988"/>
              Conuerſio fo­
                <lb/>
              liorum in
                <lb/>
              plantis an­
                <lb/>
              nua diurna­
                <lb/>
              que.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006797">Vertunt & arbores quædam folia ſolſti­
                <lb/>
              tio, vt olea, tilia, vlmus, ſalix, populus
                <lb/>
              alba: alia verò ad curſum Solis toto ſemi­
                <lb/>
              circulo ſingulo die, vt lupinus, heliotro­
                <lb/>
              piúmque, vnde nomen illi impoſitum. </s>
              <s id="s.006798">Cau­
                <lb/>
              ſa huius conuerſionis poſtremæ, eſt hu­
                <lb/>
              midum tenue ad Solis calorem ſe habens,
                <lb/>
              vt corij ad ignem: quoniam & ipſum iux­
                <lb/>
              ta ignem poſitum, inflectitur ad illum.
                <arrow.to.target n="marg989"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006799">
                <margin.target id="marg989"/>
              Flores cur
                <lb/>
              matutinò
                <lb/>
              aperiantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006800">Eadem ferme ratione, flores quum te­
                <lb/>
              nues ſint, ac ſpongioſi, calore Solis ſicca­
                <lb/>
              ti, ſuperueniente frigore conſtringuntur
                <lb/>
              Solis occaſu. </s>
              <s id="s.006801">At poſtquàm humorem noctis
                <lb/>
              combiberint, impleti ſucco, ac tumidi ne­
                <lb/>
              ceſſariò à Solis calore matutino aperiuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006802">Verùm plantæ, quarum folia ſolſtitio in­
                <lb/>
              uertuntur, aliam rationem habent ſui mi­
                <lb/>
              raculi. </s>
              <s id="s.006803">Quum enim folia prope caſum
                <lb/>
              ſunt, quod humidum ſit, tenacius con­
                <lb/>
              uertuntur: conſpicuáque fit foliorum ob id
                <lb/>
              mutatio. </s>
              <s id="s.006804">Itaque omnibus arboribus id con­
                <lb/>
              tingit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006805">Verùm animaduertimus ſolùm in ea­
                <lb/>
              rum foliis, quarum domeſtica à ſylueſtri,
                <lb/>
              pars colore multùm differt. </s>
              <s id="s.006806">Sed neque cre­
                <lb/>
              dideris, hanc conuerſionem totam ſolſti­
                <lb/>
              tij die fieri ( propè enim ad miraculum res
                <lb/>
              accederet ) ſed quod paulatim factum eſt,
                <lb/>
              dum perficit, id totum ad tempus in quo per­
                <lb/>
              fectum eſt, referunt mortales.
                <arrow.to.target n="marg990"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006807">
                <margin.target id="marg990"/>
              De nucibus
                <lb/>
              florentibus
                <lb/>
              ia feſto B. Io.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006808">Baptiſtæ.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006809">Velut & de genere quodam pumilio­
                <lb/>
              num iuglandum, quòd folia, flores, aut
                <lb/>
              fructus ſimul emittere creditur nocte illa,
                <lb/>
              quæ feſtum Beati Ioannis Baptiſtæ præcedit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006810">Quòd ſi ita eſſet, quod aliud ( quæſo ) argu­
                <lb/>
              mentum illuſtrius noſtræ religionis aduerſus
                <lb/>
              pertinaces Iudæos, aut ſuperbos Mahumeti
                <lb/>
              cultores, aut garrulos Philoſophos deſidera­
                <lb/>
              remus? </s>
              <s id="s.006811">Verùm (vt dixi) quod natura arboris
                <lb/>
              iuxta illud tempus contingit, id totum in
                <lb/>
              religionem diui illius clariſſimi verſum
                <lb/>
              eſt.
