Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006939">
                <pb pagenum="505" xlink:href="016/01/154.jpg"/>
              trifolium, pentaphyllon, heptaphyllon, hel­
                <lb/>
              leborus qui nouem habet folia: nam ſi plura
                <lb/>
              ſint, melius eſt, vt per totam plantam iuxta
                <lb/>
              nodos bina ac bina digerantur, nec tantùm
                <lb/>
              oneris cacumen ſubeat. </s>
              <s id="s.006940">At contraria ratio­
                <lb/>
              ne ſi pauca, melius fuit totam ad ſummum
                <lb/>
              plantæ traduci: nam folia ibi melius totam
                <lb/>
              plantam, atque ideò etiam flores & fructus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1012"/>
                <lb/>
              tegunt. </s>
              <s id="s.006941">Indicio eſt, folia propter flores, &
                <lb/>
              multò ante fructus naſcuntur: quibuſque
                <lb/>
              perpetua ſunt, his etiam toto tempore anni
                <lb/>
              fructus, aut flores: & quòd ſi folia ſeriùs
                <lb/>
              floribus naſcantur, his maxima pars fru­
                <lb/>
              ctuum perit: hyeméque cum folia decidunt,
                <lb/>
              nulli flores, ac fructus naſcuntur, viden­
                <lb/>
              turque ob id ſolum nata: nam cum hyeme
                <lb/>
              non pariat arbos, decidunt folia. </s>
              <s id="s.006942">Ergo im­
                <lb/>
              paria ſunt folia plantarum, quoniam quæ
                <lb/>
              in cacumine ſunt, imparia eſſe neceſſe eſt,
                <lb/>
              inde hinc de alia prodire æqualiter dextra
                <lb/>
              ac ſiniſtra. </s>
              <s id="s.006943">Indicio primum eſt, quòd nul­
                <lb/>
              la planta, quæ nudum habeat truncum, pa­
                <lb/>
              ria habeat in vertice: deinde, quòd medium
                <lb/>
              folium ſemper ſit maius, pinguius ac ro­
                <lb/>
              buſtius reliquis, tum illi proximiora remo­
                <lb/>
              tioribus, quodque ex aduerſo nerui ſemper
                <lb/>
              cauitas in ſtipite adiacet, ipſeque truncus
                <lb/>
              faciliùs inflectitur in ipſam cauitatem, quàm
                <lb/>
              in neruum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1013"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006944">
                <margin.target id="marg1012"/>
              Folia pro­
                <lb/>
              pter flores &
                <lb/>
              fructus facta
                <lb/>
              eſſe oſtendi­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006945">
                <margin.target id="marg1013"/>
              Nerui folio­
                <lb/>
              rum cur
                <lb/>
              impares.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006946">Eadem ratione nerui foliorum etiam im­
                <lb/>
              pares ſunt, vt in plantagine: nam vel qui­
                <lb/>
              ni, vel ſepteni, vel etiam plures: nam præ­
                <lb/>
              ter eos, qui bini à lateribus ſtant, medius
                <lb/>
              adiicitur. </s>
              <s id="s.006947">Sed ſi plantarum materia pro fo­
                <lb/>
              liis abundauerit vnico cum neruo, adhuc
                <lb/>
              eadem ratione in cacumine imparia, per to­
                <lb/>
              tam plantam bina ac bina in ſingulis no­
                <lb/>
              dis. </s>
              <s id="s.006948">Quòd ſi plures nerui in trunco vt bini,
                <lb/>
              erunt quaterna folia in nodis: aut bina ac
                <lb/>
              bina, ſed non è regione: in cacumine verò
                <lb/>
              ſena vel dena. </s>
              <s id="s.006949">Eadem ratio in ramis, vnde
                <lb/>
              niſi quid oblæſum fuerit, aut monſtrificum
                <lb/>
              quod (vt dixi) frequenter contingit in plan­
                <lb/>
              tis, foliorum numerum in omnibus certa
                <lb/>
              ratione colligere licet.
