Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000448">
                <pb pagenum="368" xlink:href="016/01/017.jpg"/>
              pora ab alio continentur. </s>
              <s id="s.000449">Sed locus eſſe non
                <lb/>
              poteſt eadem ratione ſine corpore, ſi omnis
                <lb/>
              locus eſt vltima ſuperficies continens cor­
                <lb/>
              pus. </s>
              <s id="s.000450">Eſt etiam locus ipſe æternus, quia or­
                <lb/>
              bis cœleſtis ſuperficies extrema immota eſt,
                <lb/>
              vt corpus ipſum continet atque vniuerſum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000451">Locus igitur vt in vniuerſo, æternus eſt &
                <lb/>
              immobilis, ac immutabilis: vt autem cor­
                <lb/>
              poris certi ſuperficies, mutatur corporum
                <lb/>
              mutatione, nec manet. </s>
              <s id="s.000452">Locus igitur vbi
                <lb/>
              Alexander ſedit in Babylonica, vel Suſis,
                <lb/>
              adhuc manet, ſed nunc in aëre erat in ciui­
                <lb/>
              tate atque domo, nunc autem forſan in
                <lb/>
              agro, atque etiam ſub terra. </s>
              <s id="s.000453">Eſt vbi in
                <lb/>
              Roſtris facundiſſimus Cicero perorauit,
                <lb/>
              locus manet, at tunc propter terram in
                <lb/>
              aëre fuit, nunc autem creſcente forſitan
                <lb/>
              terra, ſub ipſa terra. </s>
              <s id="s.000454">Et in quolibet loco
                <lb/>
              nunc viciſſitudinibus temporum id agenti­
                <lb/>
              bus infiniti erunt homines, aliáſque fuêre,
                <lb/>
              ſi vera eſt opinio Ariſtotelis de mundi æter­
                <lb/>
              nitate. </s>
              <s id="s.000455">Tria igitur ſunt ſemper nobiſcum
                <lb/>
              æterna, mens, hyle, & locus. </s>
              <s id="s.000456">Sed men­
                <lb/>
              tem mutare, aut materiam non licet, locum
                <lb/>
              mutare licet, & alium adipiſci. </s>
              <s id="s.000457">Quocun­
                <lb/>
              que igitur perrexerimus, ad rem æternam
                <lb/>
              imus. </s>
              <s id="s.000458">Et nunc locus in quo ſcribo æternus
                <lb/>
              eſt, atque in eo complures forſan fuêre re­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg36"/>
                <lb/>
              ges, aut ſapientes. </s>
              <s id="s.000459">Cùm enim principia
                <lb/>
              rerum naturalium ſint quinque, materia
                <lb/>
              ſeu hyle, forma, anima, locus, motus:
                <lb/>
              tempus autem non eſt principium, ſed mo­
                <lb/>
              tum ſequitur: proximum autem videtur eſſe
                <lb/>
              principio, quia nihil ſine ipſo fit: de hoc au­
                <lb/>
              tem poſteriùs dicemus. </s>
              <s id="s.000460">Quies quoquè non
                <lb/>
              eſt principium, ſed principij priuatio, vt
                <lb/>
              mors, frigus, ſiccitas. </s>
              <s id="s.000461">Repugnantia item
                <lb/>
              corporum atque inane ſeu vacuum, non ſunt
                <lb/>
              principia, à forma enim pendêre hæc, de­
                <lb/>
              monſtrauimus, & aliàs etiam demonſtrabi­
                <lb/>
              mus. </s>
              <s id="s.000462">Horum igitur principiorum nul­
                <lb/>
              lum non eſt ſecundùm genus æternum
                <lb/>
              & primum, aliter non poſſent eſſe princi­
                <lb/>
              pia. </s>
              <s id="s.000463">Sed per ſe æterna ſunt mens, hyle &
                <lb/>
              locus. </s>
              <s id="s.000464">Forma & motus parte æterna in cœ­
                <lb/>
              leſtibus, parte mortalia in his, quæ ſub lunæ
                <lb/>
              cælo ſunt conſtituta. </s>
              <s id="s.000465">Anima verò parte qua­
                <lb/>
              dam, qua intelligit, æterna, reliqua mor­
                <lb/>
              talis eſt. </s>
              <s id="s.000466">Expers corporis eſt mens, locus &
                <lb/>
              motus. </s>