                <arrow.to.target n="marg991"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006812">
                <margin.target id="marg991"/>
              Arbores quæ
                <lb/>
              ex herbarum
                <lb/>
              genere ſunt.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006813">Sunt & quædam ex genere arborum, at­
                <lb/>
              que herbarum, vt ruta, de qua iam di­
                <lb/>
              ximus, ſaluia, caulis: arboreſcit & pha­
                <lb/>
              ſellus in Senegæ regno, de quo iam di­
                <lb/>
              ctum eſt: ex arbore copioſiſſimus proue­
                <lb/>
              nit: ſunt autem parui, rubri, oculóque ni­
                <lb/>
              gro. </s>
              <s id="s.006814">Alius verò Indicus eſt, magnitudi­
                <lb/>
              ne amygdali, quem apud me ſeruo, & cu­
                <lb/>
              ius feci periculum. </s>
              <s id="s.006815">Is nulla in parte à ve­
                <arrow.to.target n="marg992"/>
                <lb/>
              ri phaſelli forma deficit: magnitudine ve­
                <lb/>
              rò atque ſubſtantia tam corticis, quàm nu­
                <lb/>
              clei amygdalis perſimilis eſt. </s>
              <s id="s.006816">Cortex qua­
                <lb/>
              cunque tæda melius ardet: olei enim plu­
                <lb/>
              rimùm continet, atque id adeò acre, vt li
                <lb/>
              guam feriat magis quàm piper: & ob id
                <lb/>
              creditum: mirum in modum prodeſſe vul­
                <lb/>
              neribus. </s>
              <s id="s.006817">Nucleus, piſtacij ſaporem refert. </s>
              <s id="s.006818">Ob
                <lb/>
              id ſi ex herba naſceretur, non leuis lucri pro­
                <lb/>
              uincia eſſet illum transferre: nam impenſam,
                <lb/>
              oleum corticibus exceptum ad lampadum
                <lb/>
              vſum, ſuperaret: toto medulla vſuræ loco
                <lb/>
              eſſet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006819">
                <margin.target id="marg992"/>
              Phaſellus
                <lb/>
              Indicus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006820">Herbæ enim quum ſingulis annis proue­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg993"/>
                <lb/>
              niant ex cœli varietate, non ideò mutantur,
                <lb/>
              vt vel ſemine careant, vel ſemen edunt in fœ­
                <lb/>
              cundum: multorum tamen annorum curſu,
                <lb/>
              viribus deficientibus, ſemina proculdubio
                <lb/>
              degenerant. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006821">
                <margin.target id="marg993"/>
              Herbarum
                <lb/>
              tranſlatio
                <lb/>
              tutior ad lu­
                <lb/>
              crum, quam
                <lb/>
              arborum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006822">Igitur re ex voto ſuccedente, licet ſequenti
                <lb/>
              anno vberem induſtriæ tuæ tibi fructum col­
                <lb/>
              ligere: fruſtratus annua iactura parum po­
                <lb/>
              teſt afferre detrimenti. </s>
              <s id="s.006823">At in arboribus
                <lb/>
              haud tanti eſt experimentum multarum
                <lb/>
              plantarum, pereunte agri vſu, & labore
                <lb/>
              irrito. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006824">Quicquid enim detrimenti multis herba­
                <lb/>
              rum ſationibus irritis ſuccedere poſſet, hoc
                <lb/>
              totum vna in arborum iactura eſſet, ſi vel ſa­
                <lb/>
              tæ non orirentur, aut ortæ non adoleſcerent,
                <lb/>
              vel adultæ fructum non ederent, vel ſi fru­
                <lb/>
              ctus edantur inutiles. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006825">Ergo experiri in arborum multitudine,
                <lb/>
              periculoſum: in paucis, ob temporis lon­
                <lb/>
              gitudinem inutile: & ſi etiam benè ceſſe­
                <lb/>
              rit, ingratum. </s>
              <s id="s.006826">Longa enim expectatio­
                <lb/>
              ne dum iterare nobis rem, neceſſarium eſſe
                <lb/>
              intelligimus, ſpes homines torquet, non
                <lb/>
              allectat. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006827">Qui tamen primus in agro Mediolanen­
                <lb/>
              ſi moros plantauit, lucrum tulit non tam
                <lb/>
              ſapientis inuenti, quàm audacis: ſed præ­
                <lb/>
              mium potius tulerunt ſucceſſores, quàm
                <lb/>
              auctor. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006828">Sed vt ad phaſellum Indicum redeam, in
                <lb/>
              regione naſcitur, cui nomen eſt Benin.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006829">Cortex eius ſolùm apud incolas in vſu pro
                <lb/>
              gingibere, vocatúrque ab eis Vnias. </s>
              <s id="s.006830">Be­
                <lb/>
              nin regio in Oriente poſita, in itinere re­
                <lb/>
              ctà ad Calecutum è Luſitania ducente. </s>
              <s id="s.006831">No­
                <lb/>
              ſter verò phaſellus herbæ ſemen eſt, vt reli­
                <lb/>
              qua legumina. </s>
              <s id="s.006832">Cauſa igitur eſt, quòd quæ
                <lb/>
              herba eſt, ob humidum copioſius in calidio­
                <lb/>
              re, ac ſicciore tum cœlo, tum ſolo, in arbo­
                <lb/>
              rem vertitur. </s>
              <s id="s.006833">Oſtendimus enim iam herba­
                <lb/>
              rum genus generaliter eſſe humidius arbo­
                <lb/>
              rum genere. </s>
              <s id="s.006834">Nihil autem prohibet, vt in ca­
                <lb/>
              nibus, puſillas herbas ac morticinas cum
                <lb/>
              viuacibus, ac magnis arboribus ſpecie con­
                <lb/>
              uenire. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006835">Memoria horum me admonet, vt de
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg994"/>
                <lb/>
              olei in Senegæ regno naſcentis natura re­
                <lb/>
              feram. </s>
              <s id="s.006836">Colore crocum imitatur, magiſque
                <lb/>
              illo dapes tingit, odore violæ, ſapore noſtri
                <lb/>
              olei quod ex oliuis conficitur. </s>
              <s id="s.006837">Optimum
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>