                <arrow.to.target n="marg1014"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006950">
                <margin.target id="marg1014"/>
              Mala omnia
                <lb/>
              certo grano­
                <lb/>
              rum numero
                <lb/>
              conſtant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006951">Simili modo & in fructibus: atque vt à
                <lb/>
              difficiliori ſumam exemplum, mala punica
                <lb/>
              quæque pro ſuo genere, & quæ ex eadem
                <lb/>
              arbore naſcuntur, certum granorum nume­
                <lb/>
              rum retinent, quædam nongenta quadra­
                <lb/>
              gintaquatuor, alia centum viginocto, atque
                <lb/>
              alia alio numero, omnibus certo ordine ex
                <lb/>
              ambitu latiore corticis in anguſtum verſus
                <lb/>
              centrum tendentibus. </s>
              <s id="s.006952">Sic pyrorum ſemina,
                <lb/>
              ſic malorum, aut meſpilorum. </s>
              <s id="s.006953">Annectun­
                <lb/>
              tur pediculis omnes, quia humidum, ſic
                <lb/>
              aqueum melius ab aëre diſſipatur, & fructus
                <lb/>
              etiam ob id melius nutriuntur. </s>
              <s id="s.006954">Semina ve­
                <lb/>
              rò in his contenta, & quorum gratia fructus
                <lb/>
              facti ſunt, robuſtiora euadunt, & magis apta
                <lb/>
              generatio.
                <arrow.to.target n="marg1015"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006955">
                <margin.target id="marg1015"/>
              Sycomori
                <lb/>
              fructus &
                <lb/>
              biferarum
                <lb/>
              plantarum</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006956">Indicio eſt huic, quòd ſycomori fructus
                <lb/>
              abſque pediculo innaſcuntur trunco: nam
                <lb/>
              cùm hæc arbor valde pingue habeat (vt dixi)
                <lb/>
              humidum, non indiget, vt in pediculo hu­
                <lb/>
              mor amplius ſiccetur. </s>
              <s id="s.006957">His de cauſis fructus
                <lb/>
              quater in anno edit, & quæ niſi ſaucietur
                <lb/>
              arbor non maturantur. </s>
              <s id="s.006958">Quòd iudicium in
                <lb/>
              ficu & vitibus, quæ ſæpius in anno fructifi­
                <lb/>
              cant, facere debemus: abundant enim co­
                <lb/>
              pia pinguis humidi, & ſerò vel vix matu­
                <lb/>
              rantur, & ventriculo graues ſunt, velut &
                <lb/>
              ſycomori. </s>
              <s id="s.006959">Oportebat autem talem eſſe arbo­
                <lb/>
              rem, quæ fructum adeò vberem ferret, vt
                <lb/>
              frumenti vice apud incolas haberetur, ſatiſ­
                <lb/>
              facerétque hominum vitæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006960">Quæ igitur plantæ fructum vnicum edunt
                <lb/>
              & celeriter maturantur, parum habent pin­
                <lb/>
              guis humidi, & adeò maturantur, vt facilè
                <lb/>
              putreſcant, vt ceraſa: quæ verò non matu­
                <lb/>
              rantur, vnicum tamen habent fructum, fri­
                <lb/>
              gida ſunt & ſicca, vt ſorba, ac meſpila: quæ
                <lb/>
              verò multiplicem edunt fructum, vt ficus,
                <lb/>
              vitis, ſycomorus, omnia difficulter ad ma­
                <lb/>
              turitatem perducunt extremos fructus, ſunt­
                <lb/>
              que humida valde, & humido quidem pin­
                <lb/>
              gui, & multum nutriunt, & ſerò conco­
                <lb/>
              quuntur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006961">Quidam verò fructus poſtquàm decerpti
                <arrow.to.target n="marg1016"/>
                <lb/>
              defuerint ſeruantur & areſcunt, vt iuglan­
                <lb/>
              des, auellanæque alij ſeruantur, nec areſ­
                <lb/>
              cunt, vt punica: quidam non ſeruantur, vt
                <lb/>
              ceraſa. </s>
              <s id="s.006962">Reuireſcunt, qui ſeruantur aridi, vt
                <lb/>
              quaſi nuper decerpti è planta, ſi perforato
                <lb/>
              cortice in ſacculo per octo dies in puteum
                <lb/>
              demittantur, aut quindecim diebus ſub hu­
                <lb/>