              <s id="s.000467">Sed mens abſoluitur omninò à cor­
                <lb/>
              pore, motus ſine corpore non eſt. </s>
              <s id="s.000468">Anima
                <lb/>
              autem, hyle & forma, cum corpore neceſſa­
                <lb/>
              riò ſunt. </s>
              <s id="s.000469">Anima tamen non videtur pars il­
                <lb/>
              lius. </s>
              <s id="s.000470">Quòd verò plura eſſe non poſſint princi­
                <lb/>
              pia, ex hoc demonſtratur. </s>
              <s id="s.000471">Nam quæ ſunt,
                <lb/>
              quædam viuunt, quædam non. </s>
              <s id="s.000472">Reguntur
                <lb/>
              autem omnia atque fiunt, tum manet. </s>
              <s id="s.000473">Cor­
                <lb/>
              pus igitur in loco manet. </s>
              <s id="s.000474">Fiunt autem ex
                <lb/>
              materia atque forma. </s>
              <s id="s.000475">Reguntur autem ab
                <lb/>
              anima, quæ in nobilioribus mens eſt, & à
                <lb/>
              corpore ſeparata: in corporibus autem, vitæ
                <lb/>
              principium. </s>
              <s id="s.000476">Sed cauſa qua manent eſt motus,
                <lb/>
              item generationis, & reliquorum. </s>
              <s id="s.000477">Omnia
                <lb/>
              hæc cùm ſint quidam motus, & vt fiunt, & vt
                <lb/>
              manent, igitur motus principium eſt. </s>
              <s id="s.000478">De
                <lb/>
              principiis ſecundùm ſenſum, & vt ad hanc
                <lb/>
              pertinebat tractationem, hæc docuiſſe hacte­
                <lb/>
              nus ſufficiat: non enim hoc modo priuatio
                <lb/>
              principium eſt. </s>
              <s id="s.000479">Supereſt nunc, vt declaremus,
                <lb/>
              vacuum non dari, præter rationes tres ſenſi­
                <lb/>
              biles ſuperiùs adductas, hoc diligentiùs nunc
                <lb/>
              demonſtrantes. </s>
              <s id="s.000480">Oſtenſum erit & pari ratio­
                <lb/>
              ne de corporum repugnantia, quicquid ſupe­
                <lb/>
              riùs ſuppoſuimus: nam neque in eodem loco
                <lb/>
              duo corpora, nec corpus vnum in duobus
                <lb/>
              locis, nec corpore locum eſſe poſſe diximus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000481">Nunc igitur hoc vltimo denuò demonſtrua
                <lb/>
              to, reliqua etiam erunt manifeſta: neque
                <lb/>
              enim in hoc libro ſingula demonſtrare, ſed
                <lb/>
              res per capita tractare propoſitum eſt. </s>
              <s id="s.000482">Pri­
                <lb/>
              múm igitur vacuum non eſt: quomodo igi­
                <lb/>
              tur quod non eſt, efficere quicquam po­
                <lb/>
              terit? </s>
              <s id="s.000483">Deinde ſi eſſe ponatur, ſubſtantia
                <lb/>
              non eſt vacuum, neque à ſubſtantia profi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg37"/>
                <lb/>
              ciſcitur, & vt vno verbo abſoluam, nihil
                <lb/>
              eſt, atque ideo nullam poterit habere ope­
                <lb/>
              rationem. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000484">
                <margin.target id="marg35"/>
              Locus quid
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000485">
                <margin.target id="marg36"/>
                <expan abbr="Principiorũ">Principiorum</expan>
                <lb/>
              naturalium
                <lb/>
              diuiſio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000486">
                <margin.target id="marg37"/>
              Demonſtra­
                <lb/>
              tio, quia nul­
                <lb/>
              lus motus eſt
                <lb/>
              à vacuo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000487">Forſan dicet quiſpiam, naturam metu
                <lb/>
              vacui, ſeu vt illud euitet, motum ciere. </s>
              <s id="s.000488">Sed
                <lb/>
              neque iſtud: nam quum aër rarior aqua ſit,
                <lb/>
              oportuit primò antequàm fiat attractio va­
                <lb/>
              cui ratione, quum aqua aſcendit aquæ con­
                <lb/>
              ſecutione, priorem aquam in aërem verti,
                <lb/>
              húncque rurſus in ignem, qui aëre rarior eſt:
                <lb/>
              deinde ipſum ignem attenuari, demum fieri
                <lb/>
              hanc attractionem. </s>
              <s id="s.000489">Sed nos videmus, aquam
                <lb/>
              non verti in aërem, ſed trahere: ſimiliter
                <lb/>
              aërem, antequam in ignem tranſeat: non igi­
                <lb/>
              tur metu vacui, quum adhuc ſuperſint tot
                <lb/>
              intermedia, ſed metu raritatis natura moli­
                <lb/>
              tur eam attractionem, quam à vacuo appel­
                <lb/>
              lant. </s>
              <s id="s.000490">Nec eſt vt eam cum Auerroë, violen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg38"/>
                <lb/>
              tam dicam: nam ipſa prorſus eſt naturalis,
                <lb/>
              ſicut & motus aquæ, quum in aëre fuerit &
                <lb/>
              deſcendit: violenter enim quieſcit, & ideo
                <lb/>
              naturaliter mouetur. </s>
              <s id="s.000491">Sic elementum, quod
                <lb/>
              raritatis cauſa trahit, violentiam patitur, à
                <lb/>
              qua motu illo ſe liberat. </s>
              <s id="s.000492">Quòd verò eo motu
                <lb/>
              graue ſurſum trahatur, contingit caſu, eſt que
                <lb/>
              ei quod trahitur, quandoque violentum, &
                <lb/>
              quandoque non, velut ſi leue ſurſum traha­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.000493">Satis eſt motum ex principio ipſo eſſe
                <lb/>
              naturalem. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000494">
                <margin.target id="marg38"/>
              Motus at­
                <lb/>
              tractionis à
                <lb/>
              raritate, non
                <lb/>
              eſt
                <expan abbr="violẽtus">violentus</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000495">Vt inuito, vel ſaltem non iuuante paſſo
                <lb/>
              fit? </s>
              <s id="s.000496">Imò quod mouetur ad locum, ſpontè
                <lb/>
              mouetur, vt elementum aut mixtum, non vt
                <lb/>
              graue, aut leue. </s>
              <s id="s.000497">Obliuiſcitur enim propriæ
                <lb/>
              naturæ, quòd ſic mouetur conſenſu alterius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000498">Velut qui filium hortatur ad vitæ pericu­
                <lb/>
              lum, dum muri vrbis ab hoſte oppugnan­
                <lb/>
              tur, pietatem exercet: vbi communis cau­
                <lb/>
              ſa non impelleret, id agens crudelis habe­
                <lb/>
              retur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000499">Sed iam ad motus grauium veniamus. </s>
              <s id="s.000500">Hic
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg39"/>
                <lb/>
              autem liber eſt, aut fit pondere alligato, vt in
                <lb/>
              libra & ſtatera. </s>
              <s id="s.000501">Quæri ſolet, cur pondera
                <lb/>
              ponderibus magis agitantur? </s>
              <s id="s.000502">nam manu­
                <lb/>
              brio A, agitetur ſuper furculam C, pondus
                <lb/>
              B. </s>
              <s id="s.000503">Conſtat quòd ſi addatur pondus ipſi ma­
                <lb/>
              nubrio, vtpote plumbum vſque ad certam
                <lb/>
              metam, faciliùs deſcendere à lateribus ad
                <lb/>
              medium adiuuante pondere: at contrà diffi­
                <lb/>
              cilius moueri à medio ad latera. </s>
              <s id="s.000504">Ob id, pon­
                <lb/>
              deris meta quædam habenda eſt, vſque ad
                <lb/>
              quam motus facilitas augetur. </s>
              <s id="s.000505">Hanc tamen
                <lb/>
              ſi tranſcendas, motus redditur difficilior.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000506">Hac ratione capulos enſibus grauiores ad­
                <lb/>
              dunt, vt enſes videantur leuiores, faciliúſ­
                <lb/>
              que tractentur. </s>
              <s id="s.000507">Sed & hîc modus ſeruan­
                <lb/>
              dus eſt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>