              mida terra ſepeliantur. </s>
              <s id="s.006963">Cato verò & hos, &
                <lb/>
              vuas nondum maturas vaſis vitreis ſub terra
                <lb/>
              reconditis ſeruari docuit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006964">
                <margin.target id="marg1016"/>
              Fructus du­
                <lb/>
              ri corticis
                <lb/>
              quomodo re
                <lb/>
              uireſcant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006965">Multa ſunt quæ ad hæc pertinent, non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1017"/>
                <lb/>
              tamen ſunt ex his de quibus, vt ſermo ſit
                <lb/>
              completus, nunc dicendum erit. </s>
              <s id="s.006966">Huiuſcemo­
                <lb/>
              di ſunt, quomodo transferantur plantæ è
                <lb/>
              regione in regionem, vt ex India in Ita­
                <lb/>
              liam: aliæ quidem ſemine tranſlatæque aliæ
                <lb/>
              in vaſis integræ, ac terra obſitæ, aliarum
                <lb/>
              ſurculi in melle ſepulti: quandoquidem mel­
                <lb/>
              lis humidum, tenue eſt, dulce ac tempera­
                <lb/>
              tum, non pingue, non putredini obnoxium
                <lb/>
              hoc autem alendis teneris germinibus com­
                <lb/>
              modiſſimum. </s>
              <s id="s.006967">Quamobrem & iuglandes to­
                <lb/>
              to anno virides in eo ſeruantur, fructus
                <lb/>
              verò & caro non paucis diebus abſque pu­
                <lb/>
              tredine. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006968">
                <margin.target id="marg1017"/>
              Plantæ quo­
                <lb/>
              modo tranſ­
                <lb/>
              ferantur in
                <lb/>
              longinquas
                <lb/>
              regiones.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006969">Sed ſucci poſtquàm efferbuerint
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              ſic enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1018"/>
                <lb/>
              humidum aqueum, quod eſt putredinis prin­
                <lb/>
              cipium, reſoluitur ) ſuperiniecto oleo ſer­
                <lb/>
              uantur. </s>
              <s id="s.006970">Fumi terræ ſuccus tamen, vel ſic
                <lb/>
              ex amaro in acerbum tranſit & acidum,
                <lb/>
              quoniam pars terrea, quæ cauſa eſt amari­
                <lb/>
              tudinis, deſcendens ſuccum inſipidum relin­
                <lb/>
              quit: hic cùm ab aere vitiatur, tranſit in
                <lb/>
              acidum, vt omnia dulcia, & inſipida. </s>
              <s id="s.006971">Præ­
                <lb/>
              ſtat igitur & diu coxiſſe, & loco frigidiſſi­
                <lb/>
              mo condidiſſe. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006972">
                <margin.target id="marg1018"/>
              Succi quo­
                <lb/>
              modo ſer­
                <lb/>
              uantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006973">Putredo etiam (vt dixi) omnis, calida eſt: ob
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1019"/>
                <lb/>
              id tubera naſcentia, niues in directo ſuper­
                <lb/>
              ſtantes colliquant: calor enim putridus dum
                <lb/>
              terreum humidum ſecernit, radices gignit
                <lb/>
              ſine germine, quæ tubera vocantur: contra­
                <lb/>
              ria ratione cùm frigidam, & humidam, te­
                <lb/>
              nuemque materiam concoquit, germina ſi­
                <lb/>
              ne radicibus emittit, quę fungos appellamus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006974">Ideóque fungi humidiores, tubera ſecuriora. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006975">
                <margin.target id="marg1019"/>
              Tubera vbi
                <lb/>
              ſunt, niues
                <lb/>
              diſcutiunt.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006976">Generaliter autem conſeruamus, ne pu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1020"/>
                <lb/>
              treſcant, vel ſiccatis, vel refrigeratis, vel hu­
                <lb/>
              mido pingui obratis. </s>
              <s id="s.006977">Quod enim putreſ­
                <lb/>
              cit, vt humidum habeat, aqueum neceſſe </